Energie besparen is óók geld besparen

Veel sportverenigingen hebben te maken met stijgende lasten en een begroting die steeds moeilijker rond te krijgen is. Een inkomstenstijging is lastig te realiseren, de uitgaven verminderen is ook een mogelijkheid. Bijvoorbeeld de energiekosten.

Eerst de makkelijk en goedkoop te realiseren besparingen

Rudi Smit vindt duurzaamheid belangrijk en had zelf zonnepanelen op zijn woning laten plaatsen. Dat zou wat zijn voor het enorme dak van voetbalvereniging Achilles meende hij, en daarom ging hij onderzoeken wat de mogelijkheden zijn. “Met 400 zonnepanelen à 200 kWh wek je 80.000 kWh aan energie op, ons toenmalige verbruik in een jaar. Daarmee kom je als club een heel eind richting de 0 op de meter. We zijn in gesprek gegaan met verschillende instanties en bedrijven om kennis en advies in te winnen. Onder meer met de gemeente Assen, de provincie Drenthe, Milieufederatie Drenthe en bedrijven als Energiewacht en Invent. Uit die gesprekken werd al gauw duidelijk dat je niet zomaar 400 zonnepanelen op een dak kunt leggen. De dakconstructie moet de zware last wel kunnen dragen. En voordat je aan zonnepanelen gaat denken, kijk je eerst hoe je een gebouw kunt verduurzamen om energie te besparen. Daar zijn we dus mee begonnen. Eerst het laag hangend fruit plukken: de makkelijk en goedkoop te realiseren besparingen. Dat werd stap één van onze plan van aanpak.”

Fase 1: energie besparen

Het plan om de energierekening te verlagen werd groter dan Smit zelf ooit had gedacht. Zelfs huiseigenaren in de buurt van het sportcomplex werden bij het project betrokken. Het maakte van de oudste voetbalvereniging van Drenthe óók de duurzaamste club. Maar het begon met de aan/uitschakelaars van elektrische apparaten en verlichting.

“Wat willen we en wat kunnen we”

Smit: “Wat willen we en wat kunnen we, daar zijn we naar gaan zoeken. Binnen in de accommodatie en buiten. Energieadviesbureau Invent heeft een energiescan uitgevoerd en dat was de basis voor de eerste stap. Deze scan bracht in kaart waar we vrij makkelijk energie konden besparen. In een sportaccommodatie brandt veel licht, ook als er niemand is. Daarom hebben we sensoren geplaatst die de verlichting in alle ruimtes automatisch in- en uitschakelt, van kleedkamer tot kantine. Komt er iemand binnen, dan gaat het licht aan. En dat gaat vanzelf weer uit zodra de laatste persoon de ruimte verlaat. Verder hebben we warmwaterleidingen geïsoleerd, kapotte lampen vervangen door ledverlichting en witgoed zoals vrieskisten en koelkasten vervangen door energiezuinige modellen. Lang niet al het witgoed is vervangen, want door een beter inkoopbeleid hebben we minder voorraad nodig en dus minder koeling. Dit alles heeft een besparing opgeleverd van 20.000 kilowattuur (kWh) per jaar, met weinig investeringen en dus een heel korte terugverdientijd.”

Fase 2: zonnepanelen op het dak

De tweede stap naar een duurzame vereniging bracht de zonnepanelen weer in beeld. “Niet op het clubgebouw, maar op schuine dak van de tribune. Daar liggen de panelen in een optimale hoek ten opzichte van de zon, waardoor de opbrengst hoog is. Het clubgebouw bleek veel ingewikkelder dan ik aanvankelijk dacht. De accommodatie huren wij en om zonnepanelen te kunnen plaatsen had het dak vervangen moeten worden. Wie betaalt dat en waar ligt de verantwoordelijkheid voor de panelen, bij de verhuurder of de club? Het dak van de tribune kon nog 20 jaar mee en was sterk genoeg om 81 panelen te dragen. Ze liggen er sinds begin 2014.”
In de zomer van 2014 werd de warmwatervoorziening vervangen door negen zonnecollectoren op het dak en een 1.000-literketel voor warm water. De collectoren verwarmen het water overdag naar 90% van de temperatuur die nodig is om te douchen. In de ketel wordt het water verwarmd naar 100%. Ook hier is de energiebesparing enorm. “We verbruikten jaarlijks 30.000 kuub gas voor warm water en voor de verwarming van de gebouwen. Dat is veel, in vergelijking met andere clubs zaten wij aan de hoge kant. Dit hebben we terug kunnen brengen naar 15.000 kuub.”
Zonnepanelen en –collectoren zijn samen goed voor een opbrengst van 20.000 kWh per jaar – duurzaam opgewekte energie. Smit: “Daarmee is onze energierekening gehalveerd. Met de huidige energietarieven hebben we de investering binnen zeven jaar terugverdiend. Zo is energie besparen óók geld besparen.”

“Toen de eerste belangstellenden getekend hadden, ging het snel”

Alleen de zon is gratis

Een resultaat om trots op te zijn, maar om zo’n besparing te realiseren moet je eerst geld uitgeven. Hoe krijgt Achilles 1894 zo’n investering gefinancierd? Ook daar is Smit niet over een nacht ijs gegaan. “We konden gebruikmaken van een subsidieregeling, en daarnaast hebben we ervoor gekozen de zonnepanelen en -collectoren in de markt te zetten, via onze leden en onze sponsoren. Daar was veel belangstelling voor. Zo is een aantal zonnepanelen geschonken of gesponsord door bedrijven. Het andere deel is gefinancierd uit een obligatielening waarop leden en sponsoren konden inteken, tegen 3 tot 4 procent rente. Dat is voor ons nog altijd veel goedkoper dan een lening bij een bank. Medebestuurslid Herman Buissink heeft dit onder de aandacht gebracht van leden en sponsoren en goed uitgelegd. Toen de eerste belangstellenden getekend hadden ging het snel. We hadden wel 400 panelen op deze manier kunnen financieren.”

Fase 3: verder kijken dan de club

Een energiezuinige accommodatie voor de club is mooi, maar daar is het niet bij gebleven in Assen. Wanneer het initiatief meer mensen bereikt, is dat beter voor het milieu én voor de deelnemers, bedacht Smit. “Tegelijkertijd met het ontwikkelen van de plannen voor Achilles hebben we het 1894 Energiecollectief opgericht, een samenwerkingsverband tussen Achilles 1894, Energiewacht, Provincie Drenthe, Natuur en Milieufederatie Drenthe, Gemeente Assen, Invent en Techniko. Alle deelnemende huishoudens kregen een energiescan aangeboden om inzicht te krijgen in mogelijke energiebesparingen en wat die zouden kosten. Daar hebben 200 huishoudens aan meegedaan. De collectieve inkoop van zonnepanelen, voor Achilles 1894 en voor deze huishoudens, heeft ons allemaal een interessante korting opgeleverd. Mooie bijkomstigheid: veel leden zijn hierdoor nog enthousiaster geworden over energie besparen, bij de club en thuis. Deze bewustwording is de bonus.”

Fase 4: naar ledverlichting op het veld

“Voor de eer en voor de roem”

Dé energievreter in de buitenveldsport is de verlichting van de sportvelden. De enorme lichtbakken bij Achilles 1894 zijn ‘goed’ voor meer dan de helft van het totale energieverbruik. “’s Avonds tot tien uur wordt er getraind op de velden. In de winter brandt de verlichting soms wel vijf tot zes uur achter elkaar. Als vereniging hebben je geen beeld van de besparingen die hier mogelijk zijn, want dit is nog nooit gemonitord. We werken nu aan een pilot om te achterhalen of ledverlichting rond velden werkbaar en rendabel is. Achilles 1894 is de eerste vereniging die dit gaat monitoren. Zo willen we binnen twee jaar helder krijgen wat het verbruik is en wat de terugverdientijd is.”
De kennis die Achilles 1894 hiermee opdoet, wordt beschikbaar gesteld aan andere verenigingen, “voor de eer en de roem”, aldus Smit. “Als de pilot doorgaat kunnen we een nog betere bijdrage leveren aan duurzame sportaccommodaties. Dat vinden we belangrijk, en daar doen we het voor.”

Smit geeft regelmatig presentaties over de verschillende fases die Achilles 1894 heeft doorgemaakt op de weg naar een duurzame sportaccommodatie, en over de kennis die dit heeft opgeleverd. “Veel verenigingen zijn daarin geïnteresseerd. Ik denk dat ons verhaal mensen aanspreekt omdat we allemaal vrijwilligers zijn. En het is mooi wanneer duurzaamheid en geld besparen hand in hand gaan. Ik vind zelf duurzaamheid heel belangrijk, maar uiteindelijk moet het ook financieel aantrekkelijk zijn voor de club. Het mag niet te veel geld kosten.”

Meer inspirerende voorbeelden

Meer inspirerende praktijkvoorbeelden lezen over duurzame sportaccommodaties?

• Tafeltennisvereniging SVE gaat voor zuinig met energie
• Sportvereniging MHCL bespaart met zonnepanelen en led
• Kaatsvereniging KC De Boer heeft zelf zonnepanelen geïnstalleerd
• Tennisclub Grubbenvorst voorop met ledlampen rond de tennisbaan

Deze verhalen zijn ontwikkeld in opdracht van NOC*NSF in het kader van Stappenplan Duurzaamheid.

Voor meer informatie over duurzame sportaccommodaties kun je contact opnemen met Karin van der Maat (karin.vandermaat@kenniscentrumsportenbewegen.nl).