Een pilsje op de tribune. Een glas wijn na de wedstrijd. Voor veel mensen gaan sport en alcohol hand in hand. Problematisch alcoholgebruik in de sport kan echter negatieve effecten hebben voor individuen, de sportclub en de maatschappij. Zo heeft het een negatief effect op de sportprestatie en de algehele gezondheid, kan het ongewenste situaties op de sportclub opleveren en leidt het tot hoge ziektekosten door leefstijlgerelateerde aandoeningen.
Download de factsheet Alcohol. En bekijk het themadossier ‘Alcohol en sport’ van het Trimbos Instituut.
Alcohol en een gezonde leefstijl
Het terugdringen van alcoholgebruik gaat samen met de toenemende aandacht voor een gezonde leefstijl. Een belangrijk doel daarvan is het voorkomen van leefstijlgerelateerde aandoeningen, zoals diabetes en overgewicht. Deze aandoeningen zorgen voor persoonlijk leed en voor maatschappelijke problemen. De aandacht voor een gezonde leefstijl heeft een recente impuls gekregen met het Nationaal Preventieakkoord. Daarin staan drie hoofdthema’s: het terugdringen van roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik. Anders gezegd: alcohol staat hoog op de agenda.
Alcohol in de sport
Bij deze ontwikkelingen speelt de sport een belangrijke rol. Sporters drinken bijvoorbeeld meer alcohol dan niet-sporters. Bovendien zijn sportverenigingen een sociale plek waar veel mensen regelmatig komen en waar alcohol vaak de norm is. Het is dus belangrijk dat alcohol in de sport minder normaal wordt.
Het ministerie van VWS en NOC*NSF lieten daarom het onderzoek ‘Sport en alcohol onlosmakelijk verbonden’ uitvoeren. Met als doel: beter begrijpen waarom alcohol en sport zo sterk verweven zijn, en handvatten opstellen voor de ‘denormalisering’ van alcohol in de sportomgeving. Als sportvereniging kun je deze handvatten gebruiken om overmatig alcoholgebruik binnen je club tegen te gaan.
7 resultaten uit het onderzoek naar alcohol in de sport
- Alcohol behoort vaak tot de identiteit van een sportvereniging. Het wordt gezien als ‘gezellig en normaal’ onderdeel van het sporten. De club vervult voor veel mensen een sociale functie – anderen ontmoeten en samen ontspannen – waarbij alcohol als sociaal smeermiddel werkt.
- Alcoholgebruik in de sportkantine is gewoontegedrag. Alcoholische drank is vaak de standaardkeuze in de sportomgeving. Sporters drinken om te ontspannen na het bewegen en omdat anderen het ook doen. Zo ontstaat een associatie tussen sport en alcohol.
- Beschikbaarheid én zichtbaarheid alcohol beïnvloeden automatisch gedrag. Alcohol is makkelijk verkrijgbaar, goedkoop en er is volop keuze in de sportkantines. Bovendien staan alcoholische dranken meer in het zicht dan alternatieven. Dit versterkt de automatische keuze voor alcohol.
- In de amateursport en bij teamsporten wordt meer gedronken. Waar topsporters minder alcohol drinken, doen amateursporters dat juist meer. Teamsporters drinken daarbij meer dan individuele sporters.
- Richtlijnen voor alcoholbeleid vragen om sterkere naleving. De leeftijdsgrens van 18 jaar voor het verkopen van alcohol wordt weinig nageleefd.
- Belangrijke voorbeeldrol ouders en trainers in het scheppen van de norm. Ouders, trainers, en oudere teamgenoten zijn rolmodellen. Zij bepalen de sociale norm rondom alcoholgebruik. Als zij alcoholgebruik onder de 18 jaar toestaan, versterken ze voor jongeren de associatie tussen sport en alcohol.
- Cultuuromslag bij sportclubs ondanks financiële afhankelijkheid. Veel sportkantines worden gesponsord door alcoholleveranciers en alcoholverkoop in de sportkantine levert inkomsten op. De vraag om ‘gezondere kantines’ roept daarom weerstand op bij sportclubs. Wel ligt er een basis voor een cultuuromslag: bij sommige clubs neemt alcoholgebruik af, ten gunste van alcoholvrije opties, en alcoholreclame langs sportvelden wordt langzaam uitgefaseerd. Alternatieven voor alcohol moeten interessant, lekker en belonend zijn om deze cultuuromslag te stimuleren.
Bekijk alle onderzoeksresultaten in het rapport ‘Sport en alcohol onlosmakelijk verbonden’.
5 interventies: zo stimuleer je bewust omgaan met alcohol
Op basis van de resultaten hebben de onderzoekers interventies opgesteld. Dit zijn handvatten die je als sportvereniging kunt gebruiken om zelf verantwoord om te gaan met alcohol én je leden en bezoekers te helpen gematigd te drinken.
1. Maak alternatieven voor alcohol reelere optie
Bezoekers van een sportkantine kiezen vaak automatisch voor alcohol. Door alternatieven aantrekkelijk, beschikbaar, en zichtbaar te maken, vergroot je de keuzevrijheid.
- Laat non-alcoholische alternatieven aantrekkelijker klinken (denk aan ‘sportbier’ in plaats van ‘alcoholarm bier’.
- Verlaag de prijzen van non-alcoholische opties en/of verhoog de prijzen van alcohol.
- Maak alternatieve dranken zichtbaarder dan alcoholische opties.
2. Werk aan een nieuwe sociale norm
In sportkantines is het normaal dat veel mensen alcohol drinken. Een nieuwe norm is daarom belangrijk.
- Draag een nieuwe sociale norm uit: “In onze sportkantine schenken we standaard 0.0%, bier met alcohol op aanvraag.”
- Betrek trainers en ouders als rolmodellen van de nieuwe norm, vooral voor jongere sporters.
- Ondersteun met beleidsmaatregelen, zoals het beperken van schenktijden als de jeugd speelt.
- Laat barmedewerkers de huidige sociale norm ontkrachten door vragen te stellen zoals: “Bier, met of zonder alcohol?”
3. Maak het gemakkelijker om groepsdruk te weerstaan en te kiezen voor alcoholvrij
- Bezoekers ervaren vaak grote druk om mee te drinken, vooral bij teamsporten. Geef mensen het gevoel dat ze ‘nee’ kunnen zeggen tegen alcohol.
- Verspreid kennis rondom de schadelijkheid van alcohol na het sporten via je mediakanalen. En maak verantwoord omgaan met alcohol onderdeel van de trainersopleiding.
4. Maak strikte naleving van het alcoholbeleid mogelijk (waaronder NIX18)
- Maak je alcoholbeleid zichtbaarder in de sportkantine zelf, zodat barpersoneel en bezoekers (vooral onder de 18) niet in de verleiding komen.
- Streef ernaar dat alle barvrijwilligers het certificaat ‘Verantwoord Alcohol Verstrekken’ behalen.
- Maak het makkelijker voor vrijwilligers om naar ID te vragen en verminder weerstand van bezoekers om ID te tonen.
5. Verminder financiële afhankelijkheid van alcoholleveranciers
- Maak je sportkantine minder afhankelijk van alcoholsponsoring en alcoholverkoop door alternatieve sponsoring te promoten.
- Om de kas minder afhankelijk te maken van alcoholverkoop, kun je de prijzen van alcoholische dranken verhogen en die van non-alcoholische opties verlagen.
Meer inspiratie en tips? Ontdek hoe Team:Fit je vereniging kan ondersteunen om bewuster met alcohol om te gaan, bekijk de tools en materialen van het Trimbos Instituut of download de infosheet ‘Verantwoord Alcoholbeleid voor sportverenigingen’ met tips voor een bewuste kantine. Kijk ook eens in de Kennisbank Sport en Bewegen voor meer publicaties over alcohol en sport & bewegen.
