Boven de zeilboot zweeft een man, in een tillift. Een vrijwilliger en bemanningslid duwen hem voorzichtig naar zijn rolstoel op de steiger. De stromende regen kan de lach niet van zijn gezicht wegspoelen. “Het was héérlijk”, zegt hij terwijl hij in zijn rolstoel zakt. “Wel een beetje nat, maar wat zou het?” Hij heeft zojuist gevaren in een Randmeer die de bemanningsleden en vrijwilligers van SailWise geschikt hebben gemaakt voor mensen met een beperking.
“Dankzij de aangepaste stoelen kunnen rolstoelgebruikers in deze boten gewoon zeilen”, vertelt Renske Rietbergen, directeur van SailWise. “Die stoelen kun je verplaatsen en per persoon afstellen. Zo kan iemand in precies de goede positie zitten zonder te verschuiven.” Op iedere stoel staat in krullerige letters een naam: de vrijwilligers die deze stoelen ontworpen hebben. En die tillift, is dat een speciaal apparaat voor aangepaste watersport? “Nee hoor”, zegt Renske. “Dat is gewoon een zwembadlift. Waarom niet?”
Zeilen met de kin
We zijn op Robinson Crusoe, een eiland op de Loosdrechtse Plassen waar SailWise een van haar drie locaties heeft. Je komt er met een rolstoeltoegankelijke veerpont. Op het eiland staat een aangepaste groepsaccommodatie. In het haventje dobberen allerlei vaartuigen, al dan niet met (zelfbedachte) aanpassingen. Renske wijst naar de Martin 16 zeilboot. “Deze boot kun je vanuit de kuipstoel bedienen. Je hoeft jezelf niet te verplaatsen, waardoor rolstoelgebruikers zelfstandig en actief met deze boot kunnen zeilen.”
Behalve zeilen kan er ook gekanood worden.“Verschillende kano’s hebben een steun waar een speciale peddel in kan hangen, zodat je ook met een verminderde arm- of handfunctie kunt kanoën. En we hebben houten zitjes gemaakt die je op de kanozitjes plaatst voor meer comfort en stabiliteit.” Er hangt ook een enorme supplank. “Door de grootte is die stabieler en kun je erop liggen, zitten of met meerdere mensen suppen. We kunnen er zelfs een aangepaste stoel op plaatsen.” Dan wijst ze naar een ander sportief zeilbootje, een Hansa. “En daarin vaart vaak een deelnemer met een hoge dwarslaesie. Hij bedient de boot met zijn kin, via een joystick. Zelfstandig kunnen varen in deze boot geeft hem een enorm gevoel van vrijheid.”
Roll-on-roll-off zeilboten
Sommige vaartuigen zijn speciaal gemaakt voor mensen met een beperking. Neem de twee ‘roll-on-roll-off’ zeilboten. “Die zijn voor SailWise ontworpen,” vertelt Renske. “Je kunt er sportief mee zeilen en met rolstoel en al aan boord rijden.” De boten passen bij de filosofie van SailWise: iedereen moet in principe alles kunnen doen aan boord. “Dus het roer, in de vorm van een stuurwiel, zit aan de zijkant, zodat je daar vanuit je rolstoel bij kunt. Er is deze week zelfs een deelnemer die met de voeten stuurt!” In de andere rolstoeltoegankelijke boot zit een joystick, voor mensen die het stuurwiel niet goed kunnen draaien of gewend zijn aan de joystick van hun elektrische rolstoel.
Waterskiën
Met al die mogelijkheden aan avontuur geen gebrek, aldus Renske, die ooit bij SailWise betrokken raakte als vrijwilliger. “We doen van alles: van nachtzeiltochten tot kanoën bij zonsopgang en zelfs waterskiën. Op een plank achter de speedboot en scheuren maar. Vinden mensen geweldig.” Is dat niet spannend? “Voor sommige deelnemers wel, zeker omdat de meesten niet kunnen zwemmen. Maar we kijken wat veilig kan en zorgen voor goede begeleiding. Dan zit er bijvoorbeeld een vrijwilliger achter de deelnemer die de balans bewaart. En natuurlijk draagt iedereen reddingsvesten.”
Waterkaart met braille
Niet alleen de vaartuigen vragen om creatieve oplossingen, ook het leren varen vraagt een aanpak op maat. “Als iemand nog niet kan zeilen en het wil leren, doen we dat in kleine stapjes. We kijken wat kan en nodig is. Zo hebben we voor mensen met een visuele beperking een instructieboek in braille en een waterkaart in reliëf. En een instructiebord met voelbare bootjes in verschillende zeilstanden.”
Denken in mogelijkheden
Alles aan dit eiland straalt een ‘can do’ mentaliteit uit. “We willen dat iedereen zo actief mogelijk kan varen,” aldus Renske. “Lukt dat niet met wat er is? Dan zoeken we een oplossing.” Zo lukte het niet om met de tillift iemand in de trimaran (een boot met drie drijvers) te krijgen. “Toen maakten we een constructie met een plank, waarmee iemand de boot in glijdt. Eigenlijk heel simpel.” Binnen, waar de deelnemers en crewleden inmiddels samen zitten te lunchen, beaamt een vrijwilliger het belang van denken in mogelijkheden. “We hebben weleens een complete technische installatie met een joystick in een zeilboot gemaakt, maar meestal kan het met ‘ductape-oplossingen’. Voor iemand met onvoldoende zitbalans binden we bijvoorbeeld een vaartonnetje op de surfplank of boot als voetensteun.”
En kan iets echt niet? Dan wordt het probleem omzeild – soms letterlijk. “Met al die vaartuigen is er voor iedereen iets passends. Daarbij kijken we goed naar de samenstelling van de bemanning. Soms gaan twee deelnemers samen varen met een begeleider in de speedboot in de buurt. Of iemand vaart alleen, of met een vrijwilliger.” Er zijn naast vrijwilligers het hele seizoen twee bemanningsleden die begeleiden en ‘te hulp’ kunnen varen. Gelukkig is dat zelden nodig. “Met goede begeleiding en vooraf nadenken voorkom je veel problemen.”
Grenzen verleggen
De creatieve oplossingen maken méér dan alleen het varen mogelijk, merkt Renske. “Het draait om de beleving: je grenzen verleggen, anderen ontmoeten. Deelnemers ontdekken dat ze meer kunnen dan ze dachten.” Ze gelooft dat je mensen moet uitnodigen dingen te proberen, ook als het spannend is. “Werk daarbij met kleine successen. Zo wilde een meisje met enorme waterangst alleen rummikubben. We zeiden: wat als je op de kant gaat rummikubben, op een sup? Uiteindelijk zat ze te rummikubben op de mega-supplank, ín het water. Een overwinning.” Willen deelnemers ook weleens iets wat werkelijk niet kan? “Soms”, vertelt de vrijwilliger. “Zo wilde een jongen dolgraag surfen, maar met zijn epilepsie kon dat echt niet. Toen zijn we met hem in de trapeze van een catamaran gaan zeilen.” Ze laat een foto zien; de jongen lacht van oor tot oor. “En iemand anders zei eens: ik voel me op het water zo vrij als een vogel. Letterlijk en figuurlijk laat ik mijn beperking achter op de steiger. Daar doe je het voor.”
De wind maakt geen onderscheid
Intussen is iedereen uitgeluncht. Een bemanningslid vraagt wie er weer het water op wil. “Een nat pak krijg je wel!” roept hij grijnzend. Enkele handen gaan de lucht in, er schudden ook hoofden – inmiddels zijn er ook plannen voor een sjoelcompetitie. Even later vaart buiten een trimaran weg met een vrijwilliger en deelnemer, beiden helemaal ingepakt. Nog altijd klettert de regen op het water. Dan pakt de wind het zeil en glijden ze razendsnel weg. Renske glimlacht. “Tja, de wind maakt geen onderscheid.”
Inspiratie voor watersportaanbieders
Hieronder vind je inspiratie om jouw watersportaanbieder toegankelijker te maken voor mensen met een beperking:
- Maak of koop stoelen waarmee mensen stevig kunnen blijven zitten.
- Bind vaartonnetjes op de boot of plank als voetensteun.
- Kies waar mogelijk voor een toegankelijk(er) vaartuig, zoals een boot waarin iemand vanuit zitstand kan varen, zonder bukken of draaien. Of een extra brede, stabiele surf- of supplank.
- Denk aan toegankelijk instructiemateriaal, zoals een waterkaart in braille of een uitlegbord met voelbare bootjes in verschillende windstanden.
- Denk na over hoe je iemand vanuit een rolstoel in een boot helpt. Dat kan met iets ‘groots’ als een (tweedehands) zwembadlift, maar soms ook met een plank.
- Verken ‘kleine’ aanpassingen om boten toegankelijker te maken zoals een peddelsteun in de kano, lichtere peddels. Of maak meerdere punten in de boot om touwen vast te binden zodat zeilers meer opties hebben.
- Wellicht kan een (technisch aangelegde) vrijwilliger zelfs helpen een joystick te koppelen aan de zeilen.
- Schaf een aangepaste boot aan. Deze kun je mogelijk met crowdfunding bekostigen.
Lees hier meer over aangepast kanoën, surfen, zeilen en andere watersporten.
