Veel mensen denken dat sporten goed is voor kwetsbare jongeren. Zeker, bewegen is altijd goed en ze krijgen er allerlei vaardigheden door die van pas komen buiten de sportzaal of -velden. Maar de realiteit is veel genuanceerder en gecompliceerder. Het dagelijks leven van kwetsbare jongeren beïnvloedt ook hoe zij sporten ervaren, bijvoorbeeld als ze hun faalangst meenemen van school naar de sporthal.
Dit blijkt uit een reeks interviews in het kader van het onderzoeksproject Jeugd, Zorg en Sport van Wageningen University, FlexusJeugdplein, Rotterdam Sportsupport, het Kenniscentrum Sport en de gemeente Rotterdam. De onderzoekers spraken met sportcoaches om te kijken hoe zij les geven aan kwetsbare jongeren en hoe zij daarmee tot een positieve ontwikkeling van deze jongeren kunnen komen. Ook interviewden ze de jongeren zelf, en blikten ze met de tijdlijnmethode terug met jongvolwassenen (21-30 jaar) die met jeugdzorg te maken hebben gehad. Daarnaast keken ze hoe jeugdzorg- en sportorganisaties samenwerken.
“Ik denk dat het met elke sport is, als jij een passie vindt in de sport, dan is het jouw ding. En dan voedt het jou zo positief, dat het jou ook… ja de energie geeft in het dagelijkse leven. En dan de positieve energie. En als je dan… als je dan zo gaat kijken dan is misschien elke sport wel een way of life.”
“De echt rode draad van mijn leven… ja tot aan mijn 16e heb ik eigenlijk heel weinig echte houvast gehad, want het ging een beetje op en neer hè en ouders gingen uit elkaar… ik kreeg een soort van nieuwe vader. Ik ging… probeerde sport op te gaan pakken… en aan de hand daarvan had ik dus ook een uitlaatklep en had ik ook iets voor in de week om naar toe te werken, en steeds meer ben ik vaak gaan sporten. Dus eigenlijk vanaf mijn 17e is sport mijn leidraad geweest.”
Positieve ervaringen van samen sporten
Kwetsbare jongeren blijken zowel positieve als negatieve ervaringen te hebben met sporten. De positieve ervaringen zijn sterk:
- Sport geeft zin aan het leven. Sommige jongvolwassenen die terugblikken zeggen dat ze dat in hun jeugd nergens anders ervoeren dan tijdens het sporten.
- Sportverenigingen geven structuur en stabiliteit in een turbulente tijd. Geïnterviewden gaven aan dat ze spelen op een veldje ook leuk vonden, maar daarbij last hadden van de grote wisseling in deelnemers en type sporten op het veldje. Bij sportclubs ervoeren ze meer houvast.
- Sport biedt de mogelijkheid om met iets positiefs bezig te zijn. In een sportomgeving kunnen jongeren iets doen waar ze goed in zijn en succes in beleven. Ook geeft het kracht om met negatieve gebeurtenissen om te gaan.
- Sport maakt het mogelijk om persoonlijke doelstellingen te stellen en behalen.
Opmerkelijk is dat het ‘leren van vaardigheden’ niet als een doel van sport wordt gezien. Sport is voor kwetsbare jongeren dus om andere redenen waardevol.
“Ik heb sport zelf altijd heel erg ervaren als uitlaatklep en vastigheid. Je hebt van die dagen… basketbal was altijd op maandag op woensdag, dat je echt dacht van ohja, morgen ga ik weer basketballen, of vanavond ga ik weer basketballen. Je leeft toch wel… je leeft er niet per se naar toe, maar het is wel dat je denkt van hey ja, je hebt een moment, vastigheid.”
Negatieve ervaringen
Toch hebben kwetsbare jongeren ook veel negatieve ervaringen met sporten:
- Ze worden geconfronteerd met jongeren die pesten.
- Ze voelen een onprettige groepsdruk.
- Ze worden geconfronteerd met hun gebrek aan zelfvertrouwen.
- Ze hebben geen geld om de sport te beoefenen die ze willen beoefenen.
“En ik denk dat erkenning had geholpen… bij ervoor zorgen dat mijn levenslijn in ieder geval wat stabieler was in deze turbulente periode. Mijn moeder gaf eigenlijk alleen erkenning voor school. En weet je, ik had thuis kunnen komen met de beste spelerstrofee en dan had ze misschien minimale reactie daarop gehad. Ik denk dat ze niet doorhad in hoeverre ze dat kon gebruiken om mij te beïnvloeden.”
Uit de tijdlijnmethode van de onderzoekers blijkt dat de ervaringen van kwetsbare jongeren worden gekleurd door de manier waarop ze tijdens die ervaringen in het leven staan. Sommige geïnterviewde jongeren geven verder aan dat ze, toen ze op een sport gingen, dat helemaal niet leuk vonden. Pas later, toen ze beter werden en zich ontwikkelden, vonden ze sporten leuk worden en gingen ze het steeds meer doen.
“De 1e keren dacht ik ook ja waar ben ik mee bezig, ik vind het helemaal niet leuk maar… dan kom je op een gegeven moment over de finish en ja dan zie je daar die mensen staan, die ook zijn komen kijken. En ja dan heb je wel zoiets van… ik heb het wel even gedaan.”
“Op school zit ik met de klas waarmee ik elke dag zit, die eh… die gewoon niet leuk tegen mij deden… en dan zit je in die gymzaal met hun en dan is dat gewoon confronterend geweest. Dat was niet leuk, ik keek er tegen op. Eigenlijk was ik helemaal niet in een goede staat om die sport dan te doen. Nee, ik was alleen maar bezig met de groep waarmee ik was. Het weerhield me heel erg om te sporten… dus ja dan is het eigenlijk niet zo gek dat het niet lukte om te turnen, of om over het bokje te springen, omdat ik bang was hoe ik werd bekeken.”
Tips van mensen die werken met kwetsbare jongeren
Om kwetsbare jongeren meer positieve dan negatieve ervaringen te geven door sport, is het dus belangrijk dat jeugdzorg en de sportsector duurzaam samenwerken. Ook moeten meer van deze jongeren sporten, vinden de mensen die met hen werken in de jeugdzorg of sport.
Volgens deze experts zijn de volgende factoren van groot belang voor een goede samenwerking tussen sport en jeugdzorg:
- Bestaande en goede persoonlijke relaties
Samenwerking tussen jeugdzorgorganisaties en sportverenigingen ontstaat vaak via jeugdzorgwerkers die zelf sporten bij een sportvereniging. Met goede relaties bedoelen de geïnterviewden informele face-to-face-contacten, die volgens hen nodig zijn voor het uitwisselen van informatie, bijvoorbeeld over de achtergrond van de jongeren en over hoe ze zich ontwikkelen.
- Positieve aandacht voor sport
Jeugdzorgprofessionals moeten tonen dat ze inzien wat sport kan betekenen voor de ontwikkeling van de kwetsbare jongeren.
- Integratie in bestaande doelen
Het is belangrijk dat de samenwerking onderdeel is van het beleid en de doelen van de betrokken organisaties. Bij de jeugdzorgorganisatie gaat het er dan bijvoorbeeld om dat sport een vast onderdeel is van intakegesprekken. Ook moeten jeugdzorgprofessionals weten bij wie ze terecht kunnen met vragen over sport. Bij de sportverenigingen gaat het bijvoorbeeld over de invulling van hun maatschappelijke ambities.
- Uitwisseling ervaringen
Jeugdzorgprofessionals moeten weten hoe sportverenigingen werken en zouden zich flexibel moeten opstellen ten opzichte van de vrijwilligers bij sportverenigingen. Die zijn vooral in de avonduren en weekenden bereikbaar. Vertegenwoordigers van sportverenigingen zouden moeten weten hoe om te gaan met kwetsbare jongeren, zeker als die in een team spelen.
- Zoek een expert
Laat een professional de leiding nemen over de samenwerking. Bijvoorbeeld om sportverenigingen en jeugdzorgorganisaties met elkaar te verbinden en jeugdzorgprofessionals te stimuleren om jongeren te helpen bij het vinden van een sportactiviteit die past bij hun wensen en mogelijkheden.
Verder van belang zijn, aldus de geïnterviewden: landelijk beleid en fondsen voor het opzetten en uitvoeren van sportprogramma’s waarin jeugdzorg en sport met elkaar samenwerken.
Gerelateerde artikelen
- Artikel ‘Sport helpt kwetsbare jongeren. Klopt die aanname?’
- Artikel ‘Sport voor kwetsbare jongeren – Tussenbalans onderzoeksproject Jeugd, Zorg en Sport’
- Vind publicaties over kwetsbare jongeren in de Kennisbank Sport en Bewegen.
Neem voor meer informatie contact op met Sabina Super van het project Jeugd, Zorg en Sport (Wageningen University): sabina.super@wur.nl.
