Tips om (kwetsbare) thuiswonende senioren te bereiken voor activiteiten

Senioren met een lage sociaal-economische status, met een klein sociaal netwerk en migrantenouderen met een niet-westerse achtergrond nemen minder vaak deel aan sport- en beweegactiviteiten. Zij zijn vaker kwetsbaar en kunnen nog veel gezondheidswinst behalen. De factsheet Preventieve activiteiten voor ouderen die onvoldoende bereikt worden: wat zijn kansrijke elementen? van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) geeft daarvoor drie redenen. In het kort:

1. zij hebben relatief vaak een slechte gezondheid of ongezonde leefstijl
2. zij hebben vaak weinig kennis over gezondheid en het eigen lichaam
3. zij zijn een relatief grote (en groeiende) groep mensen

Hier kun je op letten bij het organiseren van activiteiten 

Hoe kun je ervoor zorgen dat je met preventieve sport- en beweegactiviteiten (kwetsbare) senioren bereikt? Het antwoord daarop is gesplitst in vijf thema’s: de motieven en belemmeringen van senioren, de inhoud van de activiteiten, de benadering van senioren, de toegankelijkheid van de activiteiten en de competenties van de professionals en vrijwilligers. De factsheet van het RIVM benoemt elementen die goed werken, volgens professionals die betrokken zijn bij preventieve sport- en beweegactiviteiten en senioren zelf.

Motieven en belemmeringen

Uit onderzoek van het Mulier Instituut naar de deelname aan sport en bewegen door senioren blijkt dat het verbeteren van de gezondheid een belangrijke reden is om actief te blijven. Ook vinden zij het sociale aspect belangrijk, dient het bewegen laagdrempelig en gezellig te zijn en moet het in de eigen omgeving kunnen plaatsvinden. Lichamelijke belemmeringen en verminderd cognitieve vermogen zijn de grootste barrières voor senioren om in beweging te blijven. In het artikel Ouderen: wat drijft en belemmert hen bij sport en bewegen lees je daarover meer.

Inhoud van de activiteiten

Voor het bereiken van (kwetsbare) senioren is het van belang dat de inhoud van sport- en beweegactiviteiten hen aanspreekt en inspeelt op hun behoeften. Kansrijke elementen zijn:

• Sluit aan bij behoeften: laat senioren zelf invulling geven aan de activiteiten en sluit aan bij individuele behoeften.
• Multidimensionale aanpak: combineer bijvoorbeeld meer bewegen met het trainen van sociale vaardigheden, weerbaarheid of gezondheidsvaardigheden.
• Ervaringsgerichte insteek: stel de oudere zelf en zijn of haar levensverhaal centraal.
• Sociaal samenzijn: de gezelligheid en het samenzijn is voor senioren een heel belangrijk onderdeel van een activiteit.

Benadering van senioren

Het is belangrijk om aandacht te hebben voor de manier waarop senioren worden benaderd. Senioren schamen zich soms, vooral voor eenzaamheid en psychische problemen. Kansrijke elementen voor de benadering van senioren zijn:

• Passende benaderingswijze: die moet aansluiten bij de senior, wat vaak erop neerkomt dat er meerdere kanalen benut worden (via/via, brief van de gemeente, huisarts, lokale media).
• Sensitieve communicatie: maak gevoelige onderwerpen bespreekbaar zonder senioren te kwetsen.
• Inzet van sleutelpersonen: zij kennen de doelgroep en kunnen helpen de juiste benaderingswijze te kiezen.

Samenwerken aan sport en bewegen in de wijk

Gezond opgroeien en vitaal ouder worden vraagt om samenwerking in de wijk, ook op het gebied van sport en bewegen. Daar valt nog een wereld te winnen. De online Wijktekening van Kenniscentrum Sport & Bewegen helpt professionals in onder meer de domeinen sport, onderwijs, zorg en welzijn om elkaar te vinden. Ook biedt de Wijktekening een format waarmee je een lokaal overzicht kunt maken van relevante contactpersonen. Met het lokale beweegnetwerk in kaart versimpel je het doorverwijzen naar sport- en beweegaanbod en doorverwijzing tussen professionals en organisaties.

Benieuwd naar de Wijktekening en hoe dit jou kan helpen? Bekijk de Wijktekening hier. 

Toegankelijkheid van activiteiten

Senioren weten niet altijd de weg te vinden naar beschikbare preventieve zorg, ondersteuning en sport en beweegaanbod. Onwetendheid over het bestaan van de zorgverlening, over de financiële vergoeding van zorg of bewegen en over de locatie van het sport- en beweegaanbod kunnen daar een rol in spelen. Kansrijke elementen voor de toegankelijk van activiteiten zijn:  

• Signalering en doorverwijzing: een effectief signaleringsbeleid voor senioren is cruciaal. Dit is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van de eerstelijnsgezondheidszorg, welzijnsorganisaties en sportprofessionals. Hiervoor is het nodig dat professionals in de wijk elkaar en elkaars aanbod kennen.
• Voldoende tijd en middelen: er is veel tijd en aandacht nodig om het vertrouwen van kwetsbare senioren te winnen en hen te motiveren om mee te doen aan een activiteit. Verder moet er voldoende geld beschikbaar zijn om te waarborgen dat de activiteiten die worden opgezet voor een langere periode kunnen blijven bestaan.
• Toegankelijke locatie: een centrale locatie, zoals een buurthuis, verlaagt de drempel om deel te nemen. Daarnaast kunnen vervoersvoorzieningen helpen.
• Houd rekening met culturele gebruiken en gewoonten: denk bijvoorbeeld aan aparte mannen- en vrouwengroepen bij bepaalde activiteiten, maar ook aan hoe strikt de aanvangstijden zijn of dat er familieleden mee mogen komen.

Competenties van professionals en vrijwilligers

Over het algemeen kan het voor (kwetsbare) senioren belangrijk zijn dat zij bij sport- en beweegactiviteiten advies en ondersteuning krijgen vanuit de gezondheidszorg en de inzet van vaardige sportprofessionals en vrijwilligers. Kansrijke elementen van competenties en kwaliteiten voor professionals en vrijwilligers zijn:

• Specifieke competenties: goed kunnen luisteren, eenvoudig communiceren, senioren motiveren en aandacht hebben voor culturele aspecten.
• Goede samenwerking tussen professional en vrijwilligers: vrijwilligers zijn vaak goed in staat een langdurige relatie met (kwetsbare) senioren op te bouwen. Stem taken en verantwoordelijkheden goed en duidelijk af.
• Begeleiden van vrijwilligers: structurele begeleiding van vrijwilligers in een goede sfeer houdt deze mensen lang betrokken.

Meer lezen

• Zo brengt Het Danspaleis senioren in beweging