Deze bouwstenen maken een succes van jouw sociale sportinitiatief

Sporten en bewegen hebben de potentie om bij te dragen aan gemeentelijk beleid op gebied van bijvoorbeeld armoede, jeugd, gezondheid en ouderen. Maar om kwetsbare groepen echt vooruit te helpen, is meer nodig dan een potje voetballen of een rondje wandelen met achteraf een kopje koffie. Wat werkt is inzetten op een sociaal sportinitiatief – een planmatige aanpak voor complexe maatschappelijke vraagstukken met inzet van sport en bewegen. Met als doel dat jouw doelgroep vooruitgang boekt op levensdomeinen als onderwijs, wonen, werk, welzijn of gezondheid.

Zes bouwstenen

Vooruitgang boeken in levensdomeinen. Daarmee bedoelen we bijvoorbeeld dat jongeren uit lage inkomenswijken het beter gaan doen op school, dat mensen zonder baan weer een stap richting de arbeidsmarkt durven zetten en dat mensen met een beperking leren meedoen. Mooie ambities, maar wat zorgt er nou voor dat een sociaal sportinitiatief een succes wordt? Welke bouwstenen – ook wel werkzame elementen genoemd – maken dat jouw doelgroep die gewenste vooruitgang ook echt boekt?

Uit onderzoek naar werkzame elementen van Kenniscentrum Sport & Bewegen en eerdere onderzoeken komt naar voren dat een succesvol sociaal sportinitiatief zes bouwstenen kent:

1. Deskundige begeleiding
2. Toegankelijke fysieke omgeving
3. Sociale omgeving
4. Maatwerk
5. Empowerment
6. Kwaliteitsbewaking

Onderzoek: Life Experience Through Sport (LETS)

Het onderzoek Life Experience Through Sport (LETS) heeft de werkzame elementen in kaart gebracht van de sportprogramma’s van Stichting Life Goals. Die zijn erop gericht om kwetsbare mensen, zoals daklozen en verslaafden, weer mee te krijgen in de maatschappij. De werkzame elementen – onderverdeeld in vier categorieën – richten zich op het aanleren van vaardigheden om later toe te passen buiten de sportcontext. De werkzame elementen zijn onderverdeeld in vier categorieën: maatschappelijke sportcoaches, externe partners, randvoorwaarden en persoonlijke ontwikkeling van deelnemers.

Bekijk de factsheet over de werkzame elementen.

Deskundige begeleiding

Deskundige begeleiding is niet alleen een pré, maar een onmisbaar onderdeel van een sociaal sportinitiatief. Zowel op het vlak van de sportieve activiteit als op het vlak van de sociale kant van het project, heb je begeleiders nodig met kennis van de specifieke groep. Zij weten hoe ze de deelnemers kunnen stimuleren en wat hun sociale uitdagingen zijn. Hiervoor kun je een mix van professionals en (geschoolde) vrijwilligers – zoals maatjes – inzetten. Het is daarbij belangrijk dat de begeleiders tijd krijgen om onderling kennis en ervaringen uit te wisselen. Laat de sportbegeleiders bijvoorbeeld expertise delen over motiveren. En laat de sociale begeleiders hun kennis delen over de groep. Zo bevorder je onderling de deskundigheid binnen jouw project.

Het is belangrijk dat begeleiders niet alleen goed beweegaanbod neerzetten, maar dat ze vanuit sporten en bewegen ook kunnen reflecteren op iemands ontwikkeling van specifieke vaardigheden. En bespreek de voortgang van de deelnemers op het gewenste levensdomein ook regelmatig onderling. Zo kun je samen op tijd bijsturen.

Toegankelijke fysieke omgeving

Een toegankelijke fysieke omgeving gaat over de plek waar je jouw sociale sportaanbod organiseert. Kies voor een locatie die voor jouw specifieke doelgroep laagdrempelig is. Soms betekent toegankelijk dat je letterlijk zorgt voor een drempelvrije locatie, bijvoorbeeld voor deelnemers in een rolstoel. Vaker betekent het dat je jouw aanbod letterlijk dicht bij de deelnemers organiseert, liefst in hun eigen wijk zodat ze niet ver hoeven reizen. Mooi is als je een plek kunt vinden die ze al kennen en die vertrouwd voelt. Denk aan een buurthuis of sportaccommodatie. Voor kinderen kun je iets organiseren op een sportveldje dat de ouders ook veilig vinden of in de gymzaal op school.

Sociale omgeving

Het organiseren van sociale steun uit de eigen omgeving is voor jouw deelnemers heel belangrijk om mee te gaan doen, steeds weer op te komen dagen en om het vol te houden. Bij kinderen en jongeren is de rol van de ouders heel belangrijk. Hetzelfde kan gelden voor iemands partner, mantelzorger of hulpverlener.
Maar niet alle kwetsbare groepen hebben deze sociale steun in hun eigen omgeving. Als dat bij jouw doelgroep inderdaad ook mist, kun je de sociale steun ook binnen het project organiseren. Professionals en vrijwilligers geven in dat geval die sociale steun als ‘maatje’.. Het gaat erom dat er iemand is, die de deelnemer op een positieve en stimulerende manier bij de les houdt.

Maatwerk

Succesvolle sociale sportinitiatieven zijn allemaal maatwerk. Daarmee bedoelen we dat je als initiatiefnemer naar elk vlak van je project kijkt. Wat past bij jouw doelgroep en het levensdomein waar je je op richt? Een paar voorbeelden van waar je maatwerk kunt toepassen:

• Zorg dat je in het beweegaanbod en het sociale aanbod de accenten legt die voor jouw doelgroep belangrijk zijn, zodat het past bij het levensdomein waar ze zich op willen ontwikkelen. Dus als je jouw deelnemers wilt ontwikkelen op samenwerking, kies dan voor een teamsport. En als je jouw deelnemers wilt ontwikkelen op discipline, besteed dan extra aandacht aan op tijd komen.
• Zoek samenwerking met de domeinen die relevant zijn voor jouw doelgroep en project. De ene keer werk je samen met de school en de lokale organisatie voor huiswerkbegeleiding. De andere keer werk je samen met een zorginstelling of lokale welzijnsprofessionals.
• Pas jouw marketingplannen en wervingsplannen aan de doelgroep aan. Sommige deelnemers bereik je eerder via sleutelfiguren – zoals in de moskee of op de school – dan via een schriftelijke aankondiging in de krant.

Empowerment

Veel mensen uit kwetsbare groepen – waar sociale sportinitiatieven zo geschikt voor zijn – ervaren in hun dagelijks leven niet altijd evenveel autonomie en invloed. Misschien omdat ze in een zorginstelling leven of moeite hebben met volgen van regels op school of op het werk. Probeer jouw aanpak zo in te richten, dat de deelnemers wel volop autonomie en invloed ervaren. Met deze bouwsteen zorg je er namelijk voor dat jouw deelnemers keuzevrijheid voelen in hun eigen gedrag. Ze zijn dan eerder geneigd een stap voorwaarts te zetten in hun leven. Onderdeel hiervan kan zijn dat je ze rechtstreeks betrekt bij het ontwikkelen van de aanpak en dat je ze steeds om feedback vraagt.

Bij deze bouwsteen hoort ook het begrip ‘zelfeffectiviteit’. Daarmee bedoelen we: in hoeverre jouw deelnemers zelfvertrouwen voelen om taken te kunnen volbrengen, doelen te bereiken of hun eigen gedrag vorm te geven. Op zo’n manier dat het leidt tot duurzame gedragsverandering op een bepaald levensdomein. Kijk of je hier in jouw sociale sportinitiatief expliciet aandacht aan kunt besteden.

Kwaliteitsbewaking

De bouwsteen kwaliteitsbewaking gaat over monitoren en evalueren van het proces en de resultaten van jouw aanpak. Dit geeft inzicht en helpt je om zaken bij te stellen. Onderdeel van deze bouwsteen voor succes, is ook het trainen van de begeleiders, vrijwilligers en professionals. Initiatieven die investeren in hun eigen scholing en deskundigheid en die durven bij te sturen, hebben over het algemeen meer succes in het duurzaam ontwikkelen van hun deelnemers.

Praktijkvoorbeeld kwaliteitsbewaking

Stichting Life Goals heeft een monitor ontwikkeld om resultaten inzichtelijk te maken. Het instrument brengt de maatschappelijke impact in kaart, terwijl de coaches en begeleiders de inspanningen en resultaten van hun deelnemers kunnen volgen.

Tot slot: kan ik dit een-op-een overnemen?

De zes bouwstenen die we hebben vastgesteld, gelden in algemene zin voor alle sociale sportinitiatieven. Maar de manier waarop je een bouwsteen invult, is maatwerk. Met de werkzame elementen nodigen we je uit om jouw eigen aanpak goed tegen het licht te houden. . Bekijk voor elke bouwsteen hoe je het al doet, waar je accenten kunt verleggen of wat een extra investering vraagt. Deze analyse is ook een mooie basis om in gesprek te gaan met jouw gemeente en eventuele financiers.