Alles wat je moet weten over activity trackers (wearables)

Ruim twee op de vijf mensen (44%) tussen de 16 en 79 jaar maakten in 2019 gebruik van een elektronisch hulpmiddel bij het sporten en bewegen, laat onderzoek van het Mulier Instituut zien^[1]. Ook in 2021 bleek dat het aantal gebruikers van elektronische hulpmiddelen nog steeds stijgt – tijdens de coronapandemie^[17]. Gebruikers van wearables sporten meer en zijn vaak jonger en hoger opgeleid. Het aantal mensen dat gebruikmaakt van wearables is sterk gegroeid^[1].

Hoe worden activity trackers gebruikt?

Activity trackers worden voornamelijk gebruikt voor individuele gezondheidsdoelen, of vanuit interesse in nieuwe technieken. Veel factoren zijn van invloed op het gebruik van activity trackers. Zo zorgen een mooi uiterlijk, een aantrekkelijke weergave van resultaten en het gevoel dat het dragen van een activity tracker leuk is voor meer acceptatie en gebruik.

Ook speelt gebruiksgemak een belangrijke rol in zowel de aanschaf als het langdurige gebruik: groot, lomp en niet makkelijk dragend, worden als belemmerend ervaren. Hierbij is een goede synchronisatie met andere apps ook van belang. Technische factoren, zoals de batterijduur en ervaren betrouwbaarheid van de metingen, zijn ook van invloed op het gebruik^[2-5].

Het kunnen vergelijken van eigen resultaten met die van anderen (vaak leeftijdsgenoten) stimuleert langdurig gebruik. Afhankelijk van de persoonlijke voorkeur kan dit competitief of coöperatief zijn. De mening van de omgeving over het gebruik van een activity tracker kan ook van invloed zijn op (langdurig) gebruik. Te hoge verwachtingen van een activity tracker (bijvoorbeeld: het niet meten van fietsen, terwijl de gebruiker wel veel fietst) zorgen vaak voor slechtere ervaringen en daardoor minder duurzaam gebruik. Eerlijkheid en duidelijkheid over de mogelijkheden, het nut en de accuraatheid zijn daarom noodzakelijk voor langdurig gebruik^[2-5].

Uiterlijke en functionele aspecten spelen dus een grote rol in het eerste gebruik en het duurzaam gebruik van activity trackers. Nog belangrijker is het aanleren van nieuwe gewoontes. Een voorbeeld daarvan is het dagelijks dragen van de activity tracker^[2-5].

Hoe goed meten activity trackers?

De commercieel verkrijgbare activity trackers zijn redelijk betrouwbaar en valide in het tellen van stappen. Betrouwbaar betekent hier: elke herhaalde meting meet hetzelfde. Dat maakt een trend in de tijd goed inzichtelijk. Als een meting meet wat het moet meten, heet dat een valide meting. Lees meer over de definitie van betrouwbaarheid en validiteit in de Factsheet prestatiemonitoring.

Wat betreft energieverbruik en afgelegde kilometers scoren de commerciële activity trackers slechter en wisselvalliger dan de trackers die geschikt zijn voor het doen van onderzoek. Ook het meten van het slaappatroon kan bij de activity trackers sterk worden verbeterd. Bij 65-plussers zijn activity trackers gemiddeld gezien minder betrouwbaar. Dit komt omdat activity trackers over het algemeen minder goed in staat zijn om het lagere tempo (3,5 kilometer per uur) bij wandelen en andere activiteiten betrouwbaar te meten^[6-9].

Welke effecten hebben activity trackers?

Activity trackers hebben een overwegend positieve invloed op het beweeggedrag van mensen, zo blijkt uit de literatuur. Mensen worden lichamelijk actiever. Maar het is nog niet bewezen dat een activity tracker helpt bij gewichtsverlies. De huidige trackers kunnen dat niet goed genoeg meten. Ook komt uit verschillende onderzoeken naar voren dat de resultaten effectiever zijn als activity trackers worden gecombineerd met gedragsveranderingstechnieken zoals sociale steun, doelen stellen en zelfmonitoring (feedback en beloningen).

Het merendeel van de activity trackers wordt nog niet gecombineerd met gedragsveranderingstechnieken als belemmerings-identificatie, actieplanning, herstructurering van negatieve attitudes en aanpassen van fysieke omgeving. Deze technieken zijn juist wel effectief en vooral geschikt voor mensen die minder gemotiveerd zijn om te bewegen. Ook kan ondersteuning door de omgeving van iemand helpen bij het vertrouwd raken met een activity tracker^[10-20].

Hoewel activity trackers vaak worden genoemd als oplossing om het verschil in beweeggedrag tussen mensen met een hoge en lage sociaal economische status (SES) te verkleinen, blijkt uit onderzoek dat activity trackers hier niet in slagen. Uit een analyse van negentien studies bleek dat wearables alleen het beweeggedrag van mensen met een hoge SES positief beïnvloeden. Mogelijke verklaringen zijn dat mensen met een lage SES het lastiger vinden om met zulke technologische applicaties om te gaan en minder tijd hebben voor wearables^[21].

Hoe gebruiken professionals activity trackers?

Activity trackers kunnen van toegevoegde waarde zijn in de zorg en bij het begeleiden van mensen naar een gezonde leefstijl. Het beweeggedrag is 24/7 te zien, mits gekoppeld met software en zichtbaar voor professional en gebruiker. Ook kan de gebruiker – naast het persoonlijke contact – begeleiding op afstand krijgen.

De gezondheidszorg maakt nog weinig gebruik van activity trackers, omdat zorgverleners vaak geen tijd hebben voor extra’s, zoals patiënten op afstand begeleiden via een app. Ook voelen zij zich niet altijd competent genoeg om dit te doen. Begeleiding met behulp van activity trackers door professionals die mensen gedurende langere tijd begeleiden, lijkt kansrijk. 

Waardevolle stimulans

Activity trackers lijken waardevol om mensen te stimuleren meer te bewegen. Zeker voor het bijhouden van ontwikkelingen en trends in dagelijks beweegpatroon is een activity tracker betrouwbaar. Ook geldt dat begeleiding met behulp van activity trackers effectiever is in combinatie met gedragsveranderingstechnieken zoals zelfmonitoring en het stellen van doelen. Wel geldt dat activity trackers niet voor elke doelgroep effectief blijken. Of activity trackers ook op de lange termijn beweeggedrag veranderen, moet nog blijken uit onderzoek.