Capelle aan den IJssel had de wens om overlast van jongeren te verminderen en te voorkomen. Daarom bedachten Sportief Capelle en een Capelse stadsmarinier in 2019 Homebase. Dat project – gefinancierd door de gemeente – is gebaseerd op het IJslandse preventiemodel Youth of Iceland, waarbij een gezonde omgeving voor jongeren wordt gecreëerd om middelengebruik te voorkomen.
Homebase richt zich vooral op de pijler ‘vrije tijd’, oftewel: een zinvolle vrijetijdsbesteding. Volgens het IJslandse model zorgt dat ervoor dat jongeren zich niet vervelen en daardoor minder risico lopen om middelen te gebruiken of ander risicovol gedrag te vertonen[1]. Homebase realiseert dit met naschools aanbod voor jongeren, waarbij sporten en bewegen een middel zijn. Het project begon klein in de aula’s van drie middelbare scholen. Intussen zijn de groepen goed gevuld met gemiddeld 30 tot 60 jongeren en waren er over 2023 in totaal 4.751 bezoekers.
De drie scholen hebben twee Homebase-momenten per week. Aan het begin van het schooljaar gaan de buurtsportcoaches langs bij alle klassen 1 en 2. Ze vertellen wat Homebase is, laten een video zien en nodigen de leerlingen uit om een keer mee te doen. De buurtsportcoaches zien vooral de praktijk- en kaderleerlingen terug in de groepen. De activiteit duurt altijd 1,5 uur, zodat er genoeg tijd is om op te bouwen (dit moeten de jongeren namelijk zelf doen) en activiteiten uit te voeren.
De jongeren druppelen meestal langzaam binnen. Na een uur vertrekken de eerste bezoekers weer. De jongeren voelen zich niet verplicht om te komen of om de hele tijd te blijven, wat meteen een van de succesfactoren van het project is. Leon Smit, projectleider van Homebase: “Vooral dat zij dat gevoel hebben, is belangrijk. Want als je dingen gaat opleggen dan werkt het niet. Maar het is natuurlijk niet echt geheel vrijblijvend.”
Sociaal sportinitiatief
Homebase is een sociaal sportinitiatief. Zo’n initiatief heeft als doel dat de deelnemers vooruitgang boeken op een levensdomein als onderwijs, werk, welzijn of gezondheid. In de toolkit Sociale sportinitiatieven vind je onder andere een overzicht van de verschillende initiatieven en voor welke doelgroepen deze bestemd zijn. Ook kun je zien of een initiatief een erkende interventie is.
Rol buurtsportcoaches
De buurtsportcoaches van Sportief Capelle faciliteren het gehele project, onderhouden het netwerk en zorgen voor passend aanbod voor de jongeren. In theorie zijn het de jongerenwerkers die de gesprekken voeren met de jongeren, maar in de praktijk merken de buurtsportcoaches dat jongeren ook graag met hen praten. Soms gaat het over best heftige onderwerpen en daarom is het belangrijk om te weten wanneer je andere expertise moet inschakelen. De buurtsportcoaches hebben daarvoor een vroegsignaleringstraject uitgewerkt, zodat ze precies weten naar wie ze met welke vraag of situatie moeten doorverwijzen.
Vroegsignalering
Stel: een jongere vertelt je dat er thuis problemen zijn, wat doe je daarmee? En wanneer moet je wie bellen? Dat hebben de buurtsportcoaches van Sportief Capelle met de partners uitgewerkt.
- Eerste lijn: Voor lichte gevallen wordt contact opgenomen met het jongerenwerk en het ambulant jongerenwerk (JOZ).
- Tweede lijn: Wanneer meer begeleiding nodig is, worden de school en de zorgcoördinator van de school ingeschakeld.
- Derde lijn: Voor acute problemen, zoals woonoverlast en criminaliteit, worden de stadsmariniers betrokken. In Capelle aan den IJssel heeft elke wijk een eigen stadsmarinier[2].
De doorverwijzing gebeurt in eerste instantie altijd telefonisch. Zo kan het betreffende voorval goed besproken worden en weet je zeker dat de ander het bericht heeft ontvangen. Leon legt uit: “Als er een licht incident is, dan bel ik bijvoorbeeld de school. Ik zeg dan: ‘Twee jongens hebben gevoetbald en dat ging niet helemaal lekker, dus houd ze even in de gaten.’ Bij deze jongeren kan het om iets heel kleins gaan dat zomaar kan uitmonden in een massale vechtpartij. En dat wil ik voorkomen. Vandaar dat vroegsignaleren gewoon heel belangrijk is.”
Signalen herkennen
Maar wat moet je dan herkennen? Bij Homebase signaleren ze vooral op gedragsverandering. Als een jongere bijvoorbeeld normaal heel luidruchtig is en daarna afstandelijker is, wordt de zorgcoördinator van de school ingeschakeld. Of als een jongere begint met het verkopen van vapes, kan dat een opstap zijn naar drugsverkoop. Ook dan wordt de school gebeld.
Leon vertelt: “Je kunt het ook zien aan de kleren. Vorig jaar had ik een meisje in de les dat opeens hele dure kleding droeg, die niet paste bij haar leeftijd, van merken als Gucci enzo. Dan stel ik vragen: ‘Goh, hoe kom je daaraan?’ Vervolgens bespreek ik het met de zorgcoördinator van school en vraag ik of het hen ook is opgevallen dat ze opeens zulke dure kleding draagt.”
Andere signalen kunnen een verslechtering van de thuissituatie zijn of fysieke tekenen, zoals verbanden om de armen, wat kan wijzen op zelfverwonding.
De buurtsportcoaches van Sportief Capelle hebben een training gevolgd bij Veelzijdig Veilig. Tijdens deze training hebben ze geleerd welke signalen ze moeten herkennen en hoe ze gesprekken kunnen voeren. Toch leer je dit volgens hen het beste in de praktijk. Leon: “Wij vragen gewoon alles. Je kunt er wel omheen draaien, maar je moet ook een beetje durven. Hoe langer je dit doet, hoe beter dat soort gesprekken gaan. Uiteindelijk zijn het gewoon kinderen, en zijn ze superkwetsbaar.”
Safe haven en safe person
Een van de belangrijkste succesfactoren voor Homebase is het zorgen voor een safe haven en een safe person. Dit betekent dat de activiteit altijd op dezelfde plek plaatsvindt, onder begeleiding van dezelfde personen. Vertrouwen opbouwen kost tijd en kan niet in twee maanden worden gerealiseerd. Het is daarom belangrijk om geen kortlopende projecten op te zetten, maar te investeren in de lange termijn.
Leon: “Het duurt echt wel een jaar voordat ze de dingen vertellen die jij wilt weten. Daarvoor voer je vooral oppervlakkige gesprekken om elkaar te leren kennen. Pas daarna hoor je echt hoe het met ze gaat.”
Een andere belangrijke tip is om je netwerk goed te onderhouden. Zorg dat alle relevante partners je kennen en houd regelmatig contact. Voer gesprekken met de gemeente, politie, handhaving, wijkteams en school (de conciërge weet vaak veel over wat er speelt). Zorg ervoor dat iedereen je telefoonnummer heeft en investeer tijd in het onderhouden van deze relaties.
En dat werpt zijn vruchten af. Een voorbeeld is een jongere die nu in het vijfde leerjaar zit en vanaf het begin betrokken is bij Homebase. Deze jongen, die eerder betrokken was bij criminaliteit en vechtpartijen, heeft zijn leven nu op de rit. Leon: “In het begin was dit een mondige jongen, die de verkeerde kant opging door vechtpartijen en criminaliteit. Maar de laatste anderhalf jaar, doordat hij ons nu goed kent, is hij superrespectvol en doet hij dat soort dingen niet meer.”
Meer lezen
- Boksclub Bemmel heeft plek in de jeugdzorgketen veroverd
- Zo betrek je jeugd bij buurtsport- en jongerenactiviteiten
- Sport en bewegen zijn van betekenis voor kwetsbare jongeren
De foto’s bij dit artikel zijn van Homebase.
Bronnen
- Trimbos-instituut. Het IJslandse preventiemodel in Nederland [Internet]. Utrecht: Trimbos-instituut; 2021 [geciteerd op 6 jan 2025]. Beschikbaar op: https://www.trimbos.nl/wp-content/uploads/2021/11/AF1889-Het-IJslandse-preventiemodel-in-Nederland.pdf
- Gemeente Capelle aan den IJssel. Stadsmariniers [Internet]. Capelle aan den IJssel: Gemeente Capelle aan den IJssel; [geciteerd op 6 jan 2025]. Beschikbaar op: https://www.capelleaandenijssel.nl/stadsmariniers
