Gewenst en ongewenst gedrag varieert per sport, per vereniging en per team. Ga er maar aan staan als trainer of bestuurder. In deze artikelenreeks geven wij oplossingen voor herkenbare, alledaagse sociale sportproblemen. De reeks is gebaseerd op de rapportage Van goede bedoelingen naar goed gedrag, door Johan Steenbergen en David Romijn.
Stel: je bent bestuurslid van een sportvereniging…
Je bent net begonnen en je wilt graag een bijdrage leveren aan een cultuur waarin integriteit, sportiviteit en respect de kernwaarden zijn. Je hebt gehoord dat cultuur niet makkelijk te veranderen is en dat je steeds goed moet weten wat je wel en niet moet doen. Als bestuurder wil je daarom zeker weten dat je goed bezig bent, zonder tijd te verliezen.
Inzicht
Om niet vast te lopen in goede bedoelingen zonder dat je de vereniging verder helpt, is het verstandig om als (nieuwe) bestuurder planmatig te werken aan de zeven deugden van een ethische vereniging. Houd bij die inzet rekening met de vijf succesfactoren voor een geslaagde cultuurverandering.
7 kenmerken van een ethisch sportklimaat
Het goede nieuws is dat je als bestuurder invloed hebt op het klimaat van de club. Het liefst wil je natuurlijk dat iedereen op een ‘moreel juiste manier’ (ethisch) met elkaar omgaat. Maar wat is daarin bepalend? Het zogenoemde Ethical Virtues Model zet 7 kenmerken van een ethische club op een rij. Het geeft jou als bestuurder inzicht in hoe het er met jouw vereniging voor staat. Belangrijk om te weten. Want als enkele van deze kenmerken niet aanwezig zijn, wordt de kans op grensoverschrijdend gedrag groter.
- Wees helder over hoe leden zich moeten gedragen. Vaagheid over wat wel of niet mag, blijkt een van de belangrijkste oorzaken van immoreel gedrag. Tip: Zet de gedragsregels op de website.
- Laat als bestuur van een club het gewenste gedrag ook zelf zien. Als het bestuur de regels niet naleeft, legitimeert dit ongewenst gedrag: ‘Jullie doen het zelf ook niet …. waarom ik dan wel?’
- Zorg dat het gewenste gedrag – bijvoorbeeld eerlijk spelen – haalbaar is voor de leden. Een voorbeeld is dat we het belangrijk vinden dat tijdens de wedstrijd eerlijk wordt gespeeld. Maar tegelijk leggen we veel nadruk op winnen. Winnen belonen we met geld of promotie, fair play niet. Eerlijk spel kan naar de achtergrond verdwijnen, als dit niet in balans is.
- Een ethische club biedt veel ondersteuning aan leden om zich sociaal te gedragen. Pleit als bestuur steeds voor sportief gedrag en moedig dat ook aan door het bijvoorbeeld te belonen. Dit motiveert jouw leden om zich sportief gedrag echt eigen te maken.
- Zorg voor transparantie binnen je sportvereniging. Je kunt iemand alleen verantwoordelijk stellen voor zijn gedrag wanneer hij weet wat de consequenties zijn. Zo geef je iemand de kans om zijn gedrag te veranderen of aan te passen. Dus: wees duidelijk in wat de straffen zijn voor bepaalde overtredingen.
- Maak gewenst en ongewenst gedrag bespreekbaar. Meld ongewenst gedrag (bijvoorbeeld grensoverschrijdend gedrag tussen trainer en sporter) ook als het gaat om je eigen leden, zonder de angst zelf slachtoffer te worden. Tip: Stel een vertrouwenscommissie in en creëer een open cultuur van dialoog.
- Door sancties op te leggen bij grensoverschrijdend gedrag, laat je als club zien wat je als norm beschouwt. Spreek elkaar aan op ongewenst gedrag en ga in gesprek met elkaar. Tip: beloon daarnaast gewenst gedrag. Een trainer die tijdens een wedstrijd de-escalerend heeft opgetreden, kan door het bestuur in het zonnetje worden gezet. Een aanvoerder die zijn eigen spelers corrigeert, moet steun krijgen van zijn coach.
Een club waar sfeer is, waar iedereen zich thuis voelt en waar onderling respect is, kan voor veel leden en potentiële leden bindend zijn.
5 factoren voor succesvolle cultuurverandering
Als bestuurder heb je dus invloed op het scheppen van een ethisch sportklimaat door bovengenoemde 7 kenmerken als bouwstenen te gebruiken. Maar er zijn ook nog eens 5 factoren die bepalend zijn voor het succesvol doorvoeren van een cultuurverandering:
- Een verandering van cultuur gaat niet van de ene op de andere dag. Kies daarom voor een stapsgewijze aanpak, met redelijk snel te realiseren doelen. Varieer acties, monitor de voortgang en vier successen. Tip: Als je als bestuurder de sfeer op de sportvereniging wilt verhogen, dan kan een eerste stap zijn om het hier op een vrijwilligersavond over te hebben. Of bekijk hoe teams kunnen bijdragen aan het schoon achterlaten van de kleedkamers.
- Er bestaat geen tovermiddel voor cultuurverandering, maar kies voor een aanpak op maat, want elke vereniging is anders. In een crisis of noodsituatie kan een machtsaanpak zinvol zijn. Als het binnen een sportvereniging gaat om het stimuleren van een respectvolle,
onderlinge omgang en niet om beleid over grove schendingen (zoals seksuele intimidatie) dan zou een planmatige aanpak zinvol kunnen zijn. Geef bijvoorbeeld een workshop ‘Hoe willen we binnen onze club met elkaar omgaan?’ Lees meer voorbeelden in de rapportage. - Een top down-benadering is gedoemd te mislukken. Het draait erom zaken samen op te pakken en niet om van bovenaf te sturend te zijn. Werk dus zoveel mogelijk interactief, dat stimuleert de betrokkenheid van je leden. Stel samen gedragsregels op (in plaats van deze enkel vanuit het bestuur te formuleren en op te hangen).
- Breng je boodschap positief en benadruk niet wat er allemaal mis gaat als je de cultuur niet verandert. Een gezamenlijk toekomstbeeld van een club waar sfeer is, iedereen zich thuis voelt en waar onderling respect is, kan voor veel leden en potentiële leden bindend zijn.
- Creëer vitale coalities die bestaan uit mensen die binnen de club draagvlak hebben en gemotiveerd zijn om te investeren in veranderingen. Boonstra, een autoriteit op het terrein van leiding geven aan cultuurverandering, zegt: ‘Leiders vind je overal in de organisatie en niet alleen in de top.’ Dat betekent dat leiders niet per definitie bestuurders hoeven zijn, maar dat de veranderingen overal binnen een sportvereniging kunnen worden geïnitieerd.
Meer lezen
- Lees het artikel waarin David Romijn en Johan Steenbergen toelichting geven op hun rapport Van goede bedoelingen naar goed gedrag
- De andere 4 artikelen voor bestuurders:
- Download de volledige rapportage Van goede bedoelingen naar goed gedrag
- Lees meer over een ethisch en veilig sportklimaat
- Vind publicaties over Waarden en normen & veilig sportklimaat in de Kennisbank Sport en Bewegen.
