Fit worden en blijven vanuit de rolstoel is niet eenvoudig. Een leven in een rolstoel maakt het lastiger om optimaal in beweging te blijven. Zeker in vergelijking met mensen die onbeperkt kunnen lopen, traplopen en fietsen. Daarvoor zijn namelijk de grote beenspieren nodig en bij rolstoelrijden de over het algemeen kleinere armspieren. Voor rolstoelgebruikers is het voorkomen van overbelastingblessures van de armen een bijkomende uitdaging.
Wat is fit en waarom zou je dat als rolstoelgebruiker moeten (willen) zijn? Met fitheid bedoelen we zowel meer kracht (een toename in maximale- of duurkracht in de beschikbare spieren) als een betere conditie krijgen (een groter uithoudingsvermogen van hart en longen). Uit onderzoek blijkt dat fitter worden door een actieve leefstijl vanuit de rolstoel zorgt voor een lager risico op hart- en vaatziekten. Hoe fitter je bent, hoe beter je ook de belasting van je dagelijkse lichamelijke activiteiten aankunt en hoe meer energie je overhoudt.
Een gestructureerd, afwisselend en goed opgebouwd trainingsprogramma blijkt een gunstig effect te hebben op het voorkomen of verminderen van schouderklachten. Ook helpen sporten en bewegen om lekkerder in je vel te zitten. Dat laatste geldt voor iedereen. De totale gezondheidswinst van sporten en bewegen is voor rolstoelgebruikers misschien wel groter dan bij mensen zonder rolstoel.
Minder fit
Als je in een rolstoel belandt, dan staan de eerste jaren in het teken van aanpassen aan de nieuwe situatie. Het vergt veel mentale veerkracht, is lichamelijk zwaar en vraagt veel regelwerk om het dagelijkse leven vanuit de rolstoel op te pakken. Vaak schiet sporten er bij in door deze intensieve periode. Dat bewegen niet altijd lukt, komt ook omdat je daarvoor veel moet regelen, zoals goed aangemeten (sport)voorzieningen en vervoer naar een sportlocatie.
Als behandelaars zien we een grote groep die het dagelijkse leven aardig op de rails heeft, maar zich ook realiseert dat ze 5 tot 10 kilo zijn aangekomen of minder fit zijn. Als rolstoelgebruiker is extra gewicht (in combinatie met een verminderde fitheid) vervelend, want dit betekent dat de armen sneller overbelast zijn, met soms vervelende blessures tot gevolg. Het kan leiden tot een vicieuze cirkel met een achteruitgang in lichamelijke en soms mentale belastbaarheid. Al met al is het voor rolstoelgebruikers een flinke uitdaging om fit te worden en blijven.
HandbikeBattle
De hierboven beschreven groep is de doelgroep van de HandbikeBattle. ‘Het uitdagen van rolstoelgebruikers om fitter te worden’, is zelfs de belangrijkste bestaansreden. Na meerdere deelnames met twee revalidatieteams (Heliomare en Rijndam) van oud-revalidanten aan Alpe d’HuZes, is besloten een eigen evenement te beginnen: de HandbikeBattle. Dat idee werd goed ontvangen in alle andere (dwarslaesie)revalidatiecentra. De eerste editie vond plaats in juni 2013. Intussen doen twaalf centra mee met een eigen team van zes (oud-)revalidanten met diverse diagnosen.
Juist de oud-revalidanten die de uitdaging goed kunnen gebruiken, krijgen een uitnodiging. De meeste teams nemen vaak ook enkele meer ervaren handbikers mee. Teamleden werken gezamenlijk in geleende of eigen lig-handbikes zo’n half jaar toe naar het evenement. Dat gebeurt onder begeleiding van ervaren behandelaars. De 20 kilometer is met 900 hoogtemeters op de Oostenrijkse Kaunertaler Gletscherstrasse voor iedere handbiker en fietser een geweldige uitdaging en ervaring.
Ontlading
Vanaf de eerste editie zijn toppers zoals Jetze Plat en Misha Hielkema betrokken deelnemers en ambassadeurs. Waar de toppers na de 1 à 2 uur finishen, zijn de meeste handbikers 3 à 4 uur bezig. De maximale eindtijd is zo’n 7 uur. De ontlading bij het finishen is vaak groot. Deelnemers vieren feest met hun buddy, teamgenoten, familie en vrienden – met uitzicht op de gletsjer.
Voor veel deelnemers is de week toch al een feest van herkenning. Met rolstoelgebruikers en begeleidingsteams in het aangepaste hotel gebeurt er van alles. Het inzien dat ondanks een verlamming aankleden vanuit de rolstoel mogelijk is, of het uitwisselen van rolstoel of handbike-ervaringen is onbetaalbaar. Niet zelden is het totale traject naar de HandbikeBattle voor deelnemers een ‘life changing experience’.
Als je over de finish gaat, is dat een heel emotioneel moment. Die battle laat je je hele revalidatietraject herbeleven. Eigenlijk heeft het weken geduurd voordat ik alles had verwerkt. Maar ik ben er een ander mens door geworden. Met een positiever zelfbeeld en meer zelfvertrouwen. Tegenslagen? Daar ga ik nu heel anders mee om. Afzien op het werk? Dat is niks! En dan hebben we het alleen nog maar over de mentale aspecten. Omdat ik ging trainen voor de battle werd ik veel bewuster van mijn leefstijl. Die liet te wensen over. Door zo met mijn lichaam bezig te zijn – gezonder te eten en te sporten – merk ik dat mijn belastbaarheid veel hoger is en dat ik veel sneller herstel van allerlei bijkomende kwalen. Het heeft mij echt veel gebracht.
Fuat Akbulut, Reade Magazine 2015
Corona
Met coronamaatregelen is het soms lastig in beweging te blijven. Sportscholen, -velden, -clubs en zwembaden waren lang gesloten. In groepsverband sporten is nog niet overal mogelijk, terwijl juist de sociale factor het sporten zo leuk maakt. Ook ontbreekt een doel – de wedstrijdkalender van veel sporten is leeg. Dit doet wat met de motivatie. Veranderende omstandigheden vragen veel aanpassingsvermogen, creativiteit en flexibiliteit. Veel mensen hebben dit al ervaren toen ze in de rolstoel terecht kwamen. Gezien de drukte op fiets- en wandelpaden lukt het velen om er het beste van te maken.
Dit jaar zal er door corona geen HandbikeBattle zijn in Oostenrijk. We bekijken de mogelijkheden voor een Dutch Edition voor de revalidatieteams in het najaar.
