Vijf onderzoeken naar de beweegvriendelijke omgeving in de praktijk

Onderzoek 1

Bouwstenen voor avontuurlijk spelen – lessen trekken uit gerealiseerde avontuurlijke speelplekken

De gemeente Almere werkt sinds 2020 aan het realiseren van meer avontuurlijke speelplekken, en was sindsdien benieuwd hoe kinderen deze speelplekken gebruiken. Daarom onderzocht AERES Hogeschool Almere samen met andere partijen* twee van deze speelplekken in de stad. Samen met bso’s is op twee plekken het speelgedrag van 28 kinderen gedetailleerd in kaart gebracht met sensoren en gedragsobservaties. Samenvattend de resultaten:

1. Kinderen spelen voornamelijk met en rondom de speeltoestellen.
2. Kinderen bewegen actief gedurende 26% van de speeltijd.
3. Kinderen zijn voornamelijk druk met lopen/rennen, klimmen, balanceren en kletsen.

Deze resultaten zijn vertaald in zes ‘bouwstenen voor avontuurlijk spelen’. Zo is het belangrijk dat er gevarieerde en uitdagende speelaanleidingen en losse speelmaterialen zijn die uitnodigen tot verschillend speelgedrag, voor verschillende leeftijden en beweegbehoeften. De aanwezigheid van anderen en het weer zijn externe factoren die een rol spelen in het speelgedrag, zowel positief als negatief. Ook is het belangrijk om buurtsportcoaches, kinderwerk en BSO’s te betrekken bij het ontwerp, gebruik en beheer van avontuurlijke speelplekken.

Alle resultaten zijn terug te vinden in deze interactieve storymap.

* Consortiumpartners: gemeente Almere, Idverde, Talent in Opleiding, De Schoor.

Onderzoek 2

In the zone?! Sporten en bewegen binnen openbare sportzones

Sportzones zijn een aanpak om een omgeving beweegvriendelijker in te richten, waarbij aandacht is voor (sport)voorzieningen (hardware), sportaanbod (software) en samenwerkingen (orgware) op en rondom sportparken. In de gemeente Lingewaard evalueerde de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (de Academie Sport en Bewegen en Het Transferpunt Sport) samen met andere partners* twee Sportzones. 

Bij een Sportzone horen verkeersinfrastructurele aanpassingen (hardware): tekst ‘sportzone’ op de weg, drempels, verlichting en borden die de zone aanduiden. Dit draagt bij aan een betere verkeersveiligheid, zowel objectief (snelheidsmetingen) als subjectief (gevoelsmatig). Ook bleek dat een divers aanbod van (sport)voorzieningen (hardware) en een goede toegankelijkheid ervan belangrijk zijn. Ook de software en orgware zijn onderzocht. Formeel en informeel sportaanbod (software) blijken cruciaal voor het stimuleren van gebruik van de Sportzones. Ook activatie door middel van evenementen, volgens het principe ‘zien bewegen doet bewegen’, blijkt een succesfactor. Dit vereist echter wel de nodige samenwerking en organisatie (orgware) van zowel professionals als vrijwilligers.

Het onderzoek concludeert dat de Sportzones in Lingewaard effectief zijn als beweegvriendelijke inrichting van de openbare ruimte. Op basis van alle onderzoeksresultaten is een plattegrond van de ideale Sportzone ontworpen, met 20 werkzame elementen voor de hardware, software en orgware. Deze plattegrond is terug te vinden in het artikel Maak de openbare ruimte beweegvriendelijker met sportzones.

* Consortiumpartners: gemeente Lingewaard, Sportservice Lingewaard, Stichting Welzijn Lingewaard, Sportdorp Doornenburg, Walburgen Beweegt.

Onderzoek 3

Beweegvoorzieningen voor ouderen in de openbare ruimte

In de gemeenten Venlo en Venray onderzocht Fontys Hogeschool samen met andere partijen* vier beweegtuinen voor ouderen. Hieruit blijkt dat twee van de vier beweegtuinen niet of nauwelijks door ouderen worden gebruikt. Belemmeringen die ouderen noemen zijn bijvoorbeeld andere beweegvoorkeuren (‘Ik ga liever wandelen’), leeftijd, eigen capaciteit (‘Ik zie me daar als 73-jarige niet hangen’) of de inrichting van de plek. 

Een beweegtuin waar georganiseerde activiteiten plaatsvinden, werd daarentegen wel gebruikt. De bevraagde deelnemers bewegen allemaal meer sinds de beweegtuin met de beweegactiviteit er is. Motieven om de beweegvoorziening te gebruiken zijn vooral sociaal van aard, of gericht op het sporten en bewegen (‘Ik vind het leuk met de anderen’). Het onderzoek concludeert dat daar waar een combinatie van hardware (fysieke voorziening) en software (programmering, begeleiding) is toegepast, ouderen succesvol en met plezier gebruik maken van de beweegvoorziening. Een beweegvoorziening voor ouderen zonder programmering lijkt niet succesvol.

Op basis van de resultaten is een stappenplan gemaakt voor het ontwikkelen van een succesvolle beweegplek voor ouderen in de openbare ruimte. Ook delen verschillende professionals hierin hun praktijkervaring. Lees de onderzoeksresultaten Beweegvoorzieningen voor ouderen in de openbare ruimte, bekijk het stappenplan op Beweegvriendelijkebuurt.nl en blijf op de hoogte via eenlevenlangbewegen.nl.

* Consortiumpartners: gemeente Venlo, gemeente Venray, Venray Beweegt, Venlo.fit, Incluzio Sociale Basis.

Onderzoek 4

WoW! Wageningen – bewegen in de buitenruimte vanaf het AZC

Hogeschool Utrecht deed samen met andere partijen* in Wageningen onderzoek naar twee activiteiten voor vluchtelingen die in het lokale asielzoekscentrum (azc) wonen. Naar aanleiding van twee verdrinkingen van vluchtelingen in de nabijgelegen Nederrijn, onderzochten ze hoe het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) vluchtelingen beter kan voorlichten over zwemveiligheid. Daar kwam een bundeling van verschillende voorlichtingsmaterialen en adviezen uit, die het COA kan gebruiken voor zwemvoorlichting en het aanbieden van zwemlessen. 

Ook werden de fietslessen onderzocht die de vrijwilligersorganisatie Welkom in Wageningen aanbiedt. Het blijkt dat de fietslessen erg waardevol zijn voor de vluchtelingen, omdat die bijdragen aan emancipatie, sociale binding met andere asielzoekers en Nederlanders en bewegingsvrijheid. Hiermee is voor de vrijwilligers ook inzichtelijk gemaakt wat de impact is van hun bijdrage. Ook zijn er adviezen geformuleerd om de fietslessen te verbeteren en een groter bereik te genereren.

Lees het rapport WoW! Wageningen – Bewegen in de buitenruimte vanaf het AZC en bekijk de pdf Water of Wageningen – gevaren en risico’s van zwemmen in openbaar (zwem)water.

* Consortiumpartners: gemeente Wageningen, COA, Welkom in Wageningen, Sportfondsen Wageningen BV/Zwembad De Bongerd.

Onderzoek 5

MOVe WITh – Met Ouderen Vooruit Wandelen met Interactieve Technologie

Het project MOVe WITh van de Haagse Hogeschool deed in samenwerking met andere partijen* onderzoek naar beweegstimulering van ouderen in de buitenruimte nabij een zorginstelling. Ze evalueerden verschillende varianten van de interactieve beweegroute ‘Walk in the ParQ’ (WITP) met ouderen, professionals en stakeholders. Ook deden ze aanbevelingen voor het stimuleren van het gebruik van WITP en het implementeren van de beweegroute in andere settings. De resultaten:

• Ouderen worden gestimuleerd door de interactieve beweegroute en de oefeningen zijn duidelijk. Wel hebben ouderen vaak ondersteuning nodig van een professional bij het scannen van de QR-codes en het uitvoeren van de oefeningen.
• Professionals zien potentie van WITP voor beweegstimulering en voor het verminderen van eenzaamheid onder ouderen. De belemmeringen om WITP in te zetten zijn een gebrek aan tijd en kennis over hoe de route in te zetten, weersomstandigheden en digitale vaardigheden van de ouderen. 
• Stakeholders geven aan dat een veilige omgeving, goede begeleiding en aanbod op maat belangrijk zijn voor beweegstimulering van ouderen in buitenruimte.

Lees het rapport MOVe WITh – Met Ouderen Vooruit Wandelen met Interactieve Technologie en bekijk de infographic. 

* Consortiumpartners: gemeente Den Haag, gemeente Westland, Hogeschool Leiden, Walk in the ParQ, Pieter van Foreest, Nationaal Ouderenfonds

Aan de slag

Wil je zelf aan de slag met een beweegvriendelijke omgeving? Kijk eens op de themapagina van Kenniscentrum Sport & Bewegen, bezoek de website van de Beweegvriendelijke Buurt en lees meer artikelen over dit onderwerp op Allesoversport.nl.