We spreken van fysieke kwetsbaarheid als minstens 3 van de volgende factoren minder worden: bewegen, spierkracht, gewicht, uithoudingsvermogen en loopsnelheid. Het leidt ertoe dat mensen minder gezond oud worden en een slechtere kwaliteit van leven hebben. Ze worden eerder afhankelijk van anderen, minder zelfredzaam, kunnen niet meer thuis blijven wonen en verblijven langer in ziekenhuizen. Fysieke kwetsbaarheid is een proces, het gaat geleidelijk. Met het ouder worden neemt het risico op fysieke kwetsbaarheid toe.
Doordat mensen steeds ouder worden, telt Nederland steeds meer fysiek kwetsbare mensen. In Nederland stijgt het aandeel 65-plussers van 16% (2,7 miljoen) in 2012 naar 25% (4,7 miljoen) in 2050. Van deze ouderen is 6 tot 11% kwetsbaar.
Wie lopen het grootste risico en hoe keer je het proces om?
In een groot Europees onderzoek keek Astrid Etman vooral naar de groepen die het hoogste risico hebben om kwetsbaarder te worden. Bij vrouwen, lager opgeleiden en oudere personen is die kans het hoogst. Kwetsbaarheid (of het niveau daarvan) is echter niet iets statisch. Mensen kunnen behalve kwetsbaarder, ook weer minder kwetsbaar worden. Een betere leefstijl, betere gezondheid en meer sociale participatie zijn aangrijpingspunten voor het omkeren of vertragen van het ontwikkelingsproces van kwetsbaarheid, blijkt uit het onderzoek. Voldoende bewegen is een belangrijk onderdeel van een gezonde leefstijl.
Intensiever bewegen is belangrijk
Al langer is bekend dat (meer) bewegen kan helpen om kwetsbaarheid te beperken. Daarvoor bestaan legio beweegprogramma’s, -interventies, -activiteiten en cursussen voor ouderen. Dit blijkt ook weer uit dit onderzoek: de mensen die matig-intensief bewegen hebben minder functionele beperkingen dan de mensen die dat niet doen.
Lees ook hoeveel Nederlandse 50 plussers sporten en bewegen.
Een belangrijke nieuwe bevinding op basis van het onderzoek is dat intensiever bewegen ervoor lijkt te zorgen dat kwetsbaarheid minder snel optreedt. Intensiteit van bewegen blijkt belangrijker dan de duur van bewegen bij het voorkómen van beperkingen in het dagelijks leven. Het gaat hierbij om beperkingen als (zonder hulp) bellen, boodschappen doen, koken en de was doen. Hoe hoger de intensiteit, hoe minder beperkingen.
Zoveel mogelijk ouderen bereiken
Intensief bewegen is dus belangrijk om kwetsbaarheid en beperkingen te voorkomen bij ouderen. In de eerste plaats zijn mensen daar zelf voor verantwoordelijk, maar ze moeten wel in staat gesteld worden om dat te kunnen doen.
- Een omgeving die uitnodigt om te bewegen is één van de manieren waarop dat gestimuleerd wordt.
- Daarnaast moeten accommodaties en aanbod beschikbaar zijn die het mogelijk maken dat iedereen toegang heeft tot sport- en beweegmogelijkheden die bij hem of haar passen. Dit wordt lastiger op hogere leeftijd.
- Specifieke interventies voor mensen die het niet lukt om zelf te bewegen kunnen het gat vullen.
Slechts 9% van de mensen die in aanmerking komen, doen mee aan specifieke interventies voor ouderen, zo blijkt uit het onderzoek. Mensen die het grootste risico lopen op kwetsbaarheid en beperkingen, zijn het lastigst te bereiken. Er is bij interventies veel aandacht voor de effectiviteit van de beweegprogramma´s. Maar om ervoor te zorgen dat meer kwetsbare mensen gaan bewegen is het belangrijker dat het programma véél mensen bereikt.
Financiële ondersteuning
Kwetsbaarheid en de bijbehorende beperkingen zijn uiteraard in de eerste plaats lastig voor de mensen die het betreft. Maar het leidt ook tot een steeds grotere druk op gemeenschappelijke middelen. Het zijn vooral gemeenten die verantwoordelijkheid hebben gekregen voor de ondersteuning van kwetsbare mensen en die de mogelijkheid hebben om sporten en te bewegen van inwoners te stimuleren.
Aanbevelingen
Wil je als gemeente effectief iets doen aan kwetsbaarheid van ouderen? En wil je sporten en bewegen daarbij inzetten? Dan is het belangrijk om rekening te houden met de volgende zaken:
- Probeer in een zo vroeg mogelijk stadium te identificeren wie het risico loopt op fysieke kwetsbaarheid en beperkingen. In Enschede werken gemeente en huisartsen samen om juist de mensen die nog niet kwetsbaar zijn te bereiken. Wat ook helpt bij tijdig signaleren is de juiste stakeholders en organisaties betrekken.
- Zorg voor een groot bereik en effectief en passend aanbod. Richt je daarbij vooral op ouderen, vrouwen en laagopgeleiden. Zij lopen het hoogste risico en zorg dus dat je hen aan het sporten krijgt. Er zijn aanpakken bekend waar het wél lukt deze groepen te bereiken en te behouden.
- Zorg voor een beweegaanbod met een relatief hoge intensiteit. Maar: bouw het rustig op. Vooral voor mensen die niet gewend zijn om (voldoende) te bewegen, is het belangrijk om op een lage intensiteit te starten. Veel mensen hebben angst om bewegen niet vol te houden en haken anders snel af. Als mensen eenmaal de voordelen van bewegen ervaren, kun je de intensiteit opschroeven.
Lees meer
- Bekijk effectieve beweegprogramma’s voor ouderen
- Hoe kan jouw gemeente zelfredzaamheid van ouderen bevorderen?
- Sport en bewegen helpen om kwetsbare ouderen weer vitaal te maken
- Hoe zorg je ervoor dat jouw aanbod aansluit bij de wensen en behoeften van 65-plussers? Lees de inspiratiesheets 65+ in beweging
