Doel van de Gezonde School is dat een gezonde leefstijl dagelijkse praktijk wordt op alle scholen van Nederland. Het programma bestaat uit negen thema’s, waar je als school aan kunt werken. Zodra je één van die thema’s op orde hebt en voldoet aan een aantal basisvoorwaarden kan de school het vignet Gezonde School aanvragen. Met dat vignet laat je zien aan leerlingen, ouders, docenten en anderen dat jouw school serieus werk maakt van een gezonde leefstijl.
Deze animatie laat zien wat Gezonde School is en hoe het werkt:
Thema Bewegen en sport
Bewegen en sport is één van de negen thema’s uit het programma. Andere thema’s zijn bijvoorbeeld voeding, roken, alcohol, seksualiteit en mediawijsheid. Specifiek voor Bewegen en sport hebben drie landelijke organisaties – Kenniscentrum Sport & Bewegen, NOC*NSF en de KVLO – samen bepaald aan welke criteria de verschillende schooltypes moeten voldoen om dat themacertificaat te krijgen. Verderop in dit artikel lees je per schooltype welke criteria dat zijn.
Per thema werken aan vier pijlers
Maar eerst: per thema kan de school werken aan vier verschillende pijlers. Dit zijn feitelijk vier knoppen waar je als school aan kunt draaien. De knoppen zijn Educatie, Signaleren, Schoolomgeving en Beleid. De gedachte hierachter is, dat gezondheidsbevordering méér effect heeft, als je aan verschillende dingen tegelijk werkt. Wil je vooruitgang boeken op een thema als Bewegen en sport? Dan moet je als school dus iets aanpassen in je lesprogramma’s, je moet je resultaten meten, je moet iets aanpassen in de schoolomgeving en ook in je beleid. Voor sport en bewegen zijn de pijlers op de volgende manier uitgewerkt.
1. Educatie Bewegen en sport
Het thema bewegen en sport krijgt in eerste instantie vorm binnen het vak bewegingsonderwijs of lichamelijke opvoeding. Door voldoende en kwalitatief goede lessen bewegingsonderwijs volgens een vakwerkplan of methode aan te bieden, worden de leerlingen vaardig in bewegen. Ook leren ze hun grenzen verleggen en zichzelf ontdekken. Naast het vak bewegingsonderwijs kan de school extra interventies inzetten, jaarlijks een sportdag organiseren en schoolzwemmen aanbieden. Kinderen die goed leren bewegen, zullen eerder ook na school, op het schoolplein en op latere leeftijd meer met plezier blijven bewegen.
2. Signaleren Bewegen en sport
Het is belangrijk dat de school inactiviteit of beweegachterstanden periodiek signaleert. Werk daarom met een leerlingvolgsysteem of neem minimaal iedere twee jaar een motorische test af. Ook kan gecheckt worden of kinderen voldoen aan de beweegrichtlijnen. Periodiek onderzoek geeft de school of het beweegteam ook input voor het maken van keuzes bij het extra sport- en beweegaanbod in en rondom de school.
3. Schoolomgeving Bewegen en sport
Het is belangrijk dat kinderen de mogelijkheden hebben om kennis te maken met verschillende sporten in de buurt. Door de mogelijkheden te verkennen onder of na schooltijd (maar buiten de lessen bewegingsonderwijs), ontdekken ze waar hun interesse ligt en wat bij hen past. Bovendien verlaagt het de drempel om lid te worden van een sportclub.
4. Beleid Bewegen en sport
Het aanbod dat de school doet op bewegen en sport ter bevordering van een actieve en gezonde leeftijd, moet verankerd zijn in het beleid. Daarom moet het goed beschreven worden in de schoolgids, projectplan, schoolwerkplan of meerjarenbeleidsplan.
Gezonde School: primair onderwijs
Wat moet het primair onderwijs doen om het themacertificaat Bewegen en sport te ontvangen? Basisscholen moeten allereerst voldoen aan een reeks verplichte criteria. Daarnaast zijn er aanvullende vragen waarop zij een minimaal aantal punten moeten halen, om het certificaat te krijgen. Dezelfde criteria gelden overigens voor het Voortgezet Speciaal Onderwijs (VSO).
Dit zijn de zeven verplichte criteria:
- Gebruikt de school voor het vak bewegingsonderwijs een lesmethode en/of heeft de school een vakwerkplan voor het vak bewegingsonderwijs voor alle groepen?
- Organiseert de school voor alle leerlingen van groep 1 t/m 8 minimaal één keer per jaar een verplichte sportdag?
- Neemt de school minimaal iedere twee jaar een beweegcheck af bij de leerlingen op basis van de motorische vaardigheden en/of beweegrichtlijn?
- Is er op de school een structureel ( = gemiddeld tenminste 1x per maand) aanbod van extra beweeg- en sportactiviteiten buiten de lessen bewegingsonderwijs?
- Werk de school structureel/regelmatig samen met buitenschoolse beweeg- en sportaanbieders?
- Voldoet de school aan de richtlijn van het ministerie met betrekking tot het aantal lessen bewegingsonderwijs per week? Hierin staat dat de groepen 1 en 2 een dagelijks beweegmoment moeten krijgen met een minimum van 3, 75 klokuur per week en de groepen 3 t/m 8 minimaal twee maal 45 minuten per week bewegingsonderwijs moeten krijgen.
- Worden de lessen bewegingsonderwijs gegeven door een bevoegde groeps- en/of vakleerkracht?
Alle criteria zijn hier te vinden. Handig, want zo weet je wat je voor het themacertificaat Bewegen en sport te wachten staat en welke documenten je bij de hand moet hebben.
Good practice uit het basisonderwijs
De Waterhof in Delft is een openbare basisschool met dynamische schooldagen, met veel bewegen en sport. De leerlingen bewegen in én om de school, dat is ingebed in de schooldag. De Waterhof is een Gezonde school en heeft het deelcertificaat Bewegen en Sport inmiddels een paar jaar. Enthousiast vertelt de vakleerkracht LO Nick Keijser welke activiteiten hij op school organiseert. In de klassen worden energizers en bewegend leren gedaan, om de kinderen erbij te houden. In de pauze doen de leerlingen de interventie Beweegwijs op het schoolplein. Ook zijn er leuke naschoolse activiteiten. De directrice van de school vertelt wat sport en bewegen de school heeft gebracht en hoe zij draagvlak heeft gecreëerd bij het hele schoolteam samen met de vakleerkracht.
Gezonde School: voortgezet onderwijs
Wat moet het voortgezet onderwijs doen om het themacertificaat Bewegen en sport te ontvangen? Ook middelbare scholen moeten voldoen aan verplichte criteria en hebben aanvullende vragen. Alle criteria zijn hier te vinden.
Dit zijn de zes verplichte criteria:
- Heeft de school een vakwerkplan voor het vak Lichamelijke Opvoeding?
- Organiseert de school voor alle leerlingen minimaal één keer per jaar een verplichte sportdag, m.u.v. de eindexamenklassen?
- Wordt er op de school periodiek nagegaan hoe het met leerlingen gaat rond sportdeelname, fysieke activiteit, vaardigheden en/of fitheid?
- Is er op de school een structureel (= gemiddeld tenminste 1x per maand) aanbod van extra beweeg- en sportactiviteiten buiten de lessen lichamelijke opvoeding?
- Werkt uw school structureel/regelmatig samen met buitenschoolse beweeg- en sportaanbieders?
- Voldoet de school aan de Beleidslijn van de onderwijsinspectie (september 2014) op grond van het amendement uit 2006 met betrekking tot het (minimaal) aantal lessen Lichamelijke Opvoeding dat gegeven moet worden?
Good practice uit het voortgezet onderwijs
Het Montessori College Nijmegen timmert actief aan de weg met sport en bewegen. Directeur Stephan Haukes vertelt waarom hij sport en bewegen belangrijk vindt voor de school en de leerlingen. Het liefst wil hij dat kinderen een leven lang blijven sporten en bewegen. De school doet mee aan Olympic Moves en ze organiseren pauzesport. Ze werken samen met de buurtsportcoach en organiseren veel naschoolse activiteiten. Vaksectievoorzitter LO Wilbert Lamers vertelt hoe de kinderen een keer in de week bewegingsles krijgen met hun eigen klas. En een andere keer in de week met een combinatie van VMBO, HAVO en VWO leerlingen die hetzelfde beweegniveau hebben. Voor de leraren van de school wordt ook elke week een les aangeboden.
Gezonde school: mbo
Wat moet het mbo doen om het themacertificaat Bewegen en sport te ontvangen? Ook het mbo moet voldoen aan verplichte criteria en hebben aanvullende vragen. Alle criteria zijn hier te vinden.
Dit zijn de vijf verplichte criteria:
- Vindt de coördinatie en begeleiding van alle beweeg- en sportactiviteiten onder toezicht en verantwoordelijkheid van een bevoegd docent lichamelijke opvoeding plaats?
- Wat is het aantal uur dat iedere student verplicht in de eerste twee jaar van de BOL opleidingen aan beweeg- en sportactiviteiten moet volgen? (minimaal 50 uur)
- Is een actieve deelname aan het beweeg- en sportaanbod voor studenten als verplichting in het onderwijsexamenreglement (OER) of via het document Loopbaan en Burgerschap (dimensie 4) opgenomen?
- Aan hoeveel verschillende beweeg- en sportactiviteiten uit tenminste drie verschillende categorieën neemt iedere student gedurende zijn schoolloopbaan verplicht deel? (minimaal vijf activiteiten uit minimaal drie categorieën)
- Wordt er bij de uitvoering van het beweeg- en sportaanbod structureel met lokale sportaanbieders (zowel commercieel als non-profit) samengewerkt?
Good practice uit het mbo
Het ROC Tilburg organiseert de bewegingslessen vanuit een centraal coördinatiepunt. Zo voelen de vakleerkrachten dat ze onderdeel uitmaken van een team en werken ze veel samen. In het filmpje vertelt Erwin van Gulik, ROC schooldirecteur Administratieve en Juridische dienstverlening over het belang van het bewegen. Op het ROC is sport en bewegen verankert in het beleid en een vast onderdeel in het curriculum. De arbeidsmarkt heeft baat bij fitte vitale werknemers. Een aantal leerlingen vertelt wat ze zelf doen op het gebied van bewegen. Hierdoor zie je dat de urgentie voor deze doelgroep om meer te sporten en te bewegen extra groot is. Met veel plezier komen de BOL (Beroeps Opleidende Leerweg) studenten 1 of 2 keer in de week naar de gymles.
Ondersteuning voor scholen
Door het hele land is het mogelijk Gezonde School-adviseurs in te schakelen voor de advisering en begeleiding bij de aanvraag van een themacertificaat. Een schoollocatie krijgt maximaal 10 uur advies en ondersteuning van een Gezonde School-adviseur van de GGD. Hiervoor moet een school zelf contact opnemen met de Gezonde School-adviseur van de GGD van hun regio.
Om in aanmerking te komen voor ondersteuning, moet een school ook zelf een medewerker aanstellen als Gezonde School-coördinator. Hij of zij neemt de regie. Lees hier meer over de functie van de Gezonde School-coördinator.
Themacertificaat aanvragen
Bekijk hier een kort instructiefilmpje over hoe scholen het vignet kunnen aanvragen. Met het vignet mag een school zich drie jaar lang Gezonde School noemen en het logo voeren. Binnen deze periode kun je kosteloos andere themacertificaten aanvragen.
Nuttige links
- Bekijk het Stappenplan Gezonde School
- Hier zie je welke scholen in Nederland al een vignet hebben
- Doe de Gezonde School test per schooltype
