Hoe praat je respectvol met gezinnen over gewicht en leefstijl?

Zien ouders het gewicht als een probleem?

Sommige kinderen en ouders zijn zich niet bewust van het belang te werken aan een gezonder gewicht of een gezondere leefstijl. Inschatten of een kind overgewicht heeft is lastig met het blote oog! Dat komt onder andere doordat vaak meer mensen in de omgeving boven een gezond gewicht zijn. Het is dan lastig om nog te herkennen wat een gezond gewicht is.

In gesprek met gezinnen is het daarom belangrijk dat je in begrijpelijke taal kunt uitleggen dat er sprake is van een minder gezond gewicht of minder gezonde leefstijl. En ook dat dit gevolgen kan hebben voor de gezondheid en psychosociaal functioneren van kinderen. Richt je daarbij niet alleen op het gewicht, maar toon begrip voor de complexe context van gewichtsproblematiek. Leg uit dat er allerlei factoren in de biologie, psychologie en omgeving van het kind kunnen zijn die het huidige gewicht hebben veroorzaakt en/of in stand houden. En dat gezinnen lang niet altijd invloed hebben op al deze factoren.

Het gesprek starten

Wanneer gezinnen niet zelf met een vraag over gewicht en leefstijl komen, zal jij het onderwerp moeten aansnijden. De fase van gedragsverandering waarin de ouders zitten, speelt dan een rol. Zijn ze zich al bewust van het probleem? Of zijn ze er misschien zelf al mee aan de slag? Dit bepaalt hoe ouders jouw informatie ontvangen en aan welke informatie ze behoefte hebben. Probeer dit af te tasten in het gesprek. Meer lezen over de fasen van gedragsverandering.

Start het gesprek niet door direct over gewicht en leefstijl te beginnen. Bouw het gesprek rustig op en ga langzaam op zoek naar een gespreksopening. Je wilt gaandeweg een beter beeld van het gezin krijgen. Wie zijn ze, wat veroorzaakt hun gedrag en wat kan hen helpen?

Alternatieve gespreksonderwerpen

Mogelijk ervaren gezinnen overgewicht of obesitas niet als een probleem. Misschien zijn er dan aanverwante of onderliggende problemen, waarover je in gesprek kunt gaan. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een slecht gebit of een kind dat gepest wordt of zelf pest.

Zoek naar een onderwerp dat belangrijk is voor het gezin. Wat motiveert hen? Waar willen ze verandering? Wat zou hen in de weg kunnen staan? Wanneer je daarover in gesprek raakt, ontstaat er mogelijk ruimte voor de onderwerpen gewicht en leefstijl. En sluit je aan bij de ongemakken die het gezin ervaart. Speelt een kind bijvoorbeeld veel computerspelletjes en gaat het daardoor laat slapen en is het moe? Wanneer je met kind en ouders andere activiteiten zoals buiten spelen bespreekt, kun je uitleggen dat je je daar fitter van gaat voelen. Jij moet aftasten met welk onderwerp je de juiste snaar raakt.

Gebruik Argumentenkaartjes

De Argumentenkaartjes kunnen hierbij helpen. Die gebruik je om samen met een gezin op zoek te gaan naar wat belangrijk voor hen is. De kaartjes beiden een opening voor gesprek, zodat je kunt aansluiten bij de drijfveren van ouders.

Andere mogelijke aanknopingspunten voor een gesprek over gewicht en leefstijl:

• “Hoe gaat het op school?”
• “Hoe ziet een typische avond thuis eruit?”
• “Hoe gedraagt jouw kind zich thuis?”
• “Hoe gaat het met jouw kind?”
• Laat kind en ouder(s) over vriendjes of vriendinnetjes vertellen.
• Vraag of kind en ouder(s) het wel eens lastig vinden om gezond te leven en een voorbeeld te geven.

Je houding

De manier waarop je de onderwerpen bespreekt, is bijna belangrijker dan de boodschap zelf. Wees je ervan bewust dat praten over gewicht en leefstijl gevoelig ligt. Een ouder die zelf een schuldgevoel heeft rondom het gewicht van zijn of haar kind, is misschien bang voor een veroordelende en beschuldigende houding van jou. Stel je daarom open en respectvol op naar de kinderen en ouders. Creëer een veilige gesprekssituatie zonder kritiek of oordeel. Kies voor een positieve en sensitieve benadering: wees motiverend en begripvol.

Vooroordelen?

De opvattingen die je zelf hebt over kinderen met overgewicht, kunnen een rol spelen in jouw gesprek met gezinnen. Wanneer je bijvoorbeeld vindt dat het gewicht van het kind de schuld van de ouders is, beïnvloedt dat je gesprek met dat gezin. Het helpt om je eigen opvattingen kritisch te bekijken.

Praktische tips:

• Toon empathie, door goed te luisteren en het gevoel van het kind of de ouder te benoemen:
  • “Het klinkt alsof jullie erg bezorgd zijn”
  • “Wat moet dat een opluchting zijn”
• Benadruk wat er goed gaat: benoem gedrag en positieve gevolgen
  • Begin met de positieve en sterke punten
  • Plaats positieve veranderingen in perspectief; een kleine verandering die erg moeilijk was is een groot succes!
  • Herhaal en vat samen wat de ander gezegd heeft
• Stel open, uitnodigende vragen
  • “Ik zou graag meer willen horen over”
  • “Kun je me meer vertellen over”

Je taalgebruik

Gezinnen gebruiken vaak confronterende woorden voor hun eigen gewicht of dat van gezinsleden. Toch is het van belang dat jij altijd op een begrijpelijke, neutrale of positieve manier praat over gewicht en leefstijl. Zo vergroot je de kans dat de gezinnen hier zelf ook gemakkelijker en respectvoller over zullen praten.

Praktische tips:

• Communiceer begrijpelijk en gebruik zoveelmogelijk neutrale of positieve termen:
  • “Het is belangrijk om gezond te groeien”
  • “Je bent boven een gezond gewicht”
  • “Het is voor jou belangrijk om te werken aan een gezonder gewicht en een gezondere leefstijl”
• Termen die je beter kunt vermijden zijn:
  • Dik, zwaar, slap, vet etc
  • Dun, mager, slank etc
  • Ideaal gewicht
  • Normaal gewicht
  • Een obees kind

Verwijzing naar een leefstijlprogramma

Als je de hulpvraag en de bijbehorende problemen kent, kun je over mogelijke oplossingen praten. Gezinnen verwijzen naar een leefstijlprogramma kan één van die oplossingen zijn.

Praktische tips:

• Praat op een positieve manier over leefstijlprogramma’s waarvoor kinderen in aanmerking komen en benadruk ook niet aan gewicht gerelateerde voordelen.
• Leg de nadruk op manieren om tot een gezonder gewicht te komen, in plaats van de oorzaak voor verwijzing.
• Praat over de mogelijke positieve gevolgen van een gezonder gewicht.
• Leg niet teveel nadruk op het gewicht of afvallen: een gezonde leefstijl is belangrijk, ongeacht het gewicht.
• Focus op de link tussen gewicht en gezondheid en niet op het uiterlijk.