Noodzaak voor beweegstimulering
Sport Fryslân en GGD Fryslân onderzochten de behoefte rond beweegstimulering op de bij hun aangesloten CB’s van de jeugdgezondheidszorg (JGZ). Hieruit kwam naar voren dat het thema beweegstimulering al enige tijd leeft onder deze JGZ-professionals, maar dat concrete invulling vaak ontbreekt. Ook zorgde de Inspiratiegids beweegstimulerende inrichting JGZ uit een eerdere pilot van Kenniscentrum Sport & Bewegen en het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid voor interesse in het beweegstimulerend inrichten van de fysieke ruimte.
JGZ-professionals gaven bij de start van de pilot in Friesland aan dat cijfers in hun gemeente aantoonden dat beweegstimulering meer aandacht verdient. Zo zien zij meer kinderen met een motorische achterstand en kinderen met overgewicht. Ook vragen ouders vaker expliciet naar beweging en motorische ontwikkeling.
De behoefte van het onder de aandacht brengen van bewegen, komt ook voort uit een wens om ouders preventief te wijzen op beweging. Een van de professionals zegt daarover: “Als JGZ-medewerkers richten wij ons op preventie. Meer bewegen en buitenspelen werkt onder andere preventief tegen oogafwijkingen en zorgt voor een algehele betere gezondheid. We willen ouders laten zien dat ze op een laagdrempelige manier hun kinderen meer kunnen laten bewegen, in alledaagse activiteiten. Bijvoorbeeld door hun kind bij het verschonen oefeningen te laten doen, of als ze wat ouder zijn meer zelf te laten lopen en minder in de kinderwagen te laten zitten. Complimentjes geven als een kind iets zelfstandig doet, geeft het kind ook zelfvertrouwen en stimuleert zijn of haar (motorische) ontwikkeling.”
Sport Fryslân, GGD Fryslân en Kenniscentrum Sport & Bewegen besloten de handen ineen te slaan om concrete invulling te geven aan beweegstimulering bij de JGZ. Voor de pilot is gebruik gemaakt van de subsidie ‘Bewegen in de buurt’ van Gezonde Jeugd, Gezonde Toekomst (JOGG).
Signalering
De JGZ-locaties lenen zich bij uitstek voor het creëren van bewustzijn voor het nut en de noodzaak van beweging. Zo zien jeugdartsen, jeugdverpleegkundigen, verpleegkundig specialisten en dokters- en CB- assistenten 88% van de kinderen van 0-4 jaar. Een van de artsen legt uit: “Wij zijn allemaal in gesprek met de ouders en het kind. Bij het aan- en uitkleden, wegen en meten kan de CB-assistente bewegen al stimuleren.
De jeugdarts of -verpleegkundige kijkt bij het ophalen uit de wachtruimte al naar de motorische ontwikkeling. Hij of zij kan het gesprek aangaan, beoordelen of de motoriek in orde is en zien of het kind lekker kan bewegen. In een gesprek kunnen we praten over wat het kind al doet en of ouders bijvoorbeeld sporten en bewegen of in elk geval een speeltuin bezoeken.”
Verschillende mogelijkheden
De Friese pilotlocaties probeerden verschillende opties om het gesprek over bewegen makkelijker aan te gaan. Zo konden zij kiezen uit:
- Materialen om het gesprek mee te voeren, zoals de Argumentenkaartjes en de Praatplaten en Beweegspelletjes uit de Mini-learning.
- Een overzicht van het beweegaanbod voor 0-4-jarigen in de buurt of gemeente, zoals ouder-kindzwemmen, peutergym of –dans en voetbal, opgesteld met buurtsportcoaches. Ook gingen de locaties de samenwerking aan in de wijk met onder anderen kinderopvanglocaties en kinderfysiotherapeuten.
- Een beweegstimulerende inrichting. Met bijvoorbeeld een speciale commode met klim- en kruipmogelijkheden, een beweegspiegel en uitdagende stickers op de grond en op de aankleedkussens.
Bij de keuze voor de verschillende opties speelden vooral ruimte en huidige aanpak een rol. Zo kozen een aantal locaties voor het creëren van meer beweging in de wachtruimte en andere voor een gecombineerde aanpak met een gespreksaanpak en een wijkaanpak.
Positief effect
De centrale vraag in de pilot was: ‘Gaan ouders van jonge kinderen en JGZ-professionals vaker met elkaar in gesprek over het stimuleren van bewegen als de inrichting daartoe uitnodigt? En als de JGZ beschikt over gespreksmaterialen en een sociale beweegkaart?’ Over de gehele pilot heen bleek dat het gesprek over bewegen en motorische ontwikkeling met ouders makkelijker te voeren was.
“Door middel van een beweegstimulerende wachtruimte kunnen we al veel zien en beoordelen”, zegt een jeugdverpleegkundige. “We zien hoe kinderen bewegen en hoe het gaat met de motorische ontwikkeling. Vervolgens haken we hierop in tijdens het consult waarbij je gebruik kan maken van de gespreksvoering en oefeningen. Na afloop geven we extra informatie aan ouders mee.” De Friese consultatiebureaus kijken terug op een geslaagde pilot.
Tips
Ben je enthousiast en wil je zelf aan de slag? Bepaal dan samen met collega’s welke kansen en uitdagingen jullie organisatie heeft. Denk na over de informatie die je in het gesprek met ouders en kinderen kunt geven en op welke wijze je beweging in de fysieke binnenruimte kunt stimuleren. Welke attributen in de wachtruimte en in de consultkamer kun je ontwikkelen of aanschaffen? En hoe en wanneer zet je de gespreksmaterialen in? De belangrijkste tips volgens de JGZ-professionals uit deze pilot:
- “Doen! Vooraf kijken naar de indeling van de wachtruimte en dan beslissen welke materialen goed passen bij de inrichting. Ook de gespreksmaterialen en de sociale beweegkaart zijn heel mooi mee te nemen tijdens de consulten.”
- “Kijk in de wachtkamer voor de beoordeling van motoriek en benoem wat je ziet. Kinderen willen graag uitdaging en gaan spontaan bewegen. Met name benoemen aan ouders wat kinderen doen, opent bij ouders de ogen voor motoriek.”
- “Zoek de samenwerking. Maak gebruik van wat er al aan materiaal en ervaring is.”
Meer weten?
Creëer met behulp van de Inspiratiegids beweegstimulerende inrichting JGZ een binnenruimte die uitdaagt tot bewegen. Deze online gids is een combinatie van wetenschappelijke kennis over hoe de inrichting van binnenruimten kan aanzetten tot bewegen en ervaringen uit de praktijk. Je vindt er voorbeelden en concrete tips om jouw locatie beweegstimulerend in te richten.
In de Mini-learning (een korte e-learning van 30-40 minuten) leer je over het belang van bewegen voor een goede motorische ontwikkeling. Ook ontvang je praktische handvatten voor in de praktijk, je kunt de Beweegspelletjes en Praatplaten kosteloos aanvragen na het volgen van de e-learning.
Richtlijn van JGZ
Van jongs af aan voldoende bewegen is essentieel voor een gezonde ontwikkeling van baby’s, dreumesen en peuters. Een beweegstimulerende inrichting van de ruimte helpt bij het implementeren van de JGZ-richtlijn houding en bewegen (2020).
