7 praktijkvoorbeelden van beweegprojecten voor ouderen in de openbare ruimte

1. Aangepaste spelregels in Amsterdam

Reinier van Dantzig is oud-fysiotherapeut van het Nederlands voetbal- en hockeyelftal. Samen met bewegingswetenschapper Leonie Everts maakte hij in 2013 het plan om de buitenruimte te gebruiken om ouderen te stimuleren meer te bewegen en eenzaamheid bij hen te voorkomen. Samen met deelnemers ontwikkelden ze het concept GoldenSports.

Dit programma voorziet de deelnemers van:

• deskundige begeleiding
• een sport op maat
  • aangepast speelveld
  • aangepaste spelregels
  • aangepaste materialen
• een sport in de buitenlucht
• een sport in de buurt
• plezier

Het programma is veelzijdig, voor iedereen toegankelijk en door te ontwikkelen in samenwerking met deelnemers. Die betalen per keer, en kunnen meedoen met sociale activiteiten na afloop. Iedere training bij GoldenSports begint met een gezamenlijke warming-up en eindigt met een gezamenlijke cooling-down. Tijdens de training verdeelt elke groep zich in drie subgroepen. Elke groep doet gedurende 15 minuten een activiteit: outdoor fitness, spelvorm en balans en coördinatie. De subgroepen bestaan uit minder dan 8 personen, begeleid door een fysiotherapeut en 2 stagiaires.

Lees meer over GoldenSports

2. Beweegtuin en Beweegplein Maasgouw

Vanaf de Markt in Wessem, in de gemeente Maasgouw, bij Roermond, loopt een route die leidt naar de Beweegtuin. Langs die route en in de tuin zelf kunnen ouderen zelfstandig of in groepsverband aan hun gezondheid en conditie werken. Op de route zijn beweegtegels geplaatst, met uitleg over oefeningen die eenvoudig in de buitenlucht zijn uit te voeren.

De route begint bij een interactieve zuil op de Markt en eindigt na 300 meter in de tuin van St. Jozef aan de Kloosterlaan. Inwoners die met een bewoner van het zorgcentrum willen bewegen, kunnen daarna samen gratis koffie of thee drinken in het restaurant van St. Jozef. De route is een goed voorbeeld hoe fysieke investeringen en sociale investeringen bij het inrichten van beweegruimte voor ouderen elkaar kunnen versterken. 

Ook kwam er een beweegplein in Maasbracht, elders in de gemeente. Daar worden twee keer per week gratis beweeguurtjes gegeven door een coach. Iedereen kan meedoen, ook mensen die minder mobiel zijn en bijvoorbeeld gebruik moeten maken van een scootmobiel, rollator of stok. De beweegcoach zorgt ervoor dat elke deelnemer passende oefeningen krijgt.

Meer informatie over deze voorbeelden is te vinden bij de gemeente Maasgouw en de beweegtuin met ontmoetingsplek.

3. Met Kwiek slalommen om straatpaaltjes

In verschillende steden in Nederland zijn Kwiek Beweegroutes uitgestippeld. Dat zijn routes met stoeptegels met daarop afbeeldingen van simpele oefeningen. Deze oefeningen zijn bedoeld om ouderen fit te houden en te helpen in hun dagelijkse routine. Ze zijn samen met een fysiotherapeut geselecteerd.

Dit concept maakt slim gebruik van het straatmeubilair in de buurt. Ouderen trainen hun conditie door snel van de ene naar de andere boom te wandelen. Lantaarnpalen worden reikoefeningen, paaltjes pylonnen om langs te slalommen – goed voor de balans – en op de bankjes wordt niet gezeten, maar gestrekt. Bekijk de video over hoe ouderen in Eindhoven gebruik maken van de Kwiek Beweegroute: Bootcamp voor ouderen:

Ria Balemans doet mee aan Kwiek in Roosendaal. Ze loopt de route graag onder begeleiding van de fysiotherapeut. “Ik weet niet of ik de oefeningen in mijn eentje op straat zou doen, dan voel ik me toch een beetje opgelaten. Maar met een aantal mensen en onder begeleiding doe ik graag mee.”

Lees meer over Kwiek

4. Wennen aan scootmobiel in verkeerstuin Burgum

Bij woonzorgcentrum Berchhiem is een gecombineerde verkeers- en beweegtuin geopend. Veel zorgcentra hebben al een zogeheten Olga Commandeurplein waar bewoners kunnen bewegen met bewegingstoestellen. In Burgum is dit plein nu uitgebreid met een parcours waarop ouderen kunnen oefenen met scootmobiel of rollator, voordat ze de weg op gaan.

Deelnemers krijgen in de verkeerstuin begeleiding van een fysiotherapeut of ergotherapeut van De Friese Wouden. Er zijn toestellen die met de arm aangedreven moeten worden, zodat het arm uitsteken in het verkeer geoefend wordt, maar ook apparaten om de balans te trainen, en een memoryspel waarmee je leert twee handelingen tegelijk te doen.

Bekijk de video over de verkeerstuin van Berchhiem:

5. Jong en oud tuinieren in generatietuin

Een generatietuin is een tuin waarin ouderen samen met kinderen van scholen of naschoolse opvang uit de buurt tuinieren. De allereerste staat in Den Haag, en werd in 2010 aangelegd. Het project is een initiatief van de gemeente, de Rijksoverheid, en zorgorganisatie Saffier.

Alle bloemen, groenten en kruiden hebben een eigen plek. De kruiden staan in een verhoogde bak, zodat ook rolstoelers er bij kunnen. De kinderen vinden het leuk om te doen en zien ook het resultaat. En de ouderen zijn lekker buiten en in beweging. Bij het aardappelen poten gaan de gesprekjes over frites, maar ook een boterham met sterrenkers is opeens lekker als het zelf gekweekt is.

Meer informatie is te vinden in het Handboek Generatietuin van de Rijksoverheid.

6. Ook ’s winters bewegen via Beweegtuin Nijmegen

Ook in de Beweegtuin in Hatert werken ouderen – en anderen – in de buitenlucht aan hun lichamelijke gezondheid, conditie, lenigheid en stabiliteit. De Beweegtuin vol toestellen en oefeningen is gratis en openbaar toegankelijk. Ook kunnen ouderen er aan de slag onder begeleiding van bijvoorbeeld fysiotherapeuten. In de winter kunnen de groepen die hier sporten onder begeleiding terecht in het wijkcentrum van Hatert.

De gemeente Nijmegen nam het initiatief voor deze beweegtuin. Diverse partners werkten mee aan de voorbereiding en uitvoering: beleidsmedewerkers van de gemeente Nijmegen, fysiotherapeuten, gezondheidsmakelaars en de klankbordgroep ouderen.

Lees meer over de Beweegtuin in Nijmegen

7. Ontmoetingsruimtes Groningse buitenlucht

In de stad Groningen zijn diverse projecten gerealiseerd voor jong en oud die uitnodigen om er samen te sporten, te spelen en elkaar te ontmoeten. Elk project van Sportplein Groningen wordt ingericht met de wijkbewoners en betrokken organisaties. Tijdens een aantal interactieve bijeenkomsten met de inwoners worden voorstellen uitgewerkt met maatregelen die aansluiten bij de bewegingswensen in de wijk. Deze maatregelen betreffen zowel de inrichting van de ruimte (hardware) als de activering van deze ruimte (software). Enkele voorbeelden:

• Buitenfitnessplek HunzeFIT in de Wijk de Hunze-van Starkenborgh
• Hardlooproute HunzeMIJL
• Oosterkade speelplek en hardlooproute met fitnesstoestellen
• Work Out Park/Calisthenics in het Ebbingekwartier

Aan de slag

Zelf aan de slag met het inrichten van een beweegvriendelijke omgeving voor ouderen? Neem dan contact op met Mitchell Tollenaar (specialist ouderen) en Dianne Scholte (specialist beweegvriendelijke omgeving) van Kenniscentrum Sport & Bewegen.