Samen een potje voetballen of het clubhuis schilderen: de sportvereniging is een ontmoetingsplek pur sang. Een plek vol kansen voor sociale binding, integratie en participatie. Dat biedt mogelijkheden voor de gemeente om doelen uit het sociaal domein te realiseren, en kansen voor de vereniging om haar positie te versterken. Een vruchtbare samenwerking dus.
Lees ook de brochure ‘De sociale kracht van sport, voorbeelden van succesvolle initiatieven’ of lees meer over Kracht van Sport: sociale sportinitiatieven van het Oranje Fonds.
De rol van sport in lokaal beleid
Sport en bewegen heeft de laatste jaren een steeds grotere rol gekregen in gemeentelijk beleid. Ambtenaren van andere beleidsterreinen geven mede vorm aan het sportbeleid. Vice versa maken veel beleidsterreinen ‘gebruik’ van sport en bewegen. Denk hierbij aan:
- armoedebeleid
- jeugdbeleid
- welzijnsbeleid, waaronder de decentralisaties in het sociale domein
- gezondheidsbeleid
Wanneer je als gemeente en sportclubs samenwerkt, wordt het veel makkelijker om dingen voor elkaar te krijgen.” Uit: brochure Sport Beweegt naar Werk.
Sociale waarde van de sportvereniging
Een sleutelspeler om die sociale waarde van sport te benutten? De sportvereniging. Zij speelt een belangrijke rol in je gemeente. Niet alleen in het geval van speciaal aanbod of samenwerkingen, maar ook door haar aard: de vereniging is een spil in de wijk. Zij kent veel mensen, van verschillende generaties en achtergronden, én kan bepaalde doelgroepen aantrekken door sport- en beweegaanbod.
Dit biedt sociale kansen voor iedereen: kansen om vanuit ‘meedoen bij de club’ naar ‘meedoen met de samenleving’ te groeien. Denk aan contact met anderen, vrijwilligerswerk, structuur, gezelligheid, en het oefenen van vaardigheden als communiceren en samenwerken. Met sport ontwikkel je jezelf bovendien fysiek en motorisch, je voelt je fitter, zit lekkerder in je vel en het vergroot je zelfvertrouwen.
Daarom kan de sportvereniging een verbindende rol vervullen, een waardevolle partner zijn voor het sociale wijkteam en helpen doelen uit het sociaal domein te realiseren. Als je je als gemeente bewust bent van deze kansen, kun je ze benutten en effectief samenwerken.
Volgens het proefschrift Dubbelspel: over instrumentalisering van de sportvereniging zien sommige gemeenten sportverenigingen als de plaats waar hun leden zich ontwikkelen tot actieve burgers en waar zij hun democratische vaardigheden oefenen.
De sociale waarde van sport voor kwetsbare jongeren
Voor kwetsbare jongeren kan de sportvereniging veel betekenen op sociaal vlak. Het contact met teamgenoten creëert een gevoel van verbondenheid, en de coach of trainer kan een rolmodel zijn. De vereniging kan een veilige thuishaven zijn, biedt structuur, helpt een positieve identiteit te construeren en leert hen omgaan met anderen. Jongeren die taken en bevoegdheden krijgen op de sportvereniging, voelen zich vaak verantwoordelijk en betrokken.
Als je werkt met deze doelgroep, lees dan ook:
- Meer tips over hoe je jongeren laat meedoen in Jeugd Participatieladder Sport: zo maak je jeugd actiever binnen de vereniging.
- Het onderzoek Sport en de persoonlijke ontwikkeling van kwetsbare jongeren.
Praktijkvoorbeeld: Trainerskracht
Het project Trainerskracht van VV De Meern biedt kwetsbare jongeren twee kansen: voetbaltrainer worden en werken aan je toekomst. Zij krijgen hier structuur, begeleiding, veiligheid en een doel. Mooi voorbeeld van de samenwerking tussen sport, welzijn en onderwijs om maatschappelijke waarde te creëren.
Bekijk ook het voorbeeld van basketbalteams voor kwetsbare jongeren, begeleid door coaches die als rolmodel fungeren. Of lees hoe in Friesland de buurtsportcoach met ECO-coaching jongeren helpt hun weg in de maatschappij te vinden.
De sociale waarde van sport voor mensen met een migratieachtergrond
De taal van sport overstijgt landsgrenzen. De sportvereniging is dan ook een plek waar culturen en achtergronden samenkomen en waar iedereen gewoon ‘sporter’ is. Een mooie kans om anderen te ontmoeten; mensen uit dezelfde én uit andere omgevingen. Dat kan het gevoel geven ‘erbij te horen’, en biedt leermomenten en nieuwe contacten die bijdragen aan meedoen in de samenleving. Coaches en trainers kunnen bovendien een rolmodel zijn voor jongeren met een migratieachtergrond.
Als je werkt met deze doelgroep, lees dan ook:
- Welke drempels en motieven migranten in Nederland ervaren om te bewegen.
- De publicatie De Nederlandse sportvereniging en ouders met een niet- Nederlandse achtergrond (2018).
- Tips voor sportverenigingen om samen te werken met asielzoekerscentra.
De sociale waarde van sport voor ouderen
Voor ouderen biedt de sportvereniging veel sociale waarde, niet alleen als sporter tijdens laagdrempelige activiteiten. Denk ook aan het vervullen van bestuurlijke taken of als scheidsrechter helpen. Zo blijven oudere mensen sociaal actief door vrijwilligerswerk en beweegdeelname. Uit onderzoek blijkt dit zelfs een belangrijk voorwaarde voor het binden van 50-plussers aan je vereniging: dat het sporten is ‘gericht op plezier en sociale interactie met leeftijdsgenoten’ (Mulier Instituut).
Bekijk ook
Praktijkvoorbeeld: Fithockey
Bij Fithockey slaan ouderen boven de 50 die graag actief blijven in teamverband samen een balletje. Een zachte bal welteverstaan. Ook de hockeystick is vervangen door een knots. Veilig en plezierig bewegen in een sociale context staat hier centraal. Meer dan twintig verenigingen bieden Fithockey inmiddels aan.
De sociale waarde van sport voor werklozen
Sport op de weg naar de arbeidsmarkt: ook díe waarde biedt het verenigingsleven. Werkzoekenden kunnen door het lidmaatschap van een sportvereniging of het doen van vrijwilligerswerk allerlei (sociale) vaardigheden aanleren. Dat helpt hen in hun zoektocht naar een baan. Ook is de sportvereniging een vindplaats voor stages, werkervaringsplaatsen en nieuwe contacten, bij de vereniging zelf of via het netwerk van verenigingsleden.
Op verschillende plaatsen in Nederland spelen sportclubs een rol bij trajecten voor (arbeids)participatie in de samenleving. Lees hier hoe je als sportvereniging inzet op re-integratie.
Praktijkvoorbeeld: van sport naar werk
Bewegen Werkt (voorheen ‘Beweging als Warming-up voor Re-integratie’) is een 16-weeks programma waarin deelnemers met een grote afstand tot de arbeidsmarkt gaan bewegen, onder andere bij lokale sportverenigingen. Beweging en begeleiding door een re-integratiebureau versterken elkaar hierbij. Het programma is erop gericht mensen uit hun isolement te halen en weer te betrekken bij de samenleving. Deelnemers sporten steeds een maand bij één vereniging. Zo leren ze verschillende sporten en clubs kennen – én elkaar!
Bekijk ook de andere praktijkvoorbeelden in de brochure Sport Beweegt naar Werk.
De sociale waarde van sport voor mensen met een aandoening of beperking
Mensen met een beperking of chronische of psychische aandoening kunnen bij de sportvereniging anderen ontmoeten: mensen met en zonder dezelfde uitdagingen. Contact dat vaak welkom is, omdat dat niet altijd even vanzelfsprekend is. Van ‘erbij horen’ als teamlid tot ‘ertoe doen’ als vrijwilliger: de sportvereniging geeft hen de kans mee te doen.
In sommige gevallen vloeit die sociale waarde voort uit aangepast sporten, zoals G-sport. Soms zit de waarde in het organiseren van regulier sportaanbod voor een bepaalde doelgroep, zoals een voetbalteam voor mensen met een (ex)verslaving. Je begrepen voelen en ‘het even niet hoeven uitleggen’ zijn dan belangrijke sociale waarden.
Maar soms zit de waarde juist in gemengd sporten waarbij mensen met en zonder aandoening of beperking samen sporten. Opnieuw een bron van sociale cohesie. Een mooi praktijkvoorbeeld daarvan is Sportcarrousel De Haamen in Beek. Daar hebben verenigingen, zorginstellingen en de gemeente samen het Sportlandgoed opgericht waar iedereen samen sport én helpt organiseren.
Praktijkvoorbeeld: judo en fitness voor iedereen
Sportinstituut Verhagen in Venray biedt naast het reguliere judo- en fitnessprogramma G-judo, judoles voor gehandicapten. Daar kwam in 2014 een zorgsportcentrum met een dagbestedingsprogramma voor mensen met een verstandelijke beperking bij. Inmiddels is er zelfs een topsportcentrum en wordt hecht samengewerkt met een ggz-instelling. Een mooi voorbeeld van samenwerking tussen sportaanbieder en gemeente, met als doel dat iedereen kan meedoen met sport én in de samenleving. Lees meer over sportinstituut Verhagen.
Lees ook praktijkvoorbeelden en tips over het betrekken van mensen met een psychische aandoening bij de sport.
De sociale waarde van sport voor lage SES
Erbij horen, ertoe doen en meedoen met de rest: voor mensen met een lage sociaaleconomische status is dat een grote sociale waarde van de sportvereniging. Belangrijk voor mensen die zich soms eenzaam, buitengesloten of ‘anders’ kunnen voelen. Het kan samenhang met buurtgenoten stimuleren, maar evengoed contact met mensen buiten de eigen buurtgrenzen opleveren.
Mensen met een lage SES hebben minder vaak een rolmodel dat hen de waarde van de sport(vereniging) laat ontdekken (lees meer over de sportdrempels en -motieven van mensen met lage SES). Trainers en coaches bij een sportvereniging kunnen die functie vervullen. Bovendien is het een plek waar vriendschappen ontstaan, en die als sociaal vangnet kan werken. Kinderen leren er bovendien de normen en waarden in sport en maatschappij en ontwikkelen zich sociaal-emotioneel, wat hen later helpt om mee te doen in de samenleving.
Bekijk ook het project Sportsurprise dat dak- en thuislozen in beweging brengt en de kloof tussen hen en de samenleving verkleint.
Ken jij de 4 rollen van sportverenigingen?
Wil je als gemeente aan de slag met de sociale waarde van sportaanbieders om een kwetsbare groep te helpen meedoen? Hoe pak je dat aan? In het proefschrift Dubbelspel: over instrumentalisering van de sportvereniging van Maikel Waardenburg staan vier rollen waarin je de sportvereniging als maatschappelijk partner kunt aanspreken.
- Sportvereniging als accommodatiebeheerder. Denk aan het openstellen van de sportlocatie voor individuele sporters, of voor buitenschoolse kinderopvang. Ook kunnen sportverenigingen een wijkfunctie hebben, zoals een ontmoetingsplek.
- Sportvereniging als opleidingsinstituut. Denk niet alleen aan talentontwikkeling, maar ook aan maatschappelijke stages die bijdragen aan actief burgerschap.
- Sportvereniging als sportaanbieder. Gemeenten spreken sportverenigingen vooral aan in hun rol van sportaanbieder. Sportverenigingen kunnen de leefbaarheid bevorderen door het organiseren van sport en spel in de wijk. Of zij hebben een integratiefunctie door aanbod te ontwikkelen voor bepaalde doelgroepen.
- Sportvereniging als projectuitvoerder. Gemeenten zien sportverenigingen als belangrijke partners in de uitvoering van gemeentelijke programma’s, projecten en activiteiten, juist omdat zij over een sportaccommodatie beschikken, een sportaanbod verzorgen of acteren als opleidingsinstituut.
Extra tips voor samenwerking met sportaanbieders
Hieronder vind je praktische adviezen op basis van het proefschrift Dubbelspel: over de instrumentalisering van de sportvereniging.
- Erken het verschil in doelen van jou als gemeente en van sportaanbieders.
- Vertaal publieke doelen naar ambities van sportaanbieders. Wil je bij een gemeenteproject een sportaanbieder betrekken? Kijk dan welke ambities zij hebben (ledengroei, promotie naar hoogste klasse) en bepaal samen hoe het maatschappelijke project daar aan kan bijdragen.
- Benoem als gemeente in welke rol en op welke functie je sportaanbieders aanspreekt. Maak duidelijk of je clubs bijvoorbeeld vooral wilt inzetten als sportaanbieder, of als beheerder van een accommodatie.
- Ondersteun sportaanbieders in hun nieuwe rol, met jouw expertise en netwerk. En blijf betrokken in het proces om die rol te borgen.
- Realiseer je dat niet enkel maatschappelijk actieve clubs kunnen bijdragen aan lokale vraagstukken. Juist een club die als minder ‘vitaal’ wordt gezien, is vanwege geografische ligging of ledenbestand misschien juist beter in staat een bepaalde doelgroep duurzaam te bereiken.
