Ook risicovol spelen hoort bij beweegstimulering

In dit artikel onderbouwen Kenniscentrum Sport & Bewegen en VeiligheidNL waarom het belangrijk is dat professionals die werken met jonge kinderen en/of hun ouders risicovol spelen bewust meenemen bij het stimuleren van bewegen. Je krijgt daarbij handvatten om er direct mee aan de slag te gaan in de praktijk.

Een gezonde balans is belangrijk  

Regelmatig bewegen en het beperken van langdurig stilzitten is belangrijk voor de gezondheid en goede ontwikkeling van jonge kinderen. Naast de frequentie en intensiteit van bewegen is het ook belangrijk de kwaliteit van het bewegen te verbeteren. Het gaat daarbij niet alleen om hoe afwisselend kinderen bewegen, maar ook om de vraag: aan welke risico’s kunnen kinderen daarbij worden blootgesteld? Blootstelling aan aanvaardbare risico’s is cruciaal voor een gezonde en veilige ontwikkeling van kinderen. Door situaties te ervaren waarin kans is op een kleine verwonding, ontwikkelen kinderen risicocompetenties. Dit is een belangrijke cognitieve vaardigheid om risico’s in te schatten. Ze kunnen de juiste afwegingen maken wat te doen en hoe te reageren, wanneer een risicovolle situatie zich (opnieuw) voordoet.  

Het inzicht dat blootstellen aan aanvaardbare risico’s cruciaal is, is ontwikkeld als tegenhanger van de toenemende beschermende houding van de ‘Westerse maatschappij’. Kinderen krijgen tegenwoordig steeds minder de ruimte om te leren omgaan met risico’s. Volwassenen hebben meer controle over de activiteiten van kinderen. Om te voorkomen dat kinderen alleen nog in een veilige omgeving mogen bewegen, is het belangrijk tot een goede balans te komen: bescherm een kind niet door alle risico’s te vermijden, maar versterk het door het met risico’s te leren omgaan. 

Met het toevoegen van risico’s bij beweegstimulering versterk je jonge kinderen in hun competenties en vaardigheden. Zowel op motorisch, cognitief als sociaal- emotioneel vlak. Daar hebben ze hun leven lang voordeel van: een leven lang bewegen met plezier en een kleinere kans op een ongeval met ernstig letsel.

Wat is risicovol spelen?

Onder risicovol spelen verstaan we: een spannende, uitdagende en avontuurlijke vorm van spelen waarbij er kans bestaat op fysiek letsel. Risicovol spelen heeft veel voordelen voor de ontwikkeling van kinderen en helpt kinderen in de toekomst weerbare en veerkrachtige burgers te zijn. Er zijn acht vormen van risicovol spelen^[3]. Het is de verantwoordelijkheid van ouders en professionals om risicovol spelen te stimuleren. Kinderen zijn afhankelijk van volwassenen in de tijd, ruimte en vrijheid die ze krijgen om risicovol te spelen. Vaak gaan kinderen pas verder als expliciet toestemming wordt gegeven en duidelijk is dat ‘het mag’. Daarbij is het belangrijk om onderscheid te maken tussen risico en gevaar en vervolgens tussen aanvaardbaar risico en onaanvaardbaar risico. Ook is goede begeleiding van risicovol spel essentieel.

Lees meer over risicovol spelen bij VeiligheidNL

Uitdaging is nodig   

Naast het ervaren van plezier, is uitdaging dus veel belangrijker dan we vaak denken als het gaat om het stimuleren van bewegen. Uitdaging is van invloed op de mate van betrokkenheid en nieuwsgierigheid van kinderen. Kinderen hebben uitdaging, ruimte en vertrouwen nodig om te leren omgaan met (kleine) risico’s. Hoe jonger dat gebeurt, hoe beter dat is voor de motorische, sociaal- emotionele en cognitieve ontwikkeling. Worden kinderen te veel beschermd en te weinig uitgedaagd tijdens het spelen, dan heeft dat een negatief effect op de ontwikkeling van kinderen. Zo zijn kinderen die geen uitdaging, ruimte en vertrouwen krijgen in hun spel en niet worden blootgesteld aan (kleine) risico’s, vaker onhandig. Ze voelen zich ongemakkelijk in hun eigen lichaam, hebben een slechte balans en ontwikkelen angst voor beweging. Ze kunnen situaties met een risico op een (kleine) verwonding ook moeilijker inschatten. 

Stimuleer risicovol spelen zodat kinderen zich versterken. En versterk kinderen zodat ze meer, beter en met plezier bewegen.

Stimuleer risicovol spelen bij bewegen

Door risicovol spelen van jongs af aan te stimuleren breng je kinderen in beweging met speelse, uitdagende en avontuurlijke activiteiten. De opwinding, spanning en trots die kinderen ervaren tijdens het ontdekken en opzoeken van hun grenzen maakt dat kinderen risicovol spelen en bewegen erg leuk vinden. Voor elk kind kan dit op zijn of haar eigen niveau en op verschillende momenten in de dag.  

Zo breng je risicovol spelen in de dag

Uitdagende beweegmomenten bij kinderen stimuleren kan op verschillende manieren. Zo kun je:

• Alledaagse activiteiten meer in beweging doen, bijvoorbeeld lopend naar de kinderopvang, het park of speeltuin. Maak afspraken met oudere kinderen zodat ze zelf op ontdekkingstocht kunnen gaan.
• Gebruik maken van de fysieke inrichting/omgeving om uitdaging te stimuleren. Ga bijvoorbeeld naar een natuurgebied, speeltuin, bosomgeving of plaatselijke meer. 
• Gebruik losse spullen zoals autobanden, kratten, dozen, pallets, takken, tonnen, emmers, etcetera. om eigen avontuurlijk spel te stimuleren.
• Laat kinderen op meerdere plekken lekker stoeien, hoog klimmen, hard rennen en flink botsen. 
• Laat kinderen zelf hun boterham smeren en helpen met het eten snijden. 
• Laat kinderen vaker vrij spelen en ontdekken, ‘buiten’ biedt volop kansen hiervoor. 

Risicovol spelen als vorm van beweegstimulering is erg leuk en belangrijk. Door de kriebels in de buik vinden kinderen risicovol spelen heel erg leuk. En het klopt dat bij risicovol spelen er weleens een bult of schaafwond komt kijken. Maar dat is juist positief voor kinderen: ze leren omgaan met risico’s.

Instrumenten voor professionals

Hoe kun jij als professional, bijvoorbeeld in de kinderopvang, jeugdgezondheidszorg, kinderfysiotherapie of als buurtsportcoach, risicovol spelen bewust meenemen bij het stimuleren van bewegen? 

Gebruik als basis het beweegadvies voor 0-4 jarigen en de beweegrichtlijn voor kinderen vanaf 4 jaar. Het advies en de richtlijnen richten zich op de frequentie en intensiteit van bewegen. Maar schenk daarnaast ook aandacht aan het aanbieden en oefenen van de verschillende vormen van risicovol spelen binnen beweegstimulering. De volgende praktische instrumenten kunnen je hierbij helpen:

• De Risicoach-toolkit is speciaal ontwikkeld voor kinderopvangorganisaties. Het geeft medewerkers en beleidsmedewerkers voldoende kennis, inzicht, onderbouwing, vaardigheden en inspiratie om risicovol spelen succesvol toe te passen in de kinderopvang. 
• De materialen van Goed Gespeeld helpen jou om het gesprek aan te gaan over risicovol spelen. Intern met collega’s, maar ook zeker met de ouders.
• In Potje buitenspelen vind je concrete buitenspeelspelletjes voor kinderen van 4 jaar en ouder. Zowel bewegen als risicovol spelen zijn hier onderdeel van.