Bewegen met zorgtechnologie: alles wat je erover moet weten

Mensen meer en beter laten bewegen staat ook in de zorg steeds hoger op de agenda. Zeker omdat de zorg kampt met verschillende uitdagingen en trends, vertellen Corelien Kloek en Sander van de Hoef (Hogeschool Utrecht, Lectoraat Innovatie van Beweegzorg). Denk aan:

• De dubbele vergrijzing: we hebben meer ouderen en worden ouder. 
• Stijgend zorggebruik en zorgkosten: meer mensen hebben één of meer chronische aandoeningen.
• Krapte op de arbeidsmarkt: dit probleem lijkt alleen maar groter te worden.
• Gezonde leefstijl en preventie: hier is steeds meer aandacht voor. 

Over deze ontwikkelingen zijn veel beleidsrapporten verschenen, zoals De juiste zorg op de juiste plek, Passende zorg en het Integraal Zorgakkoord (IZA). Kloek: “Overal staat eigenlijk: we moeten ziekten en zorgkosten voorkomen, de zorg verbeteren en die goedkoper en dichterbij aanbieden. We moeten de zorg dus anders organiseren. Zorgtechnologie wordt als een van de oplossingen gezien.”

Wat is zorgtechnologie?

Zorgtechnologie is een breed begrip. Kloek: “Veel termen verwijzen hiernaar, zoals e-health, digital health en telemedicine. Volgens de definitie van de Wereldgezondheidsorganisatie gaat zorgtechnologie over het gebruik van digitale technologieën om doelen rondom gezondheid te behalen.” Met deze technologieën kun je bijvoorbeeld:

• Gedrag meten of registreren
• Trainen 
• Informeren
• Feedback geven
• Coachen op afstand 
• Ontspannen

Drie categorieën zorgtechnologieën

Zorgtechnologie kun je onderverdelen in de categorieën: interventies, begrijpen en communiceren en zorgsysteem.

1. Interventies

Sommige interventies zet je in als onderdeel van de behandeling. Zoals Fietslabyrint: interactief en virtueel fietsen in zorginstellingen of thuis. Een voorbeeld uit het UMC Utrecht is de inzet van Pam-sensors en de software Atris voor beweegmonitoring. 

Ook zijn er zelfhulp-interventies om meer te bewegen. Mensen gebruiken deze technologie zelfstandig. Voorbeelden zijn:

• Ommetje: een app die mensen helpt om meer te wandelen.
• Fit met Steffie: een app en website waarmee mensen makkelijk leuke beweegoefeningen kunnen doen. In begrijpelijke taal en met bijvoorbeeld een voorleesfunctie.

Overweeg bij het kiezen van een interventie ook het verschil tussen:

• Asynchroon: je zet iets klaar voor de patiënt, die dat later oppakt.
• Synchroon: je hebt direct contact, bijvoorbeeld met videobellen.

Bedenk ook hoe je technologie in de behandeling wilt verbinden:

• 100% digital care. Kan de patiënt zelfstandig aan de slag? Kies een technologie waarbij je als zorgverlener niet nodig bent.
• Blended care. Je combineert de kracht van technologie met persoonlijke begeleiding. Dit gebeurt in de zorgpraktijk het meest.
• Face-to-face care. Is er geen passende technologie (in huis)? Of staat de patiënt er niet voor open? Kies voor face-to-face begeleiding.

2. Begrijpen en communiceren

Andere zorgtechnologieën maken het mogelijk om informatie te delen. Voorbeelden zijn websites als:

• Hierhebikpijn.nl: website voor een online fysiotherapiecheck. 
• Thuisarts.nl: website met betrouwbare informatie over gezondheid.

3. Zorgsysteem

Weer andere technologieën ondersteunen het zorgsysteem. Ze dragen dus niet direct bij aan de behandeling. Ze helpen je bijvoorbeeld om de juiste interventie te vinden voor een patiënt. Fysio AI maakt alvast het dossier op, terwijl jij de anamnese doet.

Zorgtechnologie inzetten

Wil je zorgtechnologie gebruiken? Houd dan rekening met de patiënt, professional en context.

1. Patiënt

Je moet eerst goed aansluiten bij je patiënt. Kloek ontwikkelde met collega’s de checklist ‘blended fysiotherapie (NL) ©’. Deze checklist maakt duidelijk of een blended behandeling passend is. De kan ook gebruikt worden door andere zorgprofessionals. Check bij je patiënt:

• Motivatie: wil iemand werken met een blended behandeling?
• Fysieke mogelijkheden: is het medisch verantwoord om de behandeling deels digitaal te doen?
• Digitale middelen: heeft iemand de nodige middelen, zoals een laptop en internet?
• Digitale vaardigheden: kan iemand leren deze technologie te gebruiken? Tip: gebruik de Quickscan digitale vaardigheden van expertisecentrum Pharos.
• Gezondheidsvaardigheden: kan iemand de informatie begrijpen en ernaar handelen?

Houd ook rekening met iemands vermogen tot zelfmanagement, beschikbare tijd en financiële middelen. Als kosten een probleem zijn, verken dan het gratis aanbod.

2. Professional

Ook jij als professional moet goed met de technologie kunnen werken. Van de Hoef: “Kun je de juiste technologie vinden, erover vertellen en deze veilig en vaardig gebruiken? Om hieraan bij te dragen, voegen we technologie bijvoorbeeld ook toe binnen de Hogeschool Utrecht in het onderwijs voor fysiotherapie.”

3. Context 

Check of de oplossing past in de context. Van de Hoef: “Een activity tracker werkt niet als degene op het werk geen elektronische apparatuur mag dragen. En rennen er thuis veel kleine kinderen rond? Dan is een dure Hololens meegeven misschien niet ideaal.” Kijk ook naar de randvoorwaarden: in het ziekenhuis moet een technologie aan andere eisen voldoen dan thuis.

Zorgtechnologie vinden

Er zijn veel zorgtechnologieën en het aanbod wisselt snel. Je kunt op verschillende plekken terecht om de juiste technologie te vinden, zoals:

• Revalidatie App Store: revalidatie-apps die zijn getest volgens de landelijke richtlijnen van de GGD/NeLL.
• GGD AppStore: een overzicht van betrouwbare gezondheidsapps en -websites.
• Beweegtech.nl: zie onderstaand kader.

Zorgtechnologie beoordelen

Het vinden van een oplossing is één ding, maar hoe weet je of de kwaliteit goed is? Van de Hoef: “Dat is best uitdagend. Er is altijd de discussie: wat is kwaliteit precies? Er worden dan ook veel kwaliteitskaders ontwikkeld.” Voorbeelden zijn:

• GGD AppStore: de apps en websites zijn door GGD-deskundigen getest op gebruiksvriendelijkheid, privacy, betrouwbaarheid en onderbouwing.
• Leidraad applicaties en algoritmes in de zorg: een initiatief van Zorgverzekeraars Nederland om applicaties en algoritmes te toetsen, inclusief kunstmatige intelligentie.
• Landelijk Toetsingskader voor gezondheidsapps: wordt ontwikkeld in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
• BeweegTech: werkt aan een kwaliteitskader, waarbij technologieën worden getoetst op gezondheid en veiligheid, gebruiksgemak en beveiligde data.

Extra tips

Tot slot: wil jij technologie inzetten in jouw zorgpraktijk? Neem dan deze tips mee:

• Maak een afweging per persoon. Voor een angstig iemand is onbegeleid sporten misschien niet optimaal. Houdt iemand van spelelementen? Overweeg gamification. Beweegt iemand graag samen? Kies een sociale technologie of fysieke beweeggroep.
• Beslis samen. Neem het perspectief van de patiënt mee en overleg over de mogelijkheden en drempels.
• Waarborg de relatie. Hoewel je stuurt op iemands zelfregie, doe je het samen.
• Zorg voor een gedegen implementatie. Zeker vanwege het grote en snel wisselende aanbod.

Conclusie

Zorgtechnologie biedt veel kansen. Tegelijk spelen er uitdagingen en is technologie niet altijd de oplossing. Een open én kritische blik is dus belangrijk. Zo organiseren we de zorg samen steeds beter – fysiek en digitaal.

Verder lezen?

• Zo stimuleer je bewegen met gamification.
• Revalidatie 2.0: geef patiënten meer regie over eigen herstel met technologie.