Gewenst en ongewenst gedrag varieert per sport, per vereniging en per team. Ga er maar aan staan als trainer of bestuurder. In deze artikelenreeks geven wij oplossingen voor herkenbare, alledaagse sociale sportproblemen. De reeks is gebaseerd op de rapportage Van goede bedoelingen naar goed gedrag, door Johan Steenbergen en David Romijn.
Stel: je bent trainer van een meisjeshockeyteam…
Tijdens de wedstrijd en trainingen wordt soms te hard gespeeld en teveel gescholden. Als je een persoonlijk gesprek hebt met sommige meisjes, zijn ze begripvol en geven ze aan dat ze hun gedrag gaan verbeteren. Zodra ze echter met de groep zijn, is er geen verbetering. Hoe komt het dat deze meiden zich in een groep opeens heel anders gedragen? En hoe kun je er als trainer voor zorgen dat er positief groepsgedrag ontstaat?
Inzicht
Groepsdruk is zó krachtig dat individuen zich in een groep onherkenbaar kunnen gedragen. Gebruik dit als trainer/coach in je voordeel door dominante spelers te beïnvloeden, door bewust (voorbeeld)gedrag te vertonen en zowel met de groep als met het individu te spreken.
In een groep gedraagt iedereen zich anders dan in z’n eentje
De invloed van anderen op ons gedrag is groter dan we denken. Niet alleen de vrije wil ligt aan de basis van ons gedrag, nee, we zijn gemakkelijk te beïnvloeden door wat anderen zeggen en doen. Dat komt omdat we ons graag aanpassen. Aanpassing kan zelfs gedrag veroorzaken dat anders ondenkbaar zou zijn. In een onderzoek van Asch naar groepsdruk gaven zes proefpersonen de juiste antwoorden op een vraag. Maar toen de eerste vijf proefpersonen een fout antwoord gaven, koos proefpersoon zes – die niet wist dat de andere vijf bij het experiment betrokken waren – in meer dan 30% van de gevallen voor het (foute) antwoord van de rest van de groep. Terwijl ze individueel wel de goede antwoorden gaven.
Invloed van de groepsdynamiek
Mensen kunnen zelfs bij hele simpele zaken en keuzes twijfelen, vanwege de groepsnorm. Als binnen een sportteam de opvatting heerst dat een professionele overtreding bij de sport hoort, dan is het als individu moeilijk om je hieraan te onttrekken. Als je dat toch doet, kun je worden uitgesloten van de groep. En dat alleen al heeft een directe invloed op het aanpassen aan groepsnormen. Het is daarom belangrijk dat je als trainer goed zicht hebt op de groepsdynamiek en hoe de verhoudingen binnen de groep liggen. Wie is het meest dominant? Wie heeft de meeste status? Zijn er groepsnormen die hardnekkig zijn en die je eigenlijk wilt doorbreken? Realiseer je als trainer dat je invloed hebt, want je leert ze niet alleen de spelregels, maar ook gangbare omgangsvormen en -normen.
Onderschat de invloed van ‘de leider’ niet
Naast de invloed van anderen, is ook de invloed op de groep vanuit een meer leidinggevende positie belangrijk. Gezag heeft een sterke invloed op gedrag en gehoorzaamheid. Individuen schikken zich vaak naar het gezag van de leider, ook al is dat gezag soms grensoverschrijdend. Dat blijkt uit het beroemde gehoorzaamheidsonderzoek van Milgram. In dat onderzoek moesten proefpersonen ‘leerlingen’ een stroomschok geven als die een fout antwoord gaven. Bijna alle proefpersonen gingen door tot 300 volt, een hele zware schok, ook al gaven de ‘leerlingen’ aan dat ze pijn hadden of dat ze wilden stoppen. Overigens kregen de ‘leerlingen’ in werkelijkheid geen echte schokken, maar dat wisten de proefpersonen niet.
Wat kun je als trainer doen?
Uit bovenstaande onderzoeken blijkt dat niet alleen gelijken, maar vooral ook leidinggevenden, zoals de trainers en coaches, sterke invloed hebben op individueel gedrag. Ook blijkt dat de druk van de groep een enorme invloed heeft op het gedrag van het individu. Voor trainers volgen nu handvatten om inzicht te krijgen op de groepsdynamiek:
- Dominantie in de groep. Zorg dat je inzicht hebt in wie de (al dan niet negatieve) groepssfeer bepaalt of bepalen. Vaak bloeien de andere spelers op als de dominante personen niet aanwezig zijn. Probeer deze dominantie te doorbreken door iedereen er goed bij te betrekken.
- Reflecteer op eigen (voorbeeld)gedrag. Als trainer geef je leiding en heb je gezag. Is het voorbeeldgedrag dat jij laat zien ook het gedrag dat je graag bij je team ziet? Vraag gerust aan anderen hoe ze vinden dat je training geeft en coacht. Omdat je als trainer ook onderdeel bent van de groep, is het belangrijk altijd duidelijk te zijn over wat de norm van gedrag is en om dit binnen het team te stimuleren. Als de groep deze normen omarmt en naleeft, dan wordt gewenst gedrag de norm en worden afwijkingen hiervan vaak door de groep zelf gecorrigeerd.
- Ga zowel gesprekken aan met de groep als met het individu. De verantwoordelijkheid voor gedrag op het veld ligt zowel bij het individu als bij de groep of het team als zich zaken voordoen die niet acceptabel zijn. Om gedrag te beïnvloeden is het dus belangrijk om dit zowel op individueel niveau als groepsniveau te doen.
Meer lezen
- Lees ook het artikel waarin David Romijn en Johan Steenbergen een toelichting geven op hun rapport Van goede bedoelingen naar goed gedrag
- De andere 4 artikelen voor trainers:
- Download de volledige rapportage Van goede bedoelingen naar goed gedrag
- Lees meer tips voor trainers
- Vind publicaties over Waarden en normen & veilig sportklimaat in de Kennisbank Sport en Bewegen.
