Sport Expertise Centrum is de organisatie in Oss die sport en bewegen stimuleert en inwoners uitdaagt gezond te leven. Deze uitvoeringsorganisatie krijgt van de gemeente financiering om invulling te geven aan de vier pijlers van het Osse Sportakkoord. Binnen de aanpak Sociaal FITaal werkt Sport Expertise Centrum als projectleider samen met de gemeente, de GGD, Ons Welzijn en Brabant Zorg.
Samenwerken aan sport en bewegen in de wijk
Gezond opgroeien en vitaal ouder worden vraagt om samenwerking in de wijk, ook op het gebied van sport en bewegen. Daar valt nog een wereld te winnen. De online Wijktekening van Kenniscentrum Sport & Bewegen helpt professionals in onder meer de domeinen sport, onderwijs, zorg en welzijn om elkaar te vinden. Ook biedt de Wijktekening een format waarmee je een lokaal overzicht kunt maken van relevante contactpersonen. Met het lokale beweegnetwerk in kaart versimpel je het doorverwijzen naar sport- en beweegaanbod en doorverwijzing tussen professionals en organisaties.
Benieuwd naar de Wijktekening en hoe dit jou kan helpen? Bekijk de Wijktekening.
Aanpak van Sociaal FITaal
Sociaal FITaal richt zich op zowel vitale als kwetsbare 65-plussers. De stuurgroep (zie kader) start met een wijkscan en verzamelt data over onder andere gezondheid en hoe vaak iemand sport. Op basis van deze data wordt besloten in welke twee wijken de partners Sociaal FITaal gaan uitvoeren. In iedere wijk worden circa 2.000 senioren per brief aangeschreven door de wethouder, die hierin de aanpak en onder andere de vitaliteitsdag toelicht. “De vitaliteitsdag is een extra middel om met inwoners om de tafel te komen, aangezien senioren graag willen weten hoe het gesteld is met hun gezondheid en leefstijl”, vertelt Joyce van Orsouw, programmamanager van Sport Expertise Centrum.
Twee tot drie weken na de verzending van de brieven gaan vertegenwoorders en vrijwilligers van de vijf organisaties thuis bij de senioren langs. Joyce: “Dit is mogelijk doordat de gemeente enkel de adressen deelt, namen en leeftijden zijn niet bekend.” Op basis van de benadering van Positieve Gezondheid vindt een gesprek met de senior plaats. Het doel van de huis-aan-huisbenadering is om ze toe te leiden naar de vitaliteitsdag. Degenen die hier geen interesse in hebben, maar wel een vraag hebben over zorg, welzijn en bewegen, worden direct geholpen.
Stuurgroep en werkgroep
Sociaal FITaal kent een stuurgroep en een werkgroep, waarin de domeinen sport, zorg en welzijn vertegenwoordigd zijn. De stuurgroep is verantwoordelijk voor de strategische keuzes gemeentebreed, zoals het veiligstellen van financiering, verbinding maken met andere programma’s en beoordelen of de juiste doelen behaald worden. De werkgroep gaat aan de slag met de uitrol en uitvoering van Sociaal FITaal in specifieke wijken of kernen.
Vitaliteitsdag
De vitaliteitsdag van Sociaal FITaal bestaat uit meerdere onderdelen en vindt meestal plaats op een ontmoetingsplek in de wijk, zoals een wijkcentrum of een sportpark. De senioren die zich hebben aangemeld, hebben een tijdsblok toegewezen gekregen waarop zij verwacht worden. Bij binnenkomst kunnen zij een kopje koffie of thee drinken om even te landen. “Voor sommige senioren kan zo’n dag best spannend zijn”, vertelt Justin Hendriks, projectmedewerker van Sport Expertise Centrum.
De senior vult een aantal vragenlijsten over zijn/haar gezondheid in, onder andere over hoe de eigen gezondheid ervaren wordt en wat hij/zij graag zou willen. Daarna volgen een aantal fysieke testen (beenkracht, spierkracht, uithoudingsvermogen) en een valrisicotest. Wanneer alle testen doorlopen zijn, vult de senior het spinnenweb van Positieve Gezondheid in. Hierin wordt hij/zij ondersteund door een begeleider.
Tot slot vindt een adviesgesprek plaats tussen de senior en een professional van één van de vijf partnerorganisaties. Dit is het moment om de combinatie te maken tussen wat de senior wil, hoe hij/zij gescoord heeft op de testen en wat hij/zij zelf kan doen. Justin geeft aan: “Door middel van vraagverheldering zoeken we de hulpvraag uit, maar we komen niet direct met aanbod. We leggen de regie bij de mensen zelf. Na een aantal weken bellen we de persoon met de vraag of het zelfstandig gelukt is om naar de activiteit te gaan en hun hulpvraag op te lossen. Mocht dit niet het geval zijn, dan helpt de professional in de doorverwijzing naar geschikt sport-, cultuur- en welzijnsaanbod.”
Meer dan 1.000 deelnemers
Sociaal FITaal is sinds 2018 zeven keer uitgevoerd in Oss. In totaal zijn circa 15.000 senioren aangeschreven en hebben ruim 12.000 huis-aan-huisbezoeken plaatsgevonden. Dit zorgde voor meer dan 1.000 senioren op de vitaliteitsdagen, waarvan de helft geactiveerd is via rechtstreekse doorverwijzing naar sport en bewegen. Ook is van ongeveer 2.000 senioren de hulpvraag direct opgelost tijdens de huis-aan-huisbezoeken.
“De aanpak en de preventieve manier van gesprekken voeren, levert winst op voor iedereen. Je bereikt een groep die je anders niet bereikt. Ook worden senioren persoonlijk geholpen bij hun hulpvraag, die breder kan zijn dan alleen sport en bewegen. Daarom pakt niet alleen sport de winst, maar juist ook zorg en welzijn”, aldus Joyce.
Van Sociaal Vitaal naar Sociaal FITaal
Sinds 2016 zijn de gemeente Oss en lokale organisaties van sport, zorg en welzijn actief om gezamenlijk senioren vitaal te houden. Aanleiding hiervoor waren de vergrijzing en de aanwezigheid van gezondheidsverschillen onder senioren in bepaalde wijken. “Om de gezondheidsverschillen te verkleinen en vitalere wijken te creëren, zochten we samen met partners uit de stad naar passende beweeginterventies voor 65-plussers. Daarbij viel de keuze op de erkende interventie Sociaal Vitaal, met als vertrekpunt bewegen”, vertelt Kees van Geffen, wethouder Sport & Gezondheid van de gemeente Oss. Sociaal Vitaal is gericht op het verbeteren van de fysieke fitheid en het verminderen van eenzaamheid.
De gemeente Oss gaf het Sport Expertise Centrum de opdracht om Sociaal Vitaal te coördineren en samen met de GGD, Ons Welzijn en Brabant Zorg uit te voeren. Vanuit de subsidie van het Rijk – de GIDS-gelden om gezondheidsverschillen te verkleinen – begon Sociaal Vitaal in twee wijken. Deze wijken waren gekozen op basis van cijfers en uitgevoerde wijkscans.
In 2018 bleek dat het programma van Sociaal Vitaal niet helemaal meer passend was voor de situatie in Oss. “De projectgroep evalueerde jaarlijks het programma over de meerwaarde en opbrengsten. Wat werkt er wel en welke onderdelen werken niet? Over de onderdelen die niet passend waren hebben we een ‘Oss-sausje’ gegooid en het programma doorontwikkeld naar Sociaal FITaal. Een programma dat inmiddels zes jaar naar ieders tevredenheid draait”, zo besluit Joyce.
Tips uit de praktijk
- Werk vanuit een gezamenlijk doel en via een meerjarige aanpak.
- Zet organisaties en mensen in op de expertise die ze hebben en vertrouw daarop.
- Zoek soms het grijze gebied in de samenwerking en verdeel daarin gerichte taken. Een project vanuit gezamenlijke ambities betekent dat je soms werkzaamheden doet die niet bij de gebruikelijke werkzaamheden horen. Bijvoorbeeld een huis-aan-huisbenadering.
- Wees eerlijk/kritisch naar elkaar in de samenwerking.
- Achterhaal de achterliggende hulpvraag van senioren. Durf vragen te stellen die verder reiken dan alleen sport en bewegen.
- Leg de regie bij senioren zelf. Je kunt hierbij een overzicht van aanbod aanreiken om de senioren te faciliteren om zelf in actie te komen.
- Maak de link met bestaand aanbod en start – om activiteiten duurzaam te houden – niet zomaar nieuwe beweeggroepen op. Uitzondering is wanneer er veel vraag naar specifiek aanbod is dat nog niet bestaat.
- Werk vraaggericht. Geen behoefte, dan niet organiseren.
Kennisupdate Senioren
Op de hoogte blijven van kennis omtrent het stimuleren van sport en bewegen voor senioren? Meld je aan voor de kennisupdate Senioren van Kenniscentrum Sport & Bewegen.
