Vallen is oké – als je kinderen leert met risico’s om te gaan

Veel ernstig letsel door val

“Kinderen bewegen steeds minder. Uit onderzoek blijkt dat 1 op de 4 kinderen een motorische achterstand heeft^[1]”, zegt Saskia Kloet, programmamanager bij VeiligheidNL, het kenniscentrum letselpreventie. “Ze lopen daardoor een groter risico op een ongelukkige val. Onze cijfers laten zien dat 82% van de ernstige letsels bij 0-11-jarigen wordt veroorzaakt door een val^[2].” 

Opvallend is dat het vaak misgaat tijdens alledaagse activiteiten, daar waar je het niet gelijk verwacht. Kinderen lopen bijvoorbeeld twee keer zo vaak ernstig letsel op na een val van de trap dan na een val van de fiets.

Aandacht voor kwaliteit van bewegen

Ondanks alle aandacht voor het in beweging krijgen van kinderen, leidt dit nog niet tot duidelijke verbetering in de motoriek. Deze ligt nog altijd bij 27% van de onderzochte kinderen onder het gemiddelde^[1]. Daarom is ook aandacht voor de kwaliteit van bewegen belangrijk – en niet alleen méér bewegen. Leren vallen is daar een mooi voorbeeld van. 

“Hier is veel winst te behalen”, zegt Saskia Kloet. “Het opgroeien van kinderen gaat letterlijk gepaard met vallen en opstaan. Vallen is niet per se erg, het gaat erom hoe een kind een val opvangt. Door hier aandacht aan te besteden, kunnen we veel letsel voorkomen. En misschien wel net zo belangrijk: meer kinderen met plezier laten bewegen.”

Omgaan met risico’s

Letsel als gevolg van een val kan voorkomen worden. Niet alleen door alle risico’s te vermijden, maar juist ook door kinderen met risico’s te leren omgaan. Bij hele jonge kinderen ligt de nadruk natuurlijk wel op beschermen en het voorkomen van een val. Maar naarmate kinderen zich verder ontwikkelen, is het belangrijk om ze te versterken. Het versterken van kinderen doe je door het stimuleren van zowel de motorische, cognitieve als sociaal-emotionele vaardigheden. Het aanleren van goede valvaardigheden is hier een belangrijk onderdeel van.

Voordelen aanleren valvaardigheden

Uit onderzoek blijkt dat als kinderen echt leren vallen door middel van oefeningen en deze ook blijven herhalen, de kans op letsel met maar liefst 50% vermindert^[3]. En het heeft nog meer voordelen. Het kind:

• Het kind is minder bang om te vallen
• Het kind krijgt meer zelfvertrouwen
• Het kind heeft een sterker gevoel van zelfredzaamheid
• Het kind zal met meer plezier aan spel- en bewegingsactiviteiten deelnemen
• Het kind ervaart een positieve invloed op zijn sociale leven (samen spelen en bewegen, fair play)

“Kinderen die goed leren vallen, leren hoe ze niet op hun hoofd vallen en hun armen niet uitstrekken in de valrichting, waardoor de kans op hoofdletsel en polsbreuken afneemt. Bovendien leren kinderen beter risico’s inschatten in bewegingssituaties en ontwikkelen ze hun motorische en sociaal-emotionele vaardigheden waardoor hun zelfvertrouwen groeit”, zegt Mirka Janssen, lector ‘Bewegen in en om school’ aan de Hogeschool van Amsterdam.

Hoe leer je kinderen vallen?

De natuurlijke reactie op een val zorgt vaak voor letsel: je spant je spieren aan en strekt je armen uit. De meeste kinderen die na een val de eerste hulp bezoeken, hebben dan ook een gebroken pols of sleutelbeen. Kinderen moeten de juiste valtechnieken aanleren om die natuurlijke reflex af te leren. Bijvoorbeeld door te leren hun lichaam bij te sturen, hun armen niet uit te steken maar als airbags te gebruiken en hun hoofd van de grond te houden. Door dit veel te oefenen worden ze bekend met hun eigen lichaam. Als ze dan een keer onverwachts vallen, weten ze hoe ze die val veilig kunnen opvangen.

Aan de slag

Het veranderen van je (natuurlijke) reflexen doe je niet zomaar even. Hiervoor moet je veel oefenen. Bij de allerkleinsten kun je spelenderwijs hun motorische ontwikkeling stimuleren. Bijvoorbeeld door met ze te schommelen en ze veel te laten kruipen. Met kinderen vanaf 4 jaar kun je specifieke valoefeningen doen. “Als kinderen weten hoe ze een val kunnen opvangen, bewegen ze vrijer en doen ze sneller en gemakkelijker mee aan spel en sport”, zegt val-expert Yos Lotens. “De valoefeningen van Val OK! zijn speels, uitdagend en geven snel succes. Dat motiveert tot herhaling, wat voorwaardelijk is om uiteindelijk reflexmatig te kunnen reageren op een onverwachte val.”