Over deze serie
Dit artikel maakt onderdeel uit van een reeks artikelen over volwassenen, armoede en sport. Lees ook het achtergrondartikel met feiten en cijfers over sport- en beweegdeelname van mensen met inkomensarmoede en de belemmeringen die zij ervaren. Ook lees je daarin meer over het in 2020 opgerichte Volwassenenfonds Sport & Cultuur, waar je je als gemeente bij kunt aansluiten. En lees ook de praktijkvoorbeelden uit Oost Gelre en Sittard-Geleen.
Dinie Kolk (beleidsadviseur sport) en Hatice Yilmaz (beleidsadviseur bestaanszekerheid) werken bij de gemeente Harderwijk, een stad met bijna 49.000 inwoners. Inclusie en welbevinden staan hoog op de Harderwijkse agenda. De gemeente hanteert het begrip ‘bestaanszekerheid’ in plaats van ‘armoedebeleid’. Hatice licht toe: “Het gaat niet alleen om financiële ondersteuning, maar ook om het creëren van bestaanszekerheid. Dat iemand gezond is, een sociaal netwerk heeft en mee kan doen met bijvoorbeeld sport en cultuur. Kortom: zich deel voelt uitmaken van de samenleving.”
Dinie vertelt dat Harderwijk steeds meer werkt vanuit het principe van Positieve Gezondheid. Hierbij ligt niet de nadruk op ziekte en zorg, maar op eigen inzet en regie, op veerkracht en op wat iemands leven betekenisvol maakt. Ook sport en bewegen dragen daar positief aan bij.
Tijdelijke ondersteuning en sturen op eigen regie
Harderwijk zet sport en bewegen in als doel én als middel en kent regelingen voor minima. Voor kinderen zijn ze bijvoorbeeld aangehaakt bij Sam& met daarin Stichting Leergeld en het Jeugdfonds Sport & Cultuur. Ook hier is het – zoals in veel andere gemeenten – moeilijker om de volwassenen die rond of onder het minimuminkomen leven te bereiken. Dinie: “Het is een diverse groep die we niet automatisch bereiken en dat maakt het veel ingewikkelder dan bij kinderen, die we vaak via scholen in beeld hebben.”
Het bestaanszekerheidbeleid van Harderwijk heeft voor volwassenen de ‘Tijdelijke ondersteuning voor volwassenen voor sport en cultuur’. De uitvoering van deze regeling ligt bij de welzijnsorganisatie in Harderwijk. De professionals die daar werken hebben goed zicht op de uitdagingen waar inwoners mee worstelen. En zij werken nauw samen met de buurtsportcoaches die een groot netwerk hebben. De gemeente stuurt vooral op eigen regie en zelfredzaamheid en speelt vooral een faciliterende rol bij de vervolgstappen die mensen zelf (willen) zetten.
1 miljoen mensen
In Nederland hebben ruim 1 miljoen mensen geen geld om te sporten, of om deel te nemen aan culturele activiteiten. Gemeenten kunnen zich sinds 2020 aansluiten hij het Volwassenenfonds Sport & Cultuur. Dit fonds zorgt ervoor dat het lesgeld of de materialen betaald worden, voor volwassenen die leven rond het bestaansminimum.
Financieel Trefpunt in de wijk
Harderwijk heeft een Financieel Trefpunt in het wijkontmoetingscentrum in de stad. Daar kunnen inwoners terecht met vragen over geld en schulden en ze krijgen er hulp bij het aanvragen van een regeling. Hatice: “De medewerkers van dat trefpunt kennen de tijdelijke ondersteuning voor sport en cultuur voor volwassenen en wijzen mensen hierop.” Dinie vervolgt: “Naast het trefpunt zijn ook de Voedselbank en alle andere organisaties op welzijnsgebied bekend met de regeling. Komt er bij één van deze professionals een vraag binnen, dan schakelen zij met een medewerker van de welzijnsorganisatie en de buurtsportcoach. Deze twee professionals zijn speciaal aangesteld voor de ondersteuning bij de regeling voor sport en cultuur.”
Hulpvraag vaak meer dan alleen financiën
De ervaring leert echter dat het lang niet altijd alleen een financiële kwestie is. De hulpvraag kan ook praktisch van aard zijn. Bijvoorbeeld behoefte aan informatie over een bestaande regeling, of hulp bij vervoer om bij een vereniging te komen. “Dat is ook de reden dat wij niet met het Volwassenenfonds meedoen, juist omdat bij deze regeling de nadruk op de financiële kant ligt. Als mensen geld aanvragen om te sporten, blijkt er vaak meer aan de hand. Daar moet je naar kijken en voorkomen dat ze in een ‘structureel verhaal van geld aanvragen’ terecht komen”, aldus Dinie.
Als mensen geld aanvragen om te sporten, blijkt er vaak meer aan de hand. Daar moet je naar kijken.
Dinie
Maatwerk en een eigen bijdrage
De regeling van Harderwijk om tijdelijk ondersteuning te bieden, heeft ‘maatwerk’ als belangrijke voorwaarde. “We zien de impulsgelden echt als middel om iemand weer op gang te laten komen”, vertelt Dinie. “We kijken ook altijd of iemand zelf iets bij kan dragen – al is het maar een klein gedeelte. De rest kan de gemeente aanvullen en soms willen sportverenigingen ook bijdragen. We vragen die eigen bijdrage, omdat we willen dat sport en bewegen écht van de inwoner zélf wordt. Daar waar nodig geven we een duwtje in de rug. Bij de één is dat een forse duw, bij de ander een klein zetje. Net wat nodig is, maatwerk dus.”
Coaches signaleren en bieden sportactiviteiten aan
Harderwijk heeft de groep minimahuishoudens goed in beeld. Deelname aan sport en beweegactiviteiten is echter vaak niet waar deze groep mee bezig is of over nadenkt. Dat vraagt van onze partners in de wijk – waaronder de buurtsportcoaches – dat zij deze mensen actief opzoeken en kennis laten maken met sport en beweegactiviteiten.
Naast het aanbieden van activiteiten, hebben de coaches óók een signaleringsrol: “Coaches zorgen ervoor dat kinderen en in mindere mate volwassenen kunnen deelnemen aan activiteiten. Zij organiseren bijvoorbeeld sportactiviteiten in de vakanties waaraan iedereen kan meedoen. Daarnaast heeft de gemeente veel contacten met Speciaal Onderwijs, met maatschappelijke zorgcoaches en senioren-beweegcoaches. Al deze coaches kunnen doorverwijzen naar de medewerker van de welzijnsorganisatie en de buurtsportcoach,” aldus Dinie.
‘Welbevinden’ als centraal thema
Dinie: “Welbevinden is een belangrijk centraal thema in onze gemeente. Dit thema hangt met elk beleidsterrein samen, of het nu over sport of over bestaanszekerheid gaat.” Zowel Dinie als Hatice herkennen dat inwoners met geldzorgen of problematische schulden, zich soms terugtrekken en in een isolement raken. Hatice: ”Uit onderzoek blijkt dat de stress die je ervaart van geldproblemen, effect heeft op de gezondheid. Minima komen vaker in een negatieve spiraal terecht.”
Meedoen bevordert het welbevinden… en als je beter in je vel zit, kun je alles beter aan.
Dinie
Harderwijk kent sinds een aantal jaar de Geluksroute voor 18-plussers die moeilijkheden ervaren waardoor ze steeds verder in de problemen komen. Speciaal daarvoor getrainde Geluksconsulenten stimuleren en ondersteunen deze volwassenen zo nodig met een Geluksbudget, om de vicieuze cirkel te doorbreken en om weer stappen te kunnen ondernemen. Dinie: “Mensen worden hier begeleid om mee te doen. Bijvoorbeeld met sport of cultuur, of ze gaan wandelen. Doordat ze weer ontdekken wat ze leuk vinden, komen mensen beter in hun vel te zitten. En als je lekkerder in je vel zit, kun je alles beter aan.”
Domeinoverstijgende samenwerking
Welbevinden bevorderen en een inclusief beleid voeren, vragen om goede samenwerking. Dinie: “Vanuit het sportbeleid werken we samen met veel beleidsterreinen waar we raakvlakken mee hebben, zoals onderwijs, bestaanszekerheid en welzijn. Dat doen we ook binnen team Samenleving, waar sport, cultuur, onderwijs, welzijn, azc- statushouders en jeugd in zitten.” Hatice vervolgt: “Samenwerken is een organisch proces. Dinie en ik hebben bijvoorbeeld geen structureel overleg, maar wij weten elkaar goed te vinden. Dat je elkaar opzoekt, moet ook een kenmerk zijn als je professional bent.”
Met uitvoeringsorganisaties maakt de gemeente subsidieafspraken en legt vast wat de beleidsdoelstellingen, taken, verwachtingen en mogelijkheden – ook op gebied van samenwerking met maatschappelijke partners. Dinie besluit: “Het blijft een uitdaging om met alle betrokkenen de doelgroep te bereiken. Dus inclusie blijft hoog op de agenda staan!”
Wat levert het op?
Hatice vertelt dat de gemeente inmiddels tweeënhalf jaar bezig is met deze ondersteuningsregeling. Die is op dit moment lastig te evalueren en monitoren: er is een enigszins vertekend beeld vanwege de impact van corona op de sport. “We zijn wel met de betrokken welzijnsmedewerker en buurtsportcoach in gesprek over wat het tot nog toe heeft opgeleverd en hoe het wordt ervaren. Als we zien dat er voor dit tijdelijke maatwerktraject veel animo is, overwegen we of we het structureel gaan aanbieden.”
Een gezamenlijk belang levert goede resultaten. En dat komt alleen maar ten goede aan de bewoners.
Hatice
Tips van de gemeente Harderwijk
- Een goede samenwerking tussen uitvoerende instanties onderling is noodzakelijk. Leg deze verwachting vast in de subsidieafspraken die je als gemeente met hen maakt. Houd regelmatig voortgangsgesprekken waarin je informeert naar de onderlinge samenwerking. Als gemeente kun je niet dwingen, maar wel sturing geven.
- Projecten kun je in plaats van door één organisatie, ook door meerdere organisaties laten uitvoeren. In Harderwijk pakken bijvoorbeeld de welzijnsorganisaties en het maatschappelijk werk steeds meer samen op. Het belang dat het project goed opgepakt wordt en goede resultaten oplevert, is daarmee een gezamenlijk belang geworden. En dat komt alleen maar ten goede aan de inwoners.
