Een maatschappelijk betrokken sportvereniging doet meer dan het aanbieden van regulier sportaanbod. Zij speelt een actieve rol om kwetsbare groepen te helpen: van het beschikbaar stellen van velden tot het aanbieden van activiteiten, tot aan het actief werken aan een cultuur waarin iedereen zich welkom voelt. Dit is de sociale waarde die de sportvereniging bij uitstek kan realiseren als spil in het lokale web, centrale ontmoetingsplek in de wijk en een omgeving waarin mensen in beweging komen.
De Open Club
Enkele jaren geleden werd het begrip ‘Open Club’ populair. Een open club is een sportvereniging die openstaat naar zowel haar leden als de buitenwereld, en die vragend werkt. Het contact tussen club en leden, betrokkenen, buurtgenoten en lokale partijen gaat dus verder dan: ‘Hoe oud ben je? Woensdagavond kun je trainen.’ Een vereniging die het open club-gedachtegoed omarmt stelt ook vragen als: ‘Wat wil jij op deze club? Wat verwacht je van ons? Wat kunnen wij bieden?’
Kansen voor een toekomstbestendige sportvereniging
Bijdragen aan sociale doelen kan nieuwe leden of vrijwilligers uit andere doelgroepen opleveren. Ook creëer je een goede relatie met de gemeente; handig wanneer zich interessante ontwikkelingen of subsidiemogelijkheden voordoen. Bovendien verbeter je de relatie met partners in wijk en stad: je wordt als serieuze partner gezien en mag sneller meedoen aan andere projecten, en jij kunt sneller rekenen op partners voor je eigen projecten.
Sociale waarde benutten: drie manieren
Als sportvereniging kun je kwetsbare mensen op drie manieren helpen:
- Sportfaciliteiten beschikbaar stellen aan zorgaanbieders
- Actief openstaan voor kwetsbare mensen
- (Mede-)initiatiefnemer en samenwerkingspartner zijn bij sportprojecten
Een maatschappelijk betrokken sportvereniging is dus een breed begrip. Het kan bijvoorbeeld betekenen dat iedereen lid kan worden, dat ouders de mogelijkheid hebben hun kind te brengen en halen, dat de vereniging een rol in de buurt of wijk speelt, of dat er wordt samengewerkt met partijen om maatschappelijke problemen aan te pakken. In de praktijk gaat het vaak om een mix, waarbij sociale betrokkenheid een glijdende schaal is en geen wel-niet-verhaal.
Verschillende doelgroepen
De kwetsbare groepen die je als sportclub kunt helpen zijn bijvoorbeeld:
- Ouderen
- Mensen met een psychische aandoening zoals depressie of verslaving
- Mensen met een fysieke aandoening of chronische ziekte
- Jongeren / jeugd
- Mensen met een migratieachtergrond
- Mensen met laaggeletterdheid
- Mensen met een lage sociaaleconomische status
Daarbij kun je onderscheid maken tussen: leden, betrokkenen (zoals ouders en vrijwilligers) en buurtbewoners. Voor al deze groepen kun je iets betekenen en zo je sociale waarde benutten.
Praktijkvoorbeeld: Fietsles voor moeders met een migratieachtergrond
Judovereniging Budo Sport Arnhem geeft niet alleen judoles aan kinderen, maar ook fietsles aan moeders. Toen de vereniging judoles op school gaf, ontdekte ze dat sommige kinderen wel lid wilden worden maar dat niet deden. De afstand was te groot omdat veel moeders met een migratieachtergrond niet konden fietsen. De club kocht vervolgens met subsidie fietsen om fietslessen te organiseren. Het resultaat? Meer activiteiten en meer leden.
Stappenplannen NOC*NSF
Deze stappenplannen kun je gebruiken om werk te maken van diversiteit, inclusie en een veilig sportklimaat in de sport:
- In de gratis e-learning Discriminatie vind je een stappenplan voor het signaleren en melden van discriminatie
- High 5! Op naar een veilige sportcultuur
Bekijk wat NOC*NSF verder biedt om sportverenigingen te helpen (meer) maatschappelijk actief te worden, zoals coaching en trainingssessies.
Goede ideeën van maatschappelijk betrokken sportverenigingen
Er zijn veel voorbeelden van clubs die zich openstellen voor wensen die net wat anders zijn dan het reguliere sportaanbod:
- Sommige clubs hebben een functie als buurthuis, zoals het Buurthuis van de Toekomst in Den Haag.
- Het Sportdorp in Groningen is bedoeld voor clubs in krimpregio’s. Daarbij wordt in een dorp via pilots gekeken welke behoefte er is aan een sport. Is de vraag serieus? Dan wordt geprobeerd die nieuwe activiteit, bijvoorbeeld Zumbadansen, onder te brengen bij een bestaande vereniging in het dorp.
- De ‘schoolsportvereniging’. In Rotterdam liggen veel clubs buiten de stad. Dat vergroot de drempel om te komen sporten, vooral voor kinderen met een migratieachtergrond. Dus wordt het sporten naar de kinderen gebracht na schooltijd: schoolsportverenigingen. Het idee is dat ze uiteindelijk doorstromen naar een club.
Praktijkvoorbeeld: Fier & Sterk bij voetbalclub Cambuur
Fier & Sterk in Leeuwarden helpt slachtoffers van seksueel geweld. Deze meiden werken bij voetbalclub Cambuur Leeuwarden en sporten bij de boksvereniging. Daarmee doen ze werkervaring op bij een aansprekende organisatie, en het sporten vergroot hun weerbaarheid.
5 vragen om jezelf als sportvereniging te stellen
NOC*NSF stelde vijf kenmerken vast van de Open Club. Deze kenmerken kun je ombuigen naar vragen om jezelf als vereniging te stellen voor meer inzicht in je maatschappelijke betrokkenheid:
- Werk je vraaggericht? Dat betekent dat je (actief) openstaat voor vragen van leden, betrokkenen en omgeving en kijkt of je wensen kunt verbinden met de belangen en mogelijkheden van club en leden.
- Heb je ondernemerszin? Dat is een sterke focus op het initiëren en/of signaleren van nieuwe initiatieven die de club versterken, en dat de club inspeelt op de omgeving en de kansen die deze biedt.
- Ben je uitnodigend? Die houding zorgt voor een plek waar leden, maar ook mensen en organisaties uit de buurt samenkomen.
- Werk je samen? Door samenwerking met andere partijen bied je meer activiteiten en faciliteiten en leg je verbindingen waar leden van profiteren.
- Streef je naar continuïteit? Dat zorgt voor een blijvende rol in de samenleving en komt terug in de visie en het beleidsplan van de club.
Start met de waarom-vraag
Om je sociale rol succesvol te vervullen, is een heldere visie nodig die door de hele vereniging heen gedragen wordt. De vraag die je moet beantwoorden is: wat wil de vereniging betekenen voor kwetsbare mensen en waarom? Verdiep je in de mogelijke varianten om maatschappelijk bij te dragen en zoek uit wat past bij jouw eigen situatie en ambities.
Tip: zo trek je vrijwilligers aan
Niet alle clubs lopen direct warm voor allerlei nieuwe initiatieven, vooral vanwege een tekort aan vrijwilligers. Een atletiekclub in Roosendaal bedacht iets om dat probleem te omzeilen. Zij stellen: leden die iets nieuws bedenken mogen het zelf uitvoeren, onder toezicht van de voorzitter of een ander bestuurslid. Het meeste werk wordt zo door anderen gedaan en mogelijk krijg je er als club gelijk wat nieuwe vrijwilligers bij.
Extra praktijktips
In de factsheet Open club staan tips hoe je sportclub kwetsbare groepen kunt bereiken en aantrekken.
- Breid actief je netwerk als sportclub uit en investeer in samenwerking met relevante partijen.
- Treed in contact met de lokale politiek.
- Besteed aandacht aan de beeldvorming.
- Bied een sociaal en veilig (sport)klimaat in je club.
- Sluit aan op de vraag van de doelgroep.
Stappenplan maatschappelijke betrokkenheid
Sportverenigingen die zich willen openstellen voor kwetsbare mensen, kunnen het volgende stappenplan volgen. Zie voor details de factsheet Open Club.
- Bepaal waar je club voor staat.
- Overleg met lokale partijen (en gemeente) om te achterhalen wie veel met sport kan winnen en hoe die mensen te bereiken.
- Bepaal de behoefte en daarmee het aanbod, in samenspraak met deze mensen.
- Kijk of het bestaande aanbod voldoende open is, of aangepast moet worden.
- Besluit op basis daarvan of nieuw aanbod wenselijk of mogelijk is.
- Werk actief aan groot draagvlak onder je vrijwilligers, onder leden en onder de doelgroep en hun intermediairs (zoals begeleiders vanuit GGZ en Maatschappelijke Opvang).
- Evalueer en groei mee met veranderende behoeften.
- Ga het gewoon doen!
Lees voor meer inspirerende voorbeelden de brochure PLUS van de open club van Kenniscentrum Sport & Bewegen. Of lees de publicatie ‘Maatschappelijke functie sportverenigingen in Gelderland’ van Mulier Instituut.
