In opdracht van Kenniscentrum Sport & Bewegen sprak het Mulier Instituut recent met meiden met een niet-westerse migratieachtergrond over hun sport- en beweegdeelname. Hieruit blijkt dat kosten voor sport, opgroeien tussen twee culturen en gebrek aan tijd meespelen om niet te sporten. Maar dit zijn voor geen van de meiden de enige redenen: geen passend aanbod of goede bereikbaarheid van sport en zich onvoldoende welkom voelen in de sport, spelen daar vaak ook mee. Bij dat laatste kan een gebrekkige kennis van de Nederlandse taal en sportcultuur een extra drempel zijn voor meiden met een vluchtelingenachtergrond. De goed onderbouwde leefstijlinterventie Wereldmeiden MDT haalt veel van deze belemmeringen weg en gebruikt sport als inburgeringstool.
Gelijkwaardigheid en respect
“De meiden maken op basis van gelijkwaardige coaching kennis met diverse sporten in een veilige omgeving. Gelijkwaardige coaching betekent dat er gelijkwaardigheid moet zijn tussen buddy en deelnemer waarbij wederzijds respect de basis is. Respect betekent rekening houden met elkaar en de ander benaderen vanuit de wetenschap dat deze evenveel waard is als jezelf. Hierdoor voelen ze zich welkom”, vertelt Willie Westerhof, projectleider van de interventie Wereldmeiden MDT en werkzaam bij Huis voor Beweging.
De deelnemende meiden met een vluchtelingenstatus (statushouders) zitten in een Internationale Schakelklas (ISK) en zijn meestal tussen de 14 en 20 jaar. Willie legt uit: “De meiden worden geworven door docenten van de ISK’s, presentaties in de klas door de projectleider en oud-deelnemers of via Nederlands als tweede taal (NT2) onderwijs of vluchtelingenwerk. De deelnemende buddy’s komen vaak van een ROC, mbo Sport en Bewegen, mbo Social Work of uit het voortgezet onderwijs en zijn meestal tussen de 15 en 20 jaar.
Werving van de buddy’s gebeurt door presentaties in de klas, via decanaten, stagebureaus, oproepen in media, vrijwilligerscentrales, kerken en sport- en studieverenigingen. Het project wordt gesubsidieerd door de overheid (ZonMw, DUS-I) in het kader van het Actieprogramma Maatschappelijke Diensttijd (MDT.) Samenwerkingspartners zijn Provinciale Sportraden, lokale sportbedrijven en- aanbieders en projectpartner LOWAN – de koepel van ISK-scholen.
Training van buurtsportcoaches
Deelnemers en buddy’s vormen een groep van 14 tot 24 meiden en sporten gedurende een half jaar met elkaar. Hierin nemen de buddy’s de belemmeringen voor de meiden om niet te gaan sporten weg. De communicatie verloopt in het Nederlands, Engels, Frans of via afbeeldingen. “Het sportprincipe ‘plaatje, praatje, daadje’ oftewel kijken, luisteren en nadoen, werkt altijd”, zegt Willie.
“De buddy’s krijgen eerst een training van de lokale projectleiders, dat zijn meestal buurtsportcoaches. Die training gaat over coaching, intercultureel werk en het project. Hierna ontmoeten alle deelnemers en buddy’s elkaar. Ze krijgen allemaal hetzelfde Wereldmeiden T-shirt en bidon. Dit versterkt het groepsgevoel. Dan volgen ze een clinic en maken ze afspraken voor de sportcarrousel. De buddy’s krijgen tussendoor ook nog intervisie, waarin ruimte is voor leren van elkaar, voor vragen en tips.”
“Je merkt niks van cultuurverschillen, gewoon lekker sporten met elkaar en plezier hebben.”
Maud, Nederlandse buddy
Continuïteit en contributie
Willie benadrukt de continuïteit van de sportbijeenkomsten: “Meiden haken af als er geen continuïteit is. Daarom sporten ze in de vakanties ook door.” Ze vervolgt: “Na de sportcarrousel koppelen we een deelnemer aan een buddy op basis van ‘een klik hebben’, op voorkeurssport en reisafstand. Dat is altijd even puzzelen. De deelnemer kiest vervolgens een sport en gaat die samen met een buddy nog tien weken lang met een tijdelijk lidmaatschap bij een sportclub beoefenen.”
De tijdelijke lidmaatschappen krijgen de deelnemers vergoed vanuit het Jeugdfonds Sport & Cultuur. Een sportclub ontvangt vaak een tot vier nieuwe leden en hoeft in de voorbereiding verder niets te doen. De meiden met een vluchtelingenstatus die na het project lid willen worden van een sportclub, kunnen blijven sporten en krijgen ook hun lidmaatschap en eventuele sportattributen en -kleding via het Jeugdfonds Sport & Cultuur vergoed.
Deelneemster Maria en buddy Maud
In Hengelo zijn Bayan en Maria, beiden uit Syrië, gekoppeld aan buddy’s Meike en Maud, die de opleiding Sport en bewegen aan het ROC van Twente volgen. Tussen beide koppels klikt het heel goed. Zonder Wereldmeiden MDT hadden ze elkaar niet leren kennen. Maud zegt: “Je merkt niks van cultuurverschillen, gewoon lekker sporten met elkaar en plezier hebben.” Ze roept andere meiden op om zich aan te melden.
Wat levert het op?
Willie herkent bovenstaande positieve geluiden van deelnemers: “Ze doen spontaan en onbevangen mee. Hun Nederlands gaat erop vooruit, ze voelen zich meer thuis in Nederland en ze leren nieuwe meiden kennen via het sporten. Er ontstaan vriendschappen door de landen heen.” Ook de buddy’s zijn gemotiveerd. Ook zij ontmoeten nieuwe mensen en staan meer open voor andere culturen. Verder ontwikkelen ze hun talenten en doen iets voor de samenleving. Uit evaluaties blijkt dat 20 tot 25 procent van de vluchtelingenmeiden na afloop van Wereldmeiden MDT een duurzaam sportlidmaatschap aangaat. “Een mooi resultaat”, vindt Willie.
Sportaanbieders en docenten zijn enthousiast
“Sportaanbieders uit de omgeving vinden het superleuk om een gastles in de sportcarrousel te geven vanwege alle enthousiaste reacties”, vertelt Willie. Ook docenten van de ISK-scholen zijn enthousiast. Zij zien de meerwaarde van het project ook in de mentale gezondheidswinst: de meiden krijgen meer zelfvertrouwen en worden zelfredzamer. Sportaanbieders van onder meer fitness, turnen, badminton, voetbal en dans hebben vaak niet aan deze meiden als mogelijke doelgroep gedacht, maar dragen nu actief bij aan een inclusievere sport.
Wereldmeiden MDT blijft groeien
Wereldmeiden MDT is erkend als Goed Onderbouwde interventie en blijft groeien. ZonMw kende in 2022 subsidie toe voor de start van Wereldmeiden MDT in Gelderland, Flevoland en de stad Utrecht. In 2023 zijn Zeeland, Noord- Brabant en Limburg er dankzij subsidie van DUS-I bij gekomen. Op ruim 40 locaties in 10 provincies zijn (of starten binnenkort) bijna 70 nieuwe groepen. Op 30 groepen start nu ook het project voor jongens: Wereldgozers MDT.
Ruimte voor eigen invulling
De kaders van het project liggen vast, maar er is ruimte voor eigen invulling. Willie: “Daar waar de buurtsportcoach even geen oplossing vond, regelden de buddy’s paardrijlessen voor de deelnemers in een dorp verderop. En vervoer van en naar de sportclub is ook een lastige kwestie, maar ook hier zijn de buddy’s creatief in het vinden van oplossingen, ook na afsluiting van het project.”
Buddy Hanneke vindt het fijn dat er ook ruimte is om mee te denken aan verbetering van het project en het verzinnen van leuke activiteiten, zoals de afsluiting. Willie: “Een landelijke afsluiting waar de meiden uit alle lokale projecten bijeen zouden komen was leuk bedacht, maar was qua tijdsinvestering en vervoer voor de meiden geen optie. Nu organiseert elke lokale groep zelf een afsluiting waar ze budget voor krijgen. Ze gaan bowlen, naar een profvoetbalwedstrijd of uit eten.”
Uitdagingen van het project
“Het kost de buurtsportcoach veel tijd en moeite om de voor de subsidie noodzakelijke online vragenlijsten van deelnemers en buddy’s ingevuld terug te krijgen, want daar zitten jongeren echt niet op te wachten”, zegt Willie, “maar de lokale projectleiders hebben het meeste moeite met het vinden van buddy’s.”
Het is essentieel om goede ingangen te hebben op scholen, bij jongerenwerk, sportclubs en kerken. “Het oprichten van een werkzaam netwerk van lokale organisaties is vaak lastig. De processen op scholen duren soms iets langer; ze hebben al andere invullingen geregeld of de stageduur komt niet overeen. Als school en/of docent eenmaal achter het project staat, dan wordt het een waardevolle samenwerking.”
Uitbreiden met Wereldgozers
Een vruchtbare slagingskans van het project verhoog je door continuïteit van je sportlessen, benoemde Willie eerder. “Zorg ook altijd dat je doet wat je zegt, dat schept vertrouwen en dat heeft deze groep deelnemers nodig”, zegt ze. Ze plaatst hier ook een kanttekening bij en waarschuwt trainers die met vluchtelingenmeiden werken voor hun eigen specifieke invulling: “Elk meisje en elke situatie is anders, dus laat je verrassen. Kijk naar het individu, reageer daarop en zoek aansluiting bij wat zij nodig heeft.”
Ze sluit af: “Ondanks meerdere corona-lockdowns, is er al heel wat neergezet. We zijn nu ook met Wereldgozers MDT gestart. Op verzoek van de jongens, want die wilden hun eigen ‘Wereldmeiden’.”
Lees meer
- Favela Street gebruikt sport als middel voor een betere toekomst voor meiden.
- Lees de samenvatting ‘Meiden: een wereld te winnen’ voor meer informatie over het onderzoek met meiden met een niet-westerse migratieachtergrond.
- Wereldmeiden: ervaringen, opbrengsten, succesfactoren en verbeterpunten, een publicatie van het Mulier Instituut.
- Sport en bewegen voor meisjes; wat motiveert en belemmert ze?.
