Wijkuitvoeringsplan
In het Klimaatakkoord is vastgelegd dat Nederland in 2030 55% minder broeikasgassen moet uitstoten ten opzichte van 1990. Om dit doel te halen, moeten ongeveer 1,5 miljoen woningen en andere gebouwen van het aardgas af. Gemeenten zijn de regisseur van deze warmtetransitie. Alle gemeenten in Nederland hebben een Transitievisie Warmte moeten opstellen. Daarin beschrijven ze hoe ze de gebouwde omgeving beter gaan isoleren en aardgasvrij gaan maken.
Dat doen gemeenten niet in hun eentje. Via een wijkgerichte aanpak werken ze samen met vastgoedeigenaren, bewoners, netbeheerders en andere overheden. Op basis van hun gezamenlijke input, stelt de gemeente vervolgens het Wijkuitvoeringsplan op. Hierin wordt vastgesteld hoe en wanneer de wijk van het gas af gaat, en welke nieuwe warmtebronnen er voor in de plaats komen.
Collectorvelden: sportaccommodaties als warmtebron
Sportaccommodaties kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan deze warmtetransitie. Zo kunnen ze bijvoorbeeld een duurzame warmtebron zijn door de aanleg van een collectorveld. Hoe werkt dat precies?
In de zomer kan een kunstgrasveld erg heet worden. En warmte is energie; zonde dus om daar niets mee te doen. Bij collectorvelden wordt er onder het kunstgrasveld een netwerk aan leidingen aangelegd, waarmee deze warmte wordt opgevangen. Dit veld van warmtecollectoren bestaat uit buizen waardoor een koude vloeistof stroomt. Die vloeistof wordt verwarmd door de inwerking van de zon op het kunstgrasveld. De opgewarmde vloeistof wordt vervolgens opgeslagen in de bodem, geleverd aan het warmtenet of direct doorgegeven aan de gebouwde omgeving. Naast het opwekken van duurzame warmte, zorgen de collectoren onder het veld ook voor afkoeling van het veld zelf in warme perioden. Dat is prettig voor de sporters, aangezien kunstgrasvelden in warme perioden echte hitte-eilanden worden.
Praktijkvoorbeeld Voetbalclub ZVC’22 in Zaanstad
Duurzame warmte
Zaanstad is sinds kort de trotse bezitter van zo’n collectorveld. Pim Wiersma, procesmanager bij de gemeente Zaanstad, vertelt hoe dat tot stand kwam. “De directe aanleiding was de geplande nieuwbouw van zwembad De Slag in Zaandam. Om de benodigde vergunningen te krijgen, moet dat zwembad voorzien worden van duurzame warmte. Een collectorveld bij de nabijgelegen voetbalclub ZVC’22 bleek de meest kansrijke oplossing voor een nieuwe, duurzame warmtebron.”
Business case
Hoewel er binnen de gemeente genoeg enthousiasme was voor dit innovatieve idee, waren er ook wel wat bedenkingen. Met name over de terugverdientijd van de investeringen. Wiersma: “Men wilde een positieve business case, maar als je je duurzaamheidsambities wilt waarmaken, dan mag dat ook best wat geld kosten. Ik ben van mening dat wij als gemeente daar het goede voorbeeld in moeten geven. Het is daarbij natuurlijk wel belangrijk dat je alle betrokken wethouders goed meeneemt in het proces. Niet alleen de wethouders sport en duurzaamheid, maar ook de wethouder financiën. Uiteindelijk heeft dat geleid tot goedkeuring vanuit het college voor de aanleg van het collectorveld.”
Rendement
Het collectorveld moet het nieuw te bouwen zwembad volledig gaan voorzien van duurzame warmte. Wiersma: “Anderhalf collectorveld levert per jaar 16.000 GigaJoules op, terwijl het zwembad maar 8.000 GigaJoules nodig heeft. De resterende 8.000 GigaJoules willen we eigenlijk leveren aan het warmtenet. Maar daarvoor moet het water een hogere temperatuur hebben. Dat doe je door middel van een grote warmtepomp, maar dat is een flinke investering. En tegelijkertijd kost het ook vele malen meer elektriciteit. Daardoor is de aansluiting op het huidige warmtenet nog niet rendabel.”
Praktijkvoorbeeld SV DONK in Gouda
Verduurzamen, innoveren en kennis vergaren
Ook de gemeente Gouda koos voor dit innovatieve warmte-win-systeem en legde een collectorveld aan bij voetbalvereniging SV DONK. Mario Netten, Teamleider Beheer & Onderhoud van SPORT•GOUDA, licht toe wat de belangrijkste beweegredenen waren. “Met dit collectorveld willen we in de eerste plaats bijdragen aan de verduurzaming van de gemeente Gouda. Daarnaast zien we het als een mogelijkheid om te innoveren, kennis te vergaren en kennis te delen.”
Voorbereidingstijd
In Gouda ging aardig wat tijd zitten in het voortraject. Uiteindelijk duurde het bijna een jaar voordat alle plannen rond waren en de handtekeningen op papier stonden. Netten benadrukt het belang van een realistische tijdsplanning en het direct betrekken van de juiste besluitvormers: “Reserveer voldoende tijd voor de voorbereidingsfase. Zorg ervoor dat je direct met beslissingsbevoegde personen aan tafel zit om onnodige vertragingen te voorkomen.” De aanleg van het collectorveld kostte vervolgens nog een kleine vier maanden, iets langer dan een reguliere veldrenovatie.
80% gasreductie
Onder het veld van SV DONK is leidingwerk aangelegd en zijn meerdere bodembronnen geboord. De warmte, opgewekt door het leidingwerk in het veld, wordt getransporteerd naar de bodem en daar opgeslagen. Het door het collectorveld opgewekte warme water is vooralsnog uitsluitend bedoeld voor de voetbalvereniging. Netten: “Uit alle berekeningen blijkt dat de vereniging daardoor naar verwachting 80% gasreductie gaat behalen; een flinke financiële besparing.”
Andere afnemers
Omliggende woningen en bedrijven kunnen relatief eenvoudig worden aangesloten op het systeem, maar daar is in Gouda op dit moment nog geen sprake van. Netten: “Het systeem is perfect geschikt voor nieuwbouw of voor een grote afnemer direct in de buurt – zoals een zwembad of ander (maatschappelijk) groot vastgoed. Dit betekent echter dat er een grotere warmtepomp nodig zal zijn, waarmee de investeringskosten hoger zullen uitvallen.”
Voorbeeldfunctie
Zowel Pim Wiersma als Mario Netten zijn warme pleitbezorgers voor het collectorveld. “De 4.000 kunstgrasvelden in Nederland vormen een enorm marktpotentieel voor collectorvelden”, stelt Wiersma. “Daarom voel ik me ook geroepen om dit uit te dragen en te promoten. Ik vind het heel belangrijk dat andere gemeenten dit ook gaan doen.” Mario Netten is al even enthousiast: “In Gouda zijn we bijzonder trots op SV DONK, een vereniging die het lef heeft getoond om voorop te lopen in deze ontwikkeling. Hun initiatief bewijst dat zelfs kleinere clubs een grote impact kunnen hebben op het gebied van duurzaamheid. Het is nu aan andere gemeenten en sportverenigingen om ons goede voorbeeld te volgen.”