Hoe houd je senioren vitaal, zeker degenen in een kwetsbare positie? Ook het Zeeuwse Schouwen-Duiveland houdt zich hiermee bezig, vertellen Jaco Vleeshouwer, Yvonne van der Weele en Annegreet van der Weele. Zij zitten in het team dat Schouwen-Duiveland Vitaal (SD Vitaal) uitvoert, een programma dat vitaliteit bevordert. Jaco is regisseur vanuit de gemeente; Yvonne en Annegreet zijn buurtsportcoaches op senioren en leefstijl, vanuit Stichting Maatschappelijk Werk en Welzijn Oosterschelderegio (SMWO).
Jaco: “We doen mee met de CoL, omdat we senioren moeizaam in beweging krijgen. Dat komt mede doordat de verbinding tussen partijen niet optimaal is, zoals de gemeente, welzijns- en zorgorganisaties en sportverenigingen. Ook afdelingen binnen de gemeente hebben weinig contact. Verder is het beweegaanbod onvoldoende bekend bij de doelgroep. Binnen de CoL verbinden we daarom diverse stakeholders met elkaar en inventariseren we het aanbod.”
Aanbod in kaart
Het team brengt van één gebied (Westhoek) het seniorenaanbod in kaart, om het aanbod beter te communiceren. Yvonne: “We kozen voor dit gebied, omdat omnisportvereniging FC De Westhoek een goed voorbeeld is van de organisatie van seniorenactiviteiten zoals De Derde Helft, OldStars voetbal en seniorenbiljart. Deze vereniging heeft een enorme sociale functie binnen de kern en bindt verschillende (leeftijds)categorieën aan zich.” Om het aanbod te inventariseren, stuurde het team een oproep naar sportverenigingen, dorpshuizen, ouderenbonden en zorgorganisaties: welk aanbod hebben jullie voor (specifieke groepen) senioren? “We hebben ook zelf online onderzoek gedaan. We verwerken alle informatie op de website van SD Vitaal, waar het complete beweegaanbod staat. Ook ontwikkelen we een informatieboekje.”
Vitaliteitsdag
Het team organiseerde een Vitaliteitsdag voor heel Schouwen-Duiveland, in Zierikzee. Er waren zo’n 35 marktkramen, bemand door sportverenigingen en andere beweegorganisaties, zorgprofessionals, diëtisten en leefstijlcoaches. Annegreet: “Met dit evenement wilden we het bewustzijn vergroten op thema’s als gezonde leefstijl. Ook konden we zo senioren doorleiden naar aanbod in sport, zorg en welzijn.” Dat gebeurde via de healthcheck: 65-plussers konden ter plekke hun gezondheid en fitheid laten meten, zoals bloeddruk, cholesterol en valrisicotest. Bovendien vulden ze een vragenlijst in gebaseerd op Positieve Gezondheid. De buurtsportcoaches bespraken de resultaten kort met de deelnemer en gaven leefstijladvies op maat. “Zo konden we senioren doorverwijzen naar bijvoorbeeld een diëtist, sportvereniging of leefstijlcoach. Doordat veel aanbieders op de vitaliteitsmarkt stonden, konden mensen er gelijk naartoe.”
Aansluiten bij bestaande activiteiten
Volgend jaar wil het team de Vitaliteitsdag lokaler en kleinschaliger organiseren, op verschillende locaties. Annegreet: “Daardoor wordt het toegankelijker, zeker voor senioren in een kwetsbare positie. Ook omdat vervoer dan minder een drempel is.” Verder ziet het team kansen om de healthcheck breder in te zetten. Yvonne: “We willen niet alleen zelf dingen organiseren, maar onderzoeken ook hoe we kunnen aansluiten bij lopende activiteiten. We geven bijvoorbeeld voorlichting over valpreventie, vooral aan bestaande beweeggroepen waar ook kwetsbare ouderen bij zitten. We willen dit soort activiteiten combineren met een healthcheck. Dat trekt hopelijk nieuwe mensen aan en biedt kansen voor bewustwording.”
Achter de voordeur
Volgens Jaco leverde de Vitaliteitsdag veel goodwill op richting de gemeente. Maar met zo’n evenement bereik je niet iedereen, vertelt hij. “Er komen vooral fittere senioren. Sommige licht kwetsbare senioren bereik je nog wel, maar voor de mensen met de meeste uitdagingen is een andere aanpak nodig.” Hij wil daarom meer ‘achter de voordeur’ komen. “Een Wmo-consulent kan bijvoorbeeld ook vragen naar wensen en drempels rondom bewegen. Zo ontstaat een breder keukentafelgesprek dat veel kansen biedt.” Het team wil dan ook de verbinding versterken tussen welzijn, de Wmo-afdeling en de afdeling Wonen, Werken, Leven. “We hadden hier binnen de CoL nog niet echt tijd voor, maar het lijkt ons een speerpunt voor 2025: een manier vinden om in contact te komen met kwetsbare senioren via initiatieven zoals Welzijn op Recept, Wmo-tafelgesprekken en gesprekken via maatschappelijk werkers.”
Verbinding met andere domeinen
Naast het sociaal domein, versterkt het team ook de verbinding met de eerstelijnszorg. Yvonne: “We organiseerden een bijeenkomst met fysiotherapeuten, diëtisten, huisartsen, wijkverpleegkundigen. De uitdaging is om iedereen structureel samen te brengen. Met deze bijeenkomst peilden we de behoeften en wensen rondom samenwerking. Hoe vaak willen de partijen contact, en in welke vorm? We weten nu dat we de samenwerking per kern willen organiseren in plaats van centraal.” Het team bracht ook met stellingen het gesprek op gang. Jaco: “We willen dat iedereen thema’s zoals valpreventie, wijkgerichte zorg, Positieve Gezondheid en leefstijl als medicijn in het werk verweeft. Maar de groep eerstelijnszorg is heel divers, dus hoe maken we het relevant en laagdrempelig voor uiteenlopende professionals? Plus: deze thematiek is niet voor iedereen een prioriteit. Door het gesprek te voeren, creëren we meer draagvlak.”
Verbinding in gemeente verbeteren
Ook verbetert het team de verbinding binnen het gemeentehuis. Jaco: “Gelukkig kijken afdelingen steeds breder dan hun eigen werkterrein, maar het stroomlijnen is uitdagend binnen zo’n brede organisatie. Ik probeer nu de juiste lijntjes te leggen, om zo de Wmo-consulenten te bereiken en een stevige basisstructuur te creëren.” Verder probeert hij SD Vitaal meer bekendheid te geven. “Voor beide bijeenkomsten waren bijvoorbeeld medewerkers van de gemeente uitgenodigd, waaronder de Wmo-afdeling. En ik wil het programma toelichten binnen de afdeling Wonen, Werk, Leven. Je moet duidelijk uitleggen wat je initiatief inhoudt, vooral aan degenen die het uitvoeren. Het heeft weinig zin om alleen beleidsmedewerkers te informeren als zij het niet delen met de medewerkers die het moeten uitvoeren.”
Duidelijke richtlijnen
Dankzij de CoL denkt het team nu actiever na over hoe ze senioren beter in beeld kunnen brengen en kunnen bereiken, aldus Yvonne. Jaco voegt toe: “De CoL stimuleerde ons om acties uit te zetten. We kregen duidelijke richtlijnen over hoe we dit kunnen aanpakken.” In het voorjaar van 2025 eindigt de CoL. Jaco: “We hopen dan het gekozen gebied in kaart te hebben gebracht en de verbinding tussen zorg, welzijn, sport en de gemeente te hebben verstevigd. We kunnen elkaar hopelijk makkelijker vinden, zodat we senioren in een kwetsbare positie beter opsporen en activeren.”
Tips uit Schouwen-Duiveland
Wil jij in jouw gemeente aan de slag met dit thema? De professionals geven enkele tips:
- Stroomlijn eerst de samenwerking binnen en tussen partijen zoals gemeente en zorg- en welzijnsorganisaties. Pas dan kun je grotere stappen zetten en iets uitstralen.
- Bouw een sterke structuur op om senioren te bereiken. Leg dit daarna vast in beleid.
- Begin gewoon ergens en leer van je fouten. Wacht niet tot alles netjes op papier staat. Maak je doelen en acties concreet.
- Betrek partijen vanaf het begin bij je initiatief of programma. Gedeeld eigenaarschap tot in de uitvoerende lagen is essentieel.
