Zes vragen over buitenspelen aan de gemeente Utrecht

Hoe ziet buitenspelen eruit in gemeente Utrecht?

Janneke: “De 21 speeltuinen zijn strategisch verdeeld over de stad. Ze wisselen enorm in omvang en ligging. Van heel groen, tot middenin de wijk. De grootste uitdaging is om de speeltuinen voor alle kinderen uitdagend te houden. Soms vinden oudere kinderen een speeltuin in hun eigen buurt niet meer zo interessant. Vanaf een jaar of acht zijn bijvoorbeeld vooral speeltuinen populair waar een voetbalkooitje is. De behoefte beweegt mee met de demografische ontwikkeling van de wijk. 

Wat is de kern van jullie beleid op buitenspelen?

Alle speeltuinen in Utrecht werken vanuit hetzelfde beleid. Alexander: “Om ons Speeltuinbeleid op te zetten, hebben we alle speeltuinen uitgenodigd om input te geven en samen scenario’s te onderzoeken. Het uitgangspunt van ons beleid is dat we voor elke speeltuin uitgaan van het eigen ‘hart’, van waaruit ‘meer speeltuin’ kan ontstaan.”

Janneke licht dat toe: “Dat hart betekent dat we aansluiten bij de sfeer en behoefte en ‘het hart’ van de wijk. In de ene speeltuin draait het om sport, in andere om ontspanning, vreedzaam samen spelen, natuur, spelend leren, vrijheid of buurtontmoeting. Het hart vormt het vliegwiel voor zowel de inrichting als de programmering. In de praktijk komen kinderen in de wijk Lunetten bijvoorbeeld naar hun natuurspeeltuin om lekker te modderen in het groen. Kinderen in Abstede willen graag veel sportief bezig zijn, dus hebben we daar een sportspeeltuin met georganiseerd sport en spel. Op andere plekken is meer behoefte aan een huiselijke plek, gezelligheid en ontmoeting. En in wijken met veel hoogopgeleide inwoners gaan ouders vooral voor de ontspanning naar de speeltuin met hun kind. Daar hoeven we juist weer geen vol programma te organiseren. Met ons beleid sluiten we aan op die lokale behoeftes.”

Hoe vertaal je dat beleid naar inrichting van speeltuinen en speelplekken?

Het inrichten van speeltuinen naar ‘het hart’ van de wijk kost tijd. Je kunt niet van de ene op de andere dag alle toestellen vervangen, zegt Janneke. “We bouwen dat stap voor stap uit. Soms ook met kleine stappen. Zo werken we in een natuurlijke speeltuin liever niet met plastic materiaal en toeterend speelgoed. Dus werken we met hout en ander natuurlijk materiaal.”

Alexander is medeoprichter van de sportspeeltuin in de wijk Abstede. Hij licht toe hoe het beleid daar vorm krijgt in de praktijk. “Bij de ingang ligt al een renbaan. Als kinderen die zien, beginnen ze meteen te rennen. We zijn daar sowieso continu aan het rennen, springen, vliegen, voetballen en basketballen. Er is een enorm populaire trampoline en sinds kort hebben we ook een ‘ninja city’, met een obstakelparcours – deels geschikt voor rolstoelen.”

Dat is niet van de ene op de andere dag te realiseren. Alexander: “We zetten elk jaar mooie stappen. Zo maken we de speeltuin ook aantrekkelijker voor een doelgroep die we anders lastig bereiken, namelijk de wat oudere kinderen voor wie de glijbaan en schommel niet meer spannend zijn. We werken daarin ook samen met de mbo Sport College. We hebben dagelijks stagiairs die sportactiviteiten organiseren.”

Met welke lokale partijen werk je samen rond buitenspelen?

Naast de stagiaires in de sportspeeltuin werkt elke speeltuin met een team van vrijwilligers en professionals. Dat laatste is vrij uniek. Alexander: “Onze professionals zijn speeltuinmakers, of sociaal makelaars. Ze hebben allemaal een mbo- of hbo-opleiding, affiniteit met kinderen en een achtergrond in pedagogiek of sport. De gemeente vindt het gelukkig ook belangrijk om het speeltuinwerk te professionaliseren en investeert hier dus in.”

Janneke en Alexander organiseren bijeenkomsten voor de teams en kiezen daarbij steeds een andere focus. Janneke: “De afgelopen twee jaar focusten we op samen spelen. Nu ligt de focus op avontuurlijk spelen, omdat daar ook een kracht ligt om verschillende groepen kinderen enthousiast te houden voor buitenspelen. We hebben alle speeltuinen uitgenodigd om hier een training in te volgen. Daar bespreken we wat avontuurlijk spelen inhoudt, wat het doet met jou als begeleider en ook met de ouders, waar het schuurt. Want mag je bijvoorbeeld een touw aan een toestel binden? Wat doe je als een kind in een boom wil klimmen? Het is goed om daar samen taal en richting aan te geven. Vijf speeltuinen gaan na de training een plan schrijven voor avontuurlijk spelen in hun speeltuin, zodat we het ook gaan invoeren.”

Hoe zorg je voor inclusief buitenspelen?

Janneke: “We hebben nu zeven Samen Speeltuinen in Utrecht. Die voldoen aan de 100/70/50 regel. [Iedereen is 100% welkom, 70% van de speelaanleidingen is bereikbaar voor iedereen, 50% van de speelaanleidingen is bespeelbaar voor ieder kind en gericht op ontmoeting en samen spelen.] Kinderen hebben hierin volop meegedacht. We stimuleren dat speeltuinen samenspeel-activiteiten organiseren, bijvoorbeeld met lokale partners die werken met kinderen met een beperking.”

Wat adviseer je andere gemeenten op buitenspelen?

Alexander: “Begin zoals wij dat deden, met het betrekken van alle speeltuinen bij de plannen. Want in elke gemeente zullen andere omstandigheden en criteria het beleid vormen, dat is echt lokaal. Dat we daar met z’n allen over hebben kunnen nadenken, betekent dat de gemeenschap van speeltuinen het beleid ook echt draagt. We hebben vanaf het begin gesproken over: wat bindt ons? En dat werkt goed. Er staan dingen in het beleid die iedereen herkent en wil, zoals een stabiel team met betrokken mensen.”

“Maar het beleid geeft ook veel duidelijkheid”, vult Janneke aan. “We spreken nu dezelfde taal als we het hebben over ‘het hart’ of over ‘samen spelen’. Iedereen werkt op z’n eigen manier aan dezelfde doelen. Je hebt minder eilandjes, want we doen veel collectief. We organiseren bijvoorbeeld voor iedereen tegelijk een spreker over pedagogisch klimaat, omdat iedereen daar vanuit het beleid aan werkt. En wij kunnen zo ook bij het collectief peilen waar de behoefte ligt en wat de speeltuinen nodig hebben.”

Foto boven artikel: Sportspeeltuin Abstede