‘Mijn team is mijn tweede familie’ Voorkom uitval onder jongeren door coaches als positief rolmodel

YETS: Youth Empowerment Through Sport

Peter Ottens groeide op in een liefdevol gezin, dat hem steunde om zijn droom waar te maken: hij werd College basketballer in de Verenigde Staten. Eenmaal terug in Nederland, begonnen hij en twee vrienden op middelbare scholen en in jeugddetentiecentra basketbalworkshops te geven om (kwetsbare) jongeren te inspireren hun droom waar te maken. Al snel kwam hij erachter dat hij met eenmalige workshops niet kon bereiken wat hij wilde bereiken. Deze jongeren hadden en hebben behoefte aan duurzame relaties, niet aan iemand die hen eenmalig komt inspireren.

Daarom richtte hij met hulp van twee orthopedagogen in 2014 YETS op, geïnspireerd op het Amerikaanse Junior College model. YETS is een methode voor jongeren tussen de 12 en 18 jaar die steunt op drie pijlers: onderwijs, sport en sociale integratie. Twee jaar lang maken jongeren deel uit van het YETS-basketbalteam, dat fungeert als een soort tweede familie met een coach als rolmodel.”

Coaching binnen en buiten de lijnen van de sportzaal

YETS wil sociale uitval van jongeren voorkomen. De eerste stap daartoe is het geven van een basketbaltraining aan alle 2de klassen van de middelbare scholen waar YETS mee samenwerkt. Wie enthousiast is, mag zich aanmelden. Met de zorgcoördinatoren van school zijn er gesprekken om te kijken wie er het meeste baat bij heeft. Soms meldt een leerplichtambtenaar of een jeugdzorg- of welzijnsmedewerker een jongere aan.

Peter: “Twee jaar lang basketbalt een samengesteld YETS-team twee keer in de week van vier tot half zes in de gymzaal op school. Daarna eten we een door school gefinancierde gezonde warme maaltijd terwijl we de dag doornemen. Na de maaltijd gaan we óf naar een klaslokaal om huiswerk te maken -als je cijfers niet goed zijn, mag je namelijk niet meetrainen- óf krijgen de jongeren een workshop sociale integratie. Dat zijn workshops met thema’s als solliciteren, omgaan met geld of debatteren. Na twee jaar krijgen ze een certificaat.”

Van de jongeren die de afgelopen drie jaar hun YETS-certificaat haalden, heeft 100% een vmbo-diploma behaald. Van de lichting uit 2018 hebben 16 van de 34 jongeren een bijbaan gevonden en 16 van de 34 werden lid van een basketbalvereniging. Peter: “Ze komen er sterker uit, maar ze zijn nog steeds erg jong. Daarom blijven veel jongeren betrokken bij YETS, bijvoorbeeld door deel te nemen in het Junior bestuur of als stagiair-trainer.”

Sport werkt niet an sich, het is de mens die de sport kan doen laten werken

Peter Ottens

Gepassioneerde coaches als positief rolmodel

Maar dit alles staat of valt met de coaches, aldus Peter: “We hanteren een specifiek coachingsprofiel”, zegt Peter. “Uiteraard moeten ze een basketbaltraining kunnen geven en zijn ze pedagogisch en sociaal erg sterk en goed opgeleid. Vaak zijn ze zelf ervaringsdeskundige. Veel kwetsbare jongeren groeien op in een gebroken gezin en zoeken een sociale omgeving waar ze zich mee kunnen identificeren. Dat vinden ze vaak in de straatcultuur. Onze coaches zijn een positief alternatief voor de straatcultuur.

Een coach is zich bewust van zijn voorbeeldfunctie en is gepassioneerd voor het vak. Jongeren kunnen hun coach ook om 11 ‘s avonds bellen als ze bijvoorbeeld ruzie hebben thuis. Hun taak houdt niet om 5 uur ’s middags op. Het zijn volwassenen die geloven in deze jongeren, die geloven dat ze kunnen slagen in de maatschappij. Onze coaches keuren misschien het gedrag af, maar niet de jongere als persoon. Ze blijven onvoorwaardelijk voor ze klaar staan.”

Het waarborgen van kwaliteit gaat voor alles

Het gewonnen ‘Appeltje’ bracht een stroom aan positieve reacties op gang en een grote vraag naar uitbreiding van deze coachingsmethodiek. “Dat was heel fijn, maar we willen niet uitbreiden op basis van geld, maar op basis van kwaliteit. Kwaliteit zit ‘m in de coaches en het vinden van goede coaches is moeilijk. Dat is ook de reden dat we ondanks alle goede resultaten en positieve publiciteit nog steeds klein zijn.

Bij YETS zit het succes voor 20% in de interventie en voor 80% in de mens, de coach. Werken met jongeren eist een grote verantwoordelijkheid, dat vergeten veel mensen”, zegt Peter. Hij heeft zeker ambities: er zijn gesprekken gaande over samenwerking met nieuwe scholen in Vlaardingen en Rotterdam voor schooljaar 2019/2020. “Dat is onze uitdaging: onze kennis overbrengen met behoud van kwaliteit.”

YETS als lokale sociale ondernemer

Om dit allemaal te bereiken, werkt YETS samen met onder andere Lentiz Onderwijsgroep en Yulius (speciaal) onderwijs. De YETS-teams zijn namelijk altijd gekoppeld aan een (vmbo-)school. YETS zit regelmatig om de tafel met partners als de gemeente Schiedam en Vlaardingen, van wie ze ook subsidies krijgen. Donaties komen van onder meer Fonds Schiedam Vlaardingen, het Oranje Fonds, de Rotary International en particulieren. “We zijn heel actief, zoeken verbinding, we kennen de stad, weten wat er leeft in de regio. Eigenlijk zijn we lokale, sociale ondernemers.”

Mijn team is mijn tweede familie.

Chelsey, 14 jaar

Peter richtte ook ‘YETS Move’ op: “Een sociale onderneming waarmee we cursussen en trainingen aanbieden over omgaan met verandering voor onderwijs en welzijn en de pedagogische mismatch tussen school en straat. Onze jongeren spelen hierin een actieve rol als coach. De winst gaat volledig naar YETS Foundation.”

Tips van Peter

• “Je ziet de tendens van ‘spreek de taal van jongeren’ steeds vaker terug op scholen of sportclubs. Dan geven docenten of trainers de jongere bij het weerzien ‘een boks’ of gebruiken ze straattaal. Je maakt wel contact, maar je biedt geen alternatief voor wat jongeren al kennen. Zorg dus voor een positief alternatief waarbij coaches als rolmodel fungeren. Alleen dan kun je hen ondersteunen in hun ontwikkeling. Een goede coach maakt contact en is er voor de jongeren, maar blijft vooral zichzelf.”
• “Het geheim van YETS is de onvoorwaardelijke liefde voor jongeren. Een coach staat onvoorwaardelijk voor de jongeren klaar. Hij gaat op zoek naar waarom een jongere bepaald gedrag vertoont.” Peter beaamt dat het coaches, maar ook docenten vaak aan tijd ontbreekt. Toch wil hij ze met klem op het hart drukken om het te proberen: “Als een jongere zich misdraagt, val hem of haar dan niet aan waar al zijn vrienden of vriendinnen bijzitten, dat voelt vaak als een afgang”, zegt Peter. “Ga na de training of les het gesprek aan en vraag door en probeer te achterhalen waarom die jongere zich zo gedraagt.” Net zo belangrijk is het dat trainers, coaches en ook docenten een veilige omgeving creëren: “Een veilige omgeving is juist een omgeving die structuur biedt en die duidelijk grenzen aangeeft. Daar hebben jongeren juist baat bij.”

Dit artikel verscheen in februari 2019 in Sport Bestuur & Management.