Zo stimuleer je dat werknemers op de fiets naar hun werk komen

Voordelen van actief transport

Onderzoek bevestigt dat beweging van en naar, en tijdens werk positieve effecten heeft voor werknemers, werkgevers en de samenleving als geheel^[1]. Voor werknemers draagt beweging bij aan welzijn, gezondheid, stressvermindering en werktevredenheid^[1]. De werkgever profiteert omdat werknemers die meer bewegen een lager ziekteverzuim hebben en een verhoogde arbeidsproductiviteit^[2,3].

Actief transport van en naar het werk, zoals fietsen (eventueel in combinatie met openbaar vervoer), is een goede manier om werknemers meer te laten bewegen en bovenstaande voordelen te benutten. Volgens onderzoek zorgt actief transport ervoor dat werknemers extra beweging toevoegen aan hun dag^[4]. Fietsen naar werk gaat dus niet ten koste van andere vormen van beweging, zoals sporten of wandelen in de vrije tijd. De wereldgezondheidsorganisatie WHO beschouwt fietsstimulering als de meest haalbare aanpak om bewegen op de werkvloer te realiseren voor mkb-bedrijven^[5].

Actief transport draagt ook bij aan een duurzamere leefomgeving. Vervangt een werknemer zijn autorit met een rit op een elektrische fiets, dan stoot die werknemer per kilometer ruim 60 keer minder CO₂ uit dan een benzineauto^[6]. Pakt een werknemer een gewone fiets in plaats van de auto, dan is het voordeel in uitstoot uiteraard nog groter.

Starten met fietsstimulering

Fietsstimulering kan op meerdere manieren. Het gedrag van werknemers structureel veranderen vraagt om een duurzaam beleid, gebaseerd op de drie elementen van een beweegvriendelijke omgeving: de fysieke omgeving en voorzieningen (hardware), formele opname van de aanpak in de organisatie en beleid (orgware), en de organisatie van activiteiten en campagnes om de aanpak structureel onder de aandacht te brengen (software).

Bij het ontwikkelen van een aanpak voor fietsstimulering is het belangrijk om de behoeften van werknemers te achterhalen en te integreren. Staan zij bijvoorbeeld open voor een alternatief reisgedrag? Is fietsen voor de afstand die zij moeten afleggen een mogelijkheid? Het optimaliseren van randvoorwaarden binnen hardware, orgware en software helpt om barrières weg te nemen. Laat deelnemers er niet op achteruit gaan, maar juist vooruit. Als een bedrijf wel een kilometervergoeding voor autogebruik hanteert, maar niet hetzelfde aanbiedt voor fietsgebruik, dan is fietsstimulering minder kansrijk. Ook voldoende oplaadmogelijkheden en veilige fietsparkeerplekken zijn belangrijke randvoorwaarden.

Praktijkvoorbeeld: Rotterdam

In 2021 introduceerde Hoftijzer Vastgoedonderhoud in Rotterdam het gebruik van e-bikes en elektrische bakfietsen in het bedrijf. “Duurzaamheid is onderdeel van onze bedrijfscultuur”, vertelt Wouter Bosch, directeur van Hoftijzer. “Daarbij past het zo veel mogelijk vervangen van de auto door de fiets voor het woon-werkverkeer. Maar fietsen is ook goed voor de gezondheid en welzijn van onze medewerkers. Zowel mentaal als fysiek. En door met de fiets van en naar het bedrijf en de locaties te gaan waar we onze werkzaamheden uitvoeren, dringen we de autobewegingen in de stad terug. Dus op drie vlakken zien we de voordelen.”

Aanpak

Bosch begon met het inventariseren van de redenen waarom medewerkers de auto verkozen boven de fiets. “Een veelgehoord argument was: de afstand tussen het woonhuis en het bedrijf is te groot om fietsend af te leggen. Ook was het bezwaar dat fietsen naar en van het werk te veel tijd kost. En men vindt het niet fijn om na het fietsen bezweet aan te komen op het werk. Dit maakte dat er geen gewone maar elektrische fietsen ingezet werden. We hebben al het kantoorpersoneel dat binnen een straal van 25 kilometer van het bedrijf woont, gevraagd: wat zou je ervan vinden als wij een elektrische fiets voor jou kopen? De fiets blijft eigendom van de zaak, maar je mag hem gebruiken voor zowel het woon-werkverkeer als privé. De enige verplichting die het bedrijf stelt, is dat de werknemer in een jaar minimaal één keer per week op de fiets naar kantoor komt. Twaalf van de destijds zestien kantoormedewerkers wilden deze uitdaging wel aangaan. We hebben dan ook twaalf elektrische fietsen aangeschaft.”

Met de keuze voor een eigentijds model en de mogelijkheid de fiets voor zowel privé als werk te kunnen gebruiken, was het overtuigen van het personeel eenvoudig. Ook was iedereen zich bewust van de voordelen voor de eigen gezondheid.

Stimuleren

Met alleen een fiets beschikbaar stellen, ben je er nog niet. Je moet ook investeren in de activatie en organisatie van fietsstimulering. Hoftijzer stak veel tijd in het stimuleren van werknemers om op de fiets naar het werk te komen. Na het eerste jaar nam de aandacht af en daalde het fietsgebruik. Herinneringen aan de afspraak om minstens één keer per week op de fiets naar kantoor te komen, leidden tot een toename van het fietsgebruik. Bosch merkt op: “Het helpt als je als werkgever het goede voorbeeld geeft. Als je zelf vaker met de auto komt, zakt het animo bij de anderen snel weg.” De sociale norm is hier belangrijk. Onderzoek toont aan dat wanneer collega’s gebruikmaken van de mogelijkheden die geboden worden om de gezondheid te bevorderen, andere werknemers ook aan die norm willen voldoen^[7].

Beloning

Een belangrijk onderdeel van een blijvende stimulans om op de fiets te komen, is de beloning, weet Bosch. “Zodra ons kantoorpersoneel kiest voor een fiets van de zaak en afziet van een auto van de zaak, komen we ze financieel stevig tegemoet. De werknemer die afziet van de auto, krijgt de helft van de maandelijkse kosten van het autogebruik bovenop het salaris. Tot nu toe heeft nog niemand voor deze regeling gekozen. Een auto van de zaak is voor veel mensen een belangrijk ding, zo blijkt. De twaalf werknemers hebben nu beide: een fiets en een auto van de zaak. Naast deze potentiële financiële tegemoetkoming belonen wij eens per jaar degene die de meeste kilometers heeft gefietst. Hij of zij krijgt hiervoor een bokaal.”

Ervaringen

Het fietsenplan van Hoftijzer bevindt zich intussen in het derde jaar. In het eerste jaar werden de fietsers gestimuleerd, het tweede jaar zakte het gebruik wat in, maar in het huidige jaar komen de twaalf werknemers weer vaker op de fiets. De fietsers zijn louter positief, ziet Bosch. “Als mensen in de auto door de stad rijden en onderweg iemand moeten bellen, krijgen ze vaak last van een oplopend stressniveau. Fietsen wordt gezien als ontspanningsmoment. Voor de gefietste kilometers hoeven we geen brandstof te betalen zoals bij auto’s van de zaak. In die zin levert het ons enig financieel voordeel op. Maar het voornaamste voordeel is dat fietsen blije werknemers oplevert.”

Infrastructuur

Het stimuleren van het gebruik van (elektrische) fietsen vereist niet alleen faciliteiten, maar ook een omgeving die uitnodigend is ingericht. Goede verlichting en veilige vrijliggende fietspaden moedigen het fietsgebruik aan. Naast de infrastructuur en verbindingen van en naar het bedrijventerrein, zijn ook de fysieke en sociale veiligheid belangrijke werkzame elementen van een beweegvriendelijke omgeving^[8]. 

Op bedrijventerreinen is het belangrijk om te kijken naar de veiligheid en bereikbaarheid per fiets, lopend en ov om mensen in beweging te krijgen^[9]. Ze liggen vaak afgelegen en de infrastructuur is voornamelijk ingericht op vrachtverkeer en de auto. Met de bouwstenen van de beweegvriendelijke omgeving kun je als gemeente of bedrijvenparkmanagement inzicht krijgen in welke bouwstenen en ontwerpprincipes bijdragen aan het stimuleren van lopen en fietsen van en naar het werk.

Aan de slag

Het voorbeeld van Hoftijzer toont aan dat je als bedrijf veel kunt bereiken door goed na te denken over je aanpak. Bedenk een goed plan, onderhoud dat wat je in gang hebt gezet en combineer dat met fietsstimulerende activiteiten, communicatie en een omgeving die uitnodigt om actief te verplaatsen.  

Wil je een duurzaam fietsstimuleringsbeleid opstellen? Bekijk dan de Kennisbrochure Fietsstimulering van Kenniscentrum CROW-Fietsberaad. Deze brochure biedt stapsgewijs begeleiding om een effectief fietsstimuleringsproject op te zetten en uit te voeren. Kijk voor meer informatie en inspiratie over fietsvoorzieningen, fietsregelingen en fietscampagnes gericht op woon-werkverkeer, op de website van Werken in Beweging.