Wat maakt een looproute aantrekkelijk?

Basisbehoeften van voetgangers

Annemieke Molster maakt in Loop! (2021) onderscheid tussen verschillende basisbehoeften van voetgangers. Die zijn in het boek afgebeeld in een piramide. Uitvoerbaarheid en toegankelijkheid zijn de eerste basisbehoeften die mensen in staat stellen om te lopen. Aantrekkelijkheid is de top van de piramide. Met veiligheid en comfort kan een aantrekkelijke route de kans op een aangename loopervaring vergroten. Het ontbreken van deze factoren kan leiden tot een onprettige ervaring of het kiezen van een alternatieve route of modaliteit.

Wat is een aantrekkelijke looproute?

Concrete inrichtingseisen voor looproutes gaan vaak over de uitvoerbaarheid en toegankelijkheid. CROW heeft hiervoor diverse richtlijnen gepubliceerd. Aantrekkelijkheid speelt ook een belangrijke rol. Zowel bij de keuze om te lopen als de beleving en ervaring van lopen. CROW heeft daarom onderzoek laten doen naar wat een looproute aantrekkelijk maakt. De definitie van een aantrekkelijke looproute is als volgt: “De voetgangersinfrastructuur is zodanig vormgegeven en in de omgeving ingepast dat de zintuigen op een aangename manier worden geprikkeld.”

Het is belangrijk te beseffen dat de zintuiglijke ervaring afhankelijk is van persoonlijke, situationele, sociale en culturele factoren. Dit maakt dat een aantrekkelijke omgeving altijd maatwerk is en dat de ervaring verschillend kan zijn. Gelukkig geven ‘universele’ waarden houvast om routes voor iedereen aantrekkelijk te maken.

Waarde van aantrekkelijke looproutes

CROW schreef in de publicatie Lopen Loont in brede zin al over de toegevoegde waarde van goed voetgangersbeleid. Goed voetgangersbeleid zorgt voor een langer verblijf in steden, bevordert het vestigingsklimaat en laat de waarde van vastgoed stijgen. De auteurs van ‘De Stad op ooghoogte in Nederland’ spreken zelfs over de voetgangerseconomie. De opmars van de voetganger hangt nauw samen met de economische transitie van productie naar creativiteit, kennis, innovatie en ontmoeting. 

CROW duikt in de nieuwe publicatie Aantrekkelijke Looproutes specifiek in de waarde van aantrekkelijkheid. Enkele voorbeelden van de toegevoegde waarde van aantrekkelijke looproutes:

1. De mate van aantrekkelijkheid blijkt voor de helft het oordeel over een ervaring te bepalen. Een aantrekkelijke ervaring wil men graag nog een keer ervaren. Onderzoek toont verder aan dat het zinvoller is om te investeren in aantrekkelijkheid dan in technische kwaliteit wanneer een route onvoldoende scoort op beleving.
2. Mensen verblijven langer in een aantrekkelijke omgeving. Dit heeft een positieve impact op de sociale cohesie en het draagvlak voor diverse voorzieningen.
3. Een positieve zintuiglijke ervaring verkort de tijdsbeleving en beïnvloed de keuze voor een modaliteit. Mogelijk is dit ook van invloed op de ervaren moeite van een modaliteit.
4. Aantrekkelijkheid draagt bij aan de ervaring van een sociaal veilige omgeving.

Ruimtelijke karakteristieken

Ontwerpkeuzes kunnen een looproute meer of minder aantrekkelijk maken. De belangrijkste conclusie in het onderzoek van CROW is dat sfeer en beleving niet worden bepaald door losse objecten en aspecten als kleur of materiaalgebruik. De aangrijpingspunten liggen daar waar objecten en aspecten samenkomen. Afwisseling speelt daarbij een belangrijke rol.

Het CROW onderscheidt zes karakteristieken die prettige emoties oproepen bij voetgangers. Deze karakteristieken zijn breed en geven richting. Om ze concreet te maken zijn ze vertaald naar ontwerpprincipes:

1. Op en aan de route liggen voldoende prettige plekken en/of activiteiten

Een voetgangersroute heeft naast het lopen als hoofdactiviteit plekken nodig voor ontmoeting en beleving. Parken, pleinen, speeltuinen of musea zijn voorbeelden hiervan. Kleinschaliger kunnen ook terrassen, bankjes, kunst en mooie gebouwen bijdragen aan ontmoeting en beleving. Diverse en samenhangende functies moeten voor een goede balans zorgen. Te veel diversiteit in functies maken chaotisch, te weinig diversiteit maakt saai.

2. De route biedt voldoende afwisseling en verrassing

Afwisseling en verrassing maken een route interessant: van seizoensinvloeden en bijzondere architectuur tot bouwstijlen of een doorkijk. Afwisseling is gerelateerd aan snelheid. Voetgangers gaan langzamer dan andere verkeersdeelnemers en hebben daarom meer afwisseling nodig om geprikkeld te blijven.

3. Onze zintuigen worden op de route prettig geprikkeld

Prikkels zijn er in vele soorten en maten. Van geplande tot toevallige prikkels door natuur of dieren. Prikkels kunnen ontstaan door ontwerp of juist het ontbreken daarvan. Verlichting en groen spelen een belangrijke rol, net als het ontbreken van hinder door weer en wind, vieze geuren, onaangename geluiden of lelijke objecten. Bied voetgangers daarom bescherming tegen weer en wind en benut aantrekkelijk groen en zonlicht. 

4. De route is goed onderhouden (schoon, heel en verzorgd)

Goed onderhoud heeft een esthetisch belang en draagt bij aan het gevoel van sociale veiligheid. De route moet schoon en verzorgd zijn, maar niet saai aangeharkt.

5. Op de route voelen we ons sociaal veilig

Zorg ervoor dat er voldoende zicht is vanuit de omgeving op de routes en voorkom schuilplekken en anonimiteit. Zo bied je gelegenheid voor sociale controle. Verlichting en prettige afleiding dragen bij aan de veiligheidsbeleving.

6. Het voetgangersnetwerk biedt alternatieve routes

Wat de ene voetganger aantrekkelijk vindt, ervaart de ander als minder aantrekkelijk. Zorg daarom voor een gevarieerd aanbod aan looproutes. Dat biedt ruimte aan verschillende doelgroepen met verschillende wensen. Hierbij geldt wel: beperken van het aantal routes en het concentreren van voetgangers biedt meer draagvlak voor activiteiten.

Meer lezen?

• Goede looproutes zijn een vereiste voor een beweegvriendelijke omgeving
• Zo ontwerp je straten en ‘plinten’ die uitdagen tot bewegen
• Meer ruimte voor hardlopers; van voetpad tot hardlooproute
• De ontwikkeling van het stedelijk loop- en wandelnetwerk (Dennis van Sluijs)
• Het recht van de snelste (Thalia Verkade en Marco te Brömmelstroet)
• Loop! (Annemieke Molster)
• Naar een gezonde stad te voet (College van Rijksadviseurs)
• Een schreeuw om regie voor een loop en fietsvriendelijke stad (Berry den Brinker)