De rol van bewegen in twee richtlijnen voor longziekte COPD

Belang van bewegen

Bijna 600.000 mensen hadden in 2019 COPD. Bewegen kan het leven van mensen met COPD positief beïnvloeden. Het is daarom niet gek dat bewegen onderdeel uitmaakt van de richtlijnen van zowel NHG als KNGF. Voldoende bewegen kan bij mensen met COPD leiden tot de volgende effecten:

• Verbeterde kwaliteit van leven 
• Minder last van ademhalingsproblemen
• Verbetering van het functionele en maximale fysieke vermogen
• Lager risico op een longaanval en ziekenhuisopname^[1]

Lees meer over hoe sporten de kwaliteit van leven verbetert van mensen met COPD: Sporten en leven met COPD

COPD-richtlijn NHG

Leefstijl staat uitgebreid beschreven in de NHG-standaard. De begeleiding voor het stoppen met roken staat centraal. Ook wordt benadrukt dat bewegen bijdraagt aan het verbeteren of stabiel houden van fysiek functioneren van COPD-patiënten. De NHG-standaard raadt professionals aan hun patiënten te adviseren minimaal 150 minuten per week matig intensief bewegen. Ook krijg je als professional het advies een doorverwijzing naar fysiotherapeut te overwegen bij patiënten met een verhoogde ziektelast – met name bij CCQ van 2 of hoger. Dat komt overeen met het advies van de beweegrichtlijnen.

COPD-richtlijn KNGF 

De richtlijn van het KNGF benadrukt dat het belangrijk is om de meest doelmatige therapievorm in te zetten bij patiënten met COPD. Welke therapievorm geschikt is voor de patiënt wordt bepaald op basis van een profielindeling. De profielindeling is gebaseerd op de volgende indicatoren:

• Wel of geen ziekenhuisopname vanwege longaanval 
• Symptoomlast 
• Fysieke capaciteit 
• Fysieke activiteit 

Het KNGF onderscheidt daarbij zes profielen om tot een geschikte therapievorm te komen.

Belangrijk is een onderhoudsfase: patiënten worden doorverwezen naar regulier sport- en beweegaanbod of onderhoudsbehandeling binnen de eerste lijn, afhankelijk van het profiel van de patiënt.

Beweeg jij voldoende?

Benieuwd of iemand voldoet aan de beweegrichtlijnen? De Beweegrichtlijnentest helpt je inzicht te krijgen in huidig beweeggedrag van je cliënt of patiënt. Na enkele vragen verschijnt het resultaat of hij of zij op dit moment aan de beweegrichtlijnen voldoet, zowel op het vlak van matig intensieve beweging en spier- en botversterkende activiteiten.

Spelen de richtlijnen op elkaar in?

Beide richtlijnen benadrukken het belang van bewegen en het doorverwijzen naar beweegaanbod. De richtlijnen zijn aanvullend op elkaar in te zetten. De NHG benadrukt verwijzing naar fysiotherapie zodra het bijdraagt aan het verbeteren of stabiel houden van fysiek functioneren. De praktijkondersteuner (poh) of huisarts heeft een signalerende rol om patiënten met COPD door te sturen. Vervolgens doet de fysiotherapeut een assessment om het profiel van de patiënt en de geschikte therapievorm te bepalen. Vanuit daar komt de patiënt in behandeling in de eerstelijnszorg of krijgt hij of zij een doorverwijzing naar regulier sport- en beweegaanbod, of indien passend een Gecombineerde Leefstijlinterventie (GLI). Een GLI is beschikbaar voor alle volwassenen met een body mass index (BMI) boven de 25 en een extra risicofactor (risicofactoren voor hart- en vaatziekten, diabetes type 2, aanwezigheid slaapapneu of artrose) of volwassenen met obesitas (BMI boven de 30).

Wat kan de eerstelijnszorg doen?

Als eerstelijnszorgprofessional is het belangrijk om je ervan bewust te zijn dat bewegen een belangrijke rol kan spelen voor mensen met een COPD. Signaleer of een patiënt voldoende beweegt en of er met bewegen vooruitgang is te behalen. Ook als patiënten niet direct veel symptoomlast hebben, maar weinig bewegen, kan er winst worden geboekt. De basisverzekering biedt hier ruimte voor. Voor COPD-patiënten met GOLD-II-classificatie en weinig symptoomlast zijn bijvoorbeeld vijf behandelingen in het eerste jaar in de basisverzekering.

Ga met de patiënt in gesprek en luister naar wat die belangrijk vindt, wat hij of zij wil en wat de patiënt drijft en motiveert. Sluit daar vervolgens op aan met jouw advies. Leg de patiënt uit welke positieve effecten van bewegen bijdragen aan hetgeen hij of zij belangrijk vindt. Daarna is het tijd om de patiënt door te verwijzen naar bijvoorbeeld fysiotherapie, om van daaruit te bepalen waar de patiënt het best kan bewegen. Zorg voor korte lijntjes met de andere zorgprofessionals zodat je patiënten kunt doorverwijzen en maak afspraken over terugkoppeling over de patiënten.

Het doorverwijzen naar regulier sport- en beweegaanbod is vaak complexer. Je moet namelijk zicht hebben op het beschikbare aanbod – dat verschilt per wijk. Een professional die kan helpen bij het verbinden van zorg en sport is de buurtsportcoach. Buurtsportcoaches kunnen zelf sport- en beweegaanbod hebben, vaker hebben ze een verbindende, coördinerende en organiserende functie.

Wil je samenwerken met de sport- en beweegsector en weten hoe je in contact komt met bijvoorbeeld buurtsportcoaches? Bekijk dan de tipkaart Samenwerken met de sport- en beweegsector: hoe pak je dit aan als zorgverlener? In deze tipkaart staan concrete tips over samenwerking op een rij.

Conclusie

Bewegen kan patiënten met COPD goed ondersteunen. Vanuit de eerstelijnszorg kun je hierbij verschillende rollen hebben. Kies een rol die goed bij jou past als zorgverlener. Wil je meer weten over praktische tools en instrumenten op het gebied van bewegen ter ondersteuning van jou als zorgprofessional? Bekijk dan: Aan de slag met bewegen binnen de eerstelijnszorg.