Hoe ziet dat er in de praktijk uit? Rogier Koreman (beleidsmedewerker Sport), Déliena de Vries (projectmanager Gezond Gewicht), Bianca Fritz (buurtsportcoach) en Suzanne Walrave (eigenaar Kinderfysiotherapie praktijk Slim Fysio) vertellen over hun eigen rol in de aanpak van Almere.
De Gemeente
Aanpak Gezond Gewicht Almere
Rogier Koreman is beleidsmedewerker Sport bij de gemeente Almere en Déliena de Vries is er projectmanager Gezond Gewicht. “In Almere heeft 19% van de jeugd overgewicht, in Nederland is dat gemiddeld 13,5%. We hebben uitschieters in wijken van 25 tot 28%.” Déliena vult aan: “De psychosociale en fysieke gevolgen voor deze kinderen zijn heel groot. Naast een preventieve gezonde aanpak gericht op alle kinderen, spitsen wij ons in de ketenaanpak toe op tijdig signaleren van kinderen met overgewicht”, vertelt Rogier. Vanuit de stad komen allerlei initiatieven van enthousiaste mensen die met dit onderwerp aan de slag gaan.
In 2017 zijn de initiatieven en activiteiten van de samenwerkende partijen gebundeld in een uniforme aanpak: Aanpak Gezond Gewicht Almere. Deze brede integrale aanpak is onderverdeeld in twee actielijnen:
- Collectieve preventie waarbij de gemeente inzet op een gezonde leefstijl voor ieder kind. Het stimuleren van gezonde voeding, meer water drinken, voldoende slapen en meer bewegen en sporten staat centraal.
- De ketenaanpak waarbij de gemeente samen met partijen zich richt op het tijdig signaleren van kinderen met overgewicht en obesitas en hen de juiste ondersteuning en begeleiding, op maat, bieden. Op maat betekent dat rekening wordt gehouden met dat wat binnen het gezin speelt.
De betrokkenheid en samenwerking met veel professionals is hierbij belangrijk. De centrale zorgverleners speelt een cruciale rol in het proces; hij zorgt voor de samenhang. Zeker bij multi-problematiek is dat een belangrijke voorwaarde voor succes. Deze nieuwe rol van centrale zorgverlener wordt in Almere door de JGZ Almere vervuld. Ook binnen de gemeente zijn meerdere beleidssectoren betrokken als jeugd, sport, volksgezondheid, onderwijs, en ruimtelijke ordening. De gemeente heeft een aanjagende, faciliterende functie in het bij elkaar brengen van de verschillende partijen met als doel kennismaken, verbinden en samenwerken aan een gedeelde stip op de horizon. Rogier: “Gelukkig zien we dat er veel enthousiasme in de stad is en dat veel partners zich aansluiten bij de beweging om met een gezonde leefstijl aan de slag te gaan!”
Pact Aanpak Gezond Gewicht Almere
Sinds oktober 2017 hebben twintig partijen de Pact Aanpak Gezond Gewicht Almere ondertekend. In dit Pact, waar concreet invulling aan wordt gegeven in Almere Buiten, geven alle betrokken partijen aan dat het aanpakken van (dreigend) overgewicht en obesitas bij kinderen prioriteit heeft. Ze streven ernaar om naast preventie een sluitende keten van signalering, ondersteuning en zorg te bieden, waarin kinderen met (ernstig) overgewicht in zicht blijven. Dit doen we op basis van het model van het landelijke proeftuinenproject ketenaanpak van Care for Obesity. Met het Pact beoogt de gemeente Almere de verbinding tussen preventie en zorg te verstevigen.
De gemeente pleit voor een brede visie op overgewicht
Zowel Rogier als Déliena geven als tip om niet direct te groot te denken, maar juist klein te beginnen; te focussen op een wijk waar veel overgewicht is en tegelijk veel positieve energie zit. “Je lost overgewicht niet in drie jaar tijd op. Neem de tijd en betrek je partners en de groep waar het over gaat”, aldus Rogier. Déliena vult aan: “Ken je doelgroep, maak gebruik van sociale marketingtechieken en verleidt ze. Zet je opgedane inzichten in in je uitvoeringsactiviteiten. En besef dat je winst kunt behalen door een bredere benadering. Kijk niet eenzijdig naar kinderen met overgewicht, kijk verder naar de onderliggende problematiek bij gezinnen zoals (v)echtscheiding, schulden en psychische problematiek bij ouders. Pas wanneer daaraan is gewerkt, creëer je ruimte om aan de slag te gaan met een gezonde leefstijl. Een brede visie op overgewicht vraagt om een breed palet aan professionals. Dus gebruik elkaars kennis en kunde en werk nauw samen met eenzelfde doel. Dat kost tijd, want je hebt te maken met meervoudige problemen en verschillende partijen met verschillende belangen. Bovendien is tijd nodig om het gedrag van kinderen, hun ouders en van professionals te veranderen en de gezinnen in beeld te houden. Dat is wat we geleerd hebben in Almere.”
Buurtsportcoaches als spin in het web in de wijk
Rogier vervolgt: “Als instrument benutten we onder andere buurtsportcoaches en combinatiefunctionarissen (45 fte in Almere). Buurtsportcoaches zijn de spin in het web, verbinden partners met elkaar en kijken met de professionals uit de wijk hoe ze sport en bewegen kunnen inzetten voor allerlei doeleinden. Combinatiefunctionarissen vertegenwoordigen een sport of een cluster van sporten en gaan na hoe ze de sporten beter tot hun recht kunnen laten komen in de stad. Beiden zijn in dienst bij partners in de stad die subsidie van de gemeente ontvangen.
“Buurtsportcoaches zijn de spin in het web”
Rogier
In de opdrachtformulering geven we als gemeente aan waar we graag willen waar ze mee aan de slag gaan. Gezonde leefstijl is daar altijd een onderdeel van. Als blijkt dat in een bepaalde wijk overgewicht een thema is, dan besteden ze daar ook expliciet aandacht aan met hun sport- en beweegactiviteiten.”
De buurtsportcoach
Een coördinerende netwerker met een helikopterview
Bianca Fritz werkt als buurtsportcoach bij welzijnsorganisatie De Schoor In Almere. Ze wil iedereen, van 0 tot 99 jaar, in beweging krijgen. Kinderen met overgewicht vallen daar ook onder. Zij heeft als buurtsportcoach daarbij vooral een coördinerende rol en zorgt ervoor dat deze kinderen, hun ouders of hele gezinnen in contact worden gebracht met de juiste professionals. Ze vertelt: ‘’Deze doelgroep is vaak onzeker en heeft goede begeleiding nodig. Wij voeren hier onder andere de erkende leefstijlinterventie Cool 2B Fit uit waarin kinderen met overgewicht op een leuke en laagdrempelige manier kennismaken met sporten en bewegen. Wij werken daarin samen met SlimFysioSport Almere.”
Kinderen begeleiden en weer loslaten
Volgens Bianca hebben kinderen met overgewicht behoefte om zich ‘normaal’ te voelen, zonder het etiket overgewicht. “Kinderen doen bij ons een positieve ervaring op, ze leren dat het leuk is om te sporten. Van zo’n succeservaring groeien ze, waardoor de kans groot is dat ze doorstromen naar een reguliere sportvereniging. Omdat ik goed contact heb met onze sportverenigingen en de combinatiefunctionarissen die op specifieke takken van sport deskundig zijn, weet ik dat de kinderen daar op de juiste manier opgevangen worden. Zo kan ik de kinderen met een goed gevoel ook weer loslaten.”
De kracht van een groot netwerk
Vanuit het gemeentelijk beleid zijn er kaders met prioriteiten en wensen opgesteld. Bianca is verder vrij in het vertalen van deze kaders in activiteiten en het leggen van accenten. Soms blijkt uit gesprekken tussen de buurtsportcoaches, artsen, fysiotherapeuten en wijkteams dat er vraag is naar een nieuw project in een bepaalde wijk. “Dan gaan de partijen om de tafel en proberen we iets op te starten wat aansluit bij de behoefte en gaan we met de gemeente in gesprek over een budget.”
“De grootste uitdaging is het motiveren van de kinderen en de ouders”
Bianca
Uit bovenstaande blijkt wel dat een groot netwerk essentieel is voor een buurtsportcoach: deze is de verbinder tussen kind, ouders en professionals. “Ik heb contact met artsen en fysiotherapeuten. Met hen of met het wijkteam bespreek ik de tendens van overgewicht in de wijken en wat wij daar gezamenlijk in kunnen betekenen voor de doelgroep.”
Uitdagingen en tips
De grootste uitdaging voor Bianca is het stimuleren en motiveren van de kinderen en de ouders: “Kinderen moeten ervaren dat sporten leuk is. Ook als je iets zwaarder bent en misschien niet zo hard kunt rennen als andere kinderen. Deze kinderen zijn vaak weer beter in activiteiten waar veel kracht bij komt kijken, zoals het verplaatsen van attributen of touwtrekken. Ook bij sommige ouders moet de knop om.”
Heeft ze nog tips voor andere buurtsportcoaches? Bianca somt op: ”Heb geduld, wees positief, geloof erin, zet door en blijf lachen. Opgeven is geen optie. En loop je tegen een drempel aan, schakel dan je netwerk in. Dat netwerk heb ik opgebouwd door vragen te stellen binnen de gemeente, door goed samen te werken binnen mijn organisatie, door huisartsen, fysiotherapeuten, verenigingen en basisscholen te bezoeken. Hard werken, maar investeren loont!”
De sportaanbieder
Suzanne Walrave is eigenaar van Kinderfysiotherapie praktijk Slim Fysio in Almere voor kinderen met overgewicht en projectleider bij de uitvoer van de interventie Cool 2B Fit. “Het programma van anderhalf jaar is specifiek voor kinderen met overgewicht en heeft alles in zich: kinderen gaan aan de slag op gedrag- en beweegniveau, ouders zijn betrokken en naast bewegen heeft ook voeding een belangrijk aandeel.”
Verbinden, werven en betrekken
Als coördinator verbindt en informeert Suzanne de partijen, ook werft zij de kinderen. “Wij werven kinderen en ouders via de schoolkrant en social media. Maar ook de jeugdgezondheidszorg, artsen, wijkteammedewerkers, docenten of sportverenigingen verwijzen kinderen door. Ouderbetrokkenheid is een voorwaarde om deel te nemen, maar de motivatie van het kind zèlf is de belangrijkste voorwaarde om mee te doen en te slagen”, vertelt ze.
Zelfvertrouwen doet doorstromen
“Geef een kind met overgewicht tijd en ruimte zich te ontwikkelen en luister echt goed naar hun verhaal. Denk met ze mee en zorg ervoor dat de activiteiten die je aanbiedt, aansluiten bij hun vraag, de tijd en huidige trends. We betrekken kinderen bij het proces, maken ze bewust van de keuzes die ze hebben. Ik zie het zelfvertrouwen bij kinderen dan toenemen, het plezier in hun ogen.”
“Ouderbetrokkenheid is een voorwaarde om deel te nemen, maar de motivatie van het kind zèlf is het belangrijkste”
Suzanne
Het uiteindelijke doel is om kinderen te laten doorstromen naar een reguliere sportclub en zelfstandig de gezonde leefstijl voort te zetten. Daarvoor bieden we proeflessen aan. De buurtsportcoach ondersteunt ons hierin door de contacten die zij heeft met de verschillende sportaanbieders.”
Van pionieren naar samenwerken
De grootste uitdaging is duurzame gedragsverandering bij het kind en zijn ouders. Dat vraagt continu aandacht en kost energie. Suzanne: “Toen ik zes jaar geleden begon met deze doelgroep, was ik een pionier. Nu merk ik interesse vanuit gemeente, scholen, verenigingen en bedrijven en zijn programma’s zoals de Aanpak Gezond Gewicht Almere (voorheen JOGG genaamd) gestart. Inmiddels zijn mijn belangrijkste samenwerkingspartners huisartsen, buurtsportcoaches, wijkteams en scholen. Sinds de Pact Aanpak Gezond Gewicht Almere (2017) is ondertekend is de jeugdgezondheidszorg (JGZ) de belangrijkste doorverwijs spil in Almere. In Almere Buiten, waar de Pact invulling krijgt, werk ik goed samen met de buurtsportcoach van Talent in Opleiding, Jeroen Smidt. Wij beconcurreren elkaar niet, maar versterken elkaar of vullen elkaar aan. En dat is goed richting het kind en zijn ouders, dezelfde boodschap die we blijven herhalen.“
