Een trainer die structureel de oude naam blijft gebruiken van een transgender persoon. Een non-binair persoon die tijdens het sporten wordt aangestaard door andere sporters. Een transjongen die in het begin van zijn transitie nog meespeelt in een meisjesteam en van de tegenstander te horen krijgt dat het oneerlijk is dat er een jongen meedoet. Dit zijn enkele praktijkvoorbeelden uit de nieuwe Richtlijn Gender- en seksediverse personen van NOC*NSF.
Voor gender- en seksediverse personen is sport niet altijd de veilige en plezierige omgeving die het zou moeten zijn. Zo hebben transgenders regelmatig te maken (gehad) met gevoelens van angst, onzekerheid en onveiligheid en zaken als uitsluiting, transfobie, interseksefobie en discriminatie (Mulier, 2021). Dat beïnvloedt ook het sportgedrag: sommigen stoppen helemaal bij een vereniging of kiezen bewust voor een individuele sport. De richtlijn Gender- en seksediverse personen is een initiatief om daar verandering in te brengen.
Bekijk de factsheet ‘Transgenders in de sport’ voor meer feiten, cijfers en ervaringen.
Van ervaringen naar richtlijn
Voormalig tophockeyer Thijs de Greeff is co-auteur en leidde samen met Suzanne Vedder het projectteam dat de richtlijn opstelde. In dat team zaten diverse sportbonden, NOC*NSF, Transgender Netwerk Nederland en Nederlandse organisatie voor seksediversiteit. “We hebben sportbonden gevraagd om casussen en voorbeelden en we hebben ervaringen opgehaald van bijvoorbeeld transgenders en non-binaire personen. Juist omdat de persoonlijke beleving zo belangrijk is binnen dit thema.”
Ook keek het team naar wetenschappelijke inzichten en internationale ontwikkelingen. “In bijvoorbeeld Australië en Canada hebben sportbonden veel kennis in huis op dit gebied en hebben ze al langer ervaring met zulke richtlijnen.” De richtlijn gaat in op de breedte- en topsport en bevat onder meer aanbevelingen omtrent leiderschap en educatie, praktische tips voor het ontwikkelen van een inclusieve sportomgeving en een inclusiecontrolelijst.
Reacties uit het veld
Korfballer, transman: “Eigenlijk heeft het te lang geduurd voordat de richtlijn er was, maar het is goed dat deze er nu is. Een belangrijke stap in de goede richting. Wat ik goed vind: het is een praktisch handvat. Wel is het in mijn ogen cruciaal dat sportbonden- en clubs er nu iets mee gaan dóen. Tegen sportaanbieders zou ik willen zeggen: neem de regie en ga op eigen initiatief aan de slag om een omgeving te worden waar iederéén zich welkom voelt.”
Hockeyer, transman: “Door de komst van de richtlijn voel ik me gezien en als transgender persoon welkom in de amateursport. Ik heb in de jeugdsport helaas discriminatie meegemaakt, van uitgescholden worden tot niet kunnen douchen. Ik ervaarde toen niet de ruimte om van rol te wisselen op mijn club en stopte lange tijd met hockey. Zonde natuurlijk! Gelukkig geeft de richtlijn vrijwilligers in de sport handvatten om hiermee om te gaan. Het gaat om mee kunnen doen en welkom zijn op de lokale vereniging. Voortaan kan ik wijzen op de richtlijn in plaats van dat ik zelf voorzieningen moet regelen en overal mensen moet inlichten. Als bonden en clubs er actief mee aan de slag gaan, wordt sport ook voor gender- en seksediverse personen steeds toegankelijker en zorgelozer.
Zoveel te verbeteren
Het doel van de richtlijn is het creëren van meer bewustzijn bij sportorganisaties en hen van praktische tips te voorzien om een inclusieve en sociaal veilige sportomgeving te worden. “Uiteindelijk moet iedereen onbeperkt kunnen meedoen met sport en bewegen. Gender- en seksediversiteit mogen gewoon geen reden zijn dat iemand stopt met sporten of zich niet welkom of zelfs onveilig voelt. Daarom is aandacht voor en actie op dit thema hard nodig”, aldus De Greeff. Zelf kwam hij na zijn topsportcarrière als homo uit de kast. “Ik vind het hartstikke goed dat er steeds meer aandacht voor homoseksualiteit is in de sport, maar laten we vervolgens niet al die anderen in het hele gender- en seksediverse spectrum vergeten.”
Tijdens het geven van voorlichting was hij zich er bewust van dat hij weinig kon vertellen uit het perspectief van bijvoorbeeld transgender personen. Mensen mét die ervaring, om naast hem voorlichting te geven, kon hij aanvankelijk niet gemakkelijk vinden. “Toen ben ik me zelf maar in dat perspectief gaan verdiepen en veel gaan praten met mensen met een gender- en seksediverse achtergrond.” Hij raakte geïnspireerd door hun verhalen. “Enerzijds herkende ik elementen, zoals gevoelens van uitsluiting of anders-zijn. Maar tegelijkertijd zag ik veel verschillen; deze sporters hebben weer totaal andere ervaringen dan bijvoorbeeld ik als homo. Ik merkte dat er nog zóveel te verbeteren is voor hen.”
Lees ook
Gender- en seksediversiteit mogen gewoon geen reden zijn dat iemand stopt met sporten of zich niet welkom of zelfs onveilig voelt in de sportomgeving.
Thijs de Greeff, oud-tophockeyer en co-auteur van
de Richtlijn Gender- en seksediverse personen.
Vier tips voor sportaanbieders
De nieuwe richtlijn is volgens De Greeff een stap in de goede richting, maar uiteindelijk gaat het erom dat sportorganisaties in actie komen. Hoe? De richtlijn staat vol tips. Hieronder geeft De Greeff vast enkele successleutels.
1. Benadruk in je uitstraling dat iedereen welkom is
“Het zit hem in de kleine dingetjes. Een wapperende regenboogvlag. Foto’s in het clubhuis met sporters in alle soorten en maten. Meedoen aan een jaarlijks regenboog-initiatief. Het hoeft niet zo ingewikkeld te zijn om mensen het signaal te geven: hé, jij bent hier welkom. Ik ken zat verhalen van mensen die jaren later tegen hun sportclub zeggen: “Die ene bijeenkomst toen heeft voor mij zo’n groot verschil gemaakt.”
2. Besteed aandacht aan educatie
“Creëer bewustzijn onder jouw leden en vrijwilligers rondom het feit dát er gender- en seksediversiteit is. Laat vervolgens zien welke ervaringen diverse sporters hebben. Organiseer voorlichtingen, vraag workshops aan, houd teamgesprekken. Zo krijgen mensen een inkijkje in een andere belevingswereld. Voorbeeld: het kan pijnlijk zijn voor een transgender om gevraagd te worden naar de oude naam. Dat is zo’n no-go-area die je ontdekt door je te verplaatsen in een ander.”
3. Heb een open houding en ga het gesprek aan
“Probeer zo min mogelijk te denken en handelen vanuit aannames over gender, identiteit, geslacht en geaardheid. En vraag mensen waar ze behoefte aan hebben en wat ze ervaren. Vraag bijvoorbeeld hoe iemand wil worden aangesproken en of diegene een partner heeft in plaats van een vriend of vriendin. Durf na een misser sorry te zeggen; laat zien dat je vanuit oprechte intentie zoekt naar de beste manier om iemand te begeleiden.”
4. Zoek rolmodellen
“Voor ‘minderheden’ is bijna niets zo krachtig als een rolmodel. Dan ervaart iemand: ‘Hé, zo kan het dus ook, ik ben niet alleen.’ Als sportaanbieder kun je op zoek gaan gaan naar rolmodellen, zoals spelers of trainers met een gender- of seksediverse achtergrond. Hoewel dat misschien niet altijd mogelijk is, kun je wel een omgeving creëren waarin rolmodellen durven op te staan.”
Tot slot: welke hoop koestert De Greeff voor de toekomst? “Dat iedereen, ook bijvoorbeeld een transgender of non-binair persoon, gewoon het sportveld opstapt zonder angst voor opmerkingen of discriminatie. Lekker sporten in een omgeving waar je je welkom voelt en jezelf kunt zijn. Dat is toch waar het uiteindelijk om draait?”
Meer weten?
- Bekijk de website van Transgender Netwerk Nederland.
- Bekijk de website van Nederlandse organisatie voor seksediversiteit.
- Bekijk de site van Pride and Sports die zich inzet voor zichtbaarheid, acceptatie en veiligheid voor LHBTIQ+ personen in de sport.
- Lees over de John Blankenstein Foundation die zich inzet voor sociale acceptatie van LHBTIQ+ personen in de sport.
- Wil je als sportvereniging meer weten over de deelname van gender- en seksediverse personen aan sport? Dan kun je terecht bij je sportbond.
- Ben je sporter en wil je meer weten? Dan kun je terecht bij de vertrouwenscontactpersoon van de eigen vereniging en/of sportbond.
Sportbonden, sportverenigingen en sporters kunnen voor advies ook terecht bij het Centrum Veilige Sport Nederland (centrumveiligesport@nocnsf.nl of 0900-2025590).
