De aanleiding
De directe aanleiding voor het ontwikkelen van een beweegtuin lag bij het afbreken van de gymzaal in het dorp Ried (gemeente Waadhoeke, Friesland) in 2020. Deze gymzaal was afgeschreven en zo ontstond vlak naast basisschool de Oanset een groot gat in de grond. Dat bood in het begin leuke mogelijkheden voor buitenspelen en schaatsen, omdat het ging regenen en vriezen. Maar dat was geen permanente oplossing.
De leerlingen van groep 1 en 2 konden voor gymles terecht in de theaterzaal van het dorpshuis, vlakbij de school. Maar vanaf groep 3 moesten de leerlingen voor gymles twee keer per week met bussen naar een ander dorp. Dat vergde veel organisatie en extra financiën – dus moest er een oplossing komen voor dit probleem.
De krachten bundelen
In Ried lag er al een plan om de buitenruimte naast het dorpshuis op te knappen. Dorpsbelang Ried had € 6.000 voor een ontwerp ontvangen van het Arcadis-fonds Kern met pit. Toen het vraagstuk van ruimte voor de gymles steeds duidelijker werd, ontstond het idee om de krachten te bundelen. Daarvoor moest het oorspronkelijke ontwerp op de schop, vertelt Albert van der Voorn van Dorpsbelang. Zo konden de bestaande buitenruimte naast het dorpshuis, de vrijgekomen ruimte van de afgebroken gymzaal en het bestaande schoolplein aan elkaar worden gekoppeld – om zo één grote multifunctionele beweegtuin te creëren.
Samenwerking en burgerparticipatie in de praktijk
De plannen voor de nieuwe beweegtuin werden ondersteund door de recent gefuseerde gemeente Waadhoeke, die actief werk maakt van bewegen in de openbare ruimte (BIOR):
Als je de deur uitgaat, ben je in een gebied dat uitnodigt om elkaar te ontmoeten. Waar men elkaar nog kent en samen koffie drinkt. En waar iedereen de kans krijgt te sporten en mee te doen.
Resultaten verdiepende gesprekken Omgevingsvisie gemeente Waadhoeke
In Ried en omstreken waren verschillende partijen betrokken bij de totstandkoming van het plein. Dorpsbelang speelde een centrale rol in het proces met Albert van der Voorn als kartrekker. Behalve de school waren ook Sport Fryslân, IVN Natuureducatie en Donker Groep betrokken.
Burgerparticipatie was van groot belang in het project, onderstreept Anita Bakker van Sport Fryslan. “Je moet inwoners er niet alleen bij betrekken, maar vanuit hen vertrekken.” Dit was aan het begin van het proces een uitdaging, want we zaten midden in de corona-lockdown. Gelukkig wist de gemeente Waadhoeke welke geïnteresseerde inwoners wilden deelnemen aan een online startmeeting. Anita: “Dat het online moest, ging gelukkig niet ten koste van energie en enthousiasme; onze inwoners bleken online vergaderen inmiddels heel normaal te vinden.”
Wensen voor het (bewegings)onderwijs
In het project voor de nieuwe beweegtuin werden ieders wensen geïnventariseerd. Te beginnen met de wensen van basisschool de Oanset. Daarbij werd besloten om geen nieuwe gymzaal te bouwen, maar in de beweegtuin een buitengymlocatie te creëren. Met als doel om alles wat je in een gymzaal kunt doen, verspreid over de nieuwe locatie aan te bieden in de vorm van toestellen en beweegruimtes. Zodat docenten de meeste vormen van bewegen kunnen aanbieden. De helft van alle gymlessen – van april tot en met oktober – zijn voortaan in de beweegtuin, vertelt Marko Ekas, directeur van de Oanset. De andere helft van de gymlessen vindt plaats in een gymzaal in Minnertsga, 5 kilometer verderop.
Een andere wens van de school was een groot, groen schoolplein, zowel voor de ontwikkeling van de kinderen als voor de biodiversiteit in het dorp. Met daarbij de functie van een podium waar je optredens kunt opvoeren, zoals de musical van groep 8. Ook deze wensen werden mogelijk dankzij het combineren van alle stukken grond in Ried.
Wensen voor de rest van de inwoners
Naast functies als buitengymzaal en groen schoolplein is gekeken welke functies andere inwoners van Ried aan de nieuwe beweegtuin als dorpscentrum wilden toevoegen. Uitgangspunt voor de locatie was immers een multidisciplinaire beweegtuin voor iedereen: ruimte voor bewegen, groen en cultuur. Uit gesprekken door de buurtsportcoach met docenten, ouders, leerlingen, inwoners en lokale verenigingen kwamen de volgende specifieke wensen voor de beweegtuin naar voren:
- ruimte voor buitengym met alle grondvormen van bewegen
- ruimte voor buiten les geven (met mogelijkheid tot creëren van schaduw door middel van zonnedoeken)
- ruimte voor natuur en moestuinbakken voor groeneducatie, biodiversiteit en voedsel
- hoogteverschillen die uitnodigen tot bewegen, maar die ook dienen als natuurlijke tribunes en een podium voor drama en de musical van groep 8
- open zichtlijnen op het plein in verband met sociale veiligheid
- ruimte voor yoga met meerdere mensen met iets van afscherming zodat ze niet te veel bekijks hebben
- een kaatsmuur die multifunctioneel inzetbaar is – een wens van de kaatsvereniging
Laat je eigen ideeën achterwege, totdat mensen er naar vragen.
Tip van Anita Bakker voor projectleiders:
Realisatie van de beweegtuin (hardware)
We delen nog enkele bijzonderheden rond het aanleggen van de zogeheten hardware op het nieuwe plein in Ried. In het project ontstond de wens om meerdere in- en uitgangen naar het dorpsplein te hebben, zodat het plein ook als korte route kan dienen naar andere lokale bestemmingen zoals winkels en parkeerplekken. De brede hoofdingang naar het plein werd echter geblokkeerd door parkeerplekken. Als oplossing werden die gehergroepeerd.
Omdat de drainage niet voldeed, heeft het proces een jaar langer geduurd. Onderstaande foto is van de zomer van 2023. In oktober van dat jaar vond de oplevering van beweegtoestellen voor de buitengym plaats. Het groen volgt in het voorjaar van 2024.
Nog niet alle wensen zijn vervuld. Zo zijn er nog geen financiën beschikbaar voor de kaatsmuur. Wel maakt de kaatsvereniging gebruik van de beweegtuin voor conditietraining. Ook ontbreken de bankjes en verlichting nog. Wat betreft buitengym bleek in het eindontwerp van het plein uiteindelijk onvoldoende ruimte beschikbaar te zijn voor alle grondvormen van bewegen, zoals muziek en ritme. Hieraan wordt extra aandacht besteed tijdens de gymles in de zaal in Minnertsga.
Activatie van bewegen (software)
Om inwoners van Ried te stimuleren om van de beweegmogelijkheden van de beweegtuin gebruik te maken, vindt activatie plaats door het aanbieden van onder andere yogalessen, bootcamp en seniorengymnastiek. Ook kunnen inwoners spullen lenen in het dorpshuis om zelfstandig gebruik te maken van de beweegtuin, zoals tafeltennisbatjes.
Afspraken over over de verdeling van het gebruik van het dorpsplein zijn nog niet gemaakt. Mag er bijvoorbeeld yogales gegeven worden tijdens schooltijden? Ook zijn er nog geen plannen voor het monitoren van het gebruik van het plein. Het uitgangspunt: het dorpsplein is er voor en door alle Riedsters (ongeveer 450 inwoners) en die lossen dat samen op. Zo nodig treedt Dorpsbelang op als coördinator.
Organisatie (orgware)
De beweegtuin is gefinancierd met steun van diverse fondsen. Hiervoor heeft Albert van der Voorn van Dorpsbelang vele subsidies aangevraagd. Deze zijn toegekend:
- € 75.000 uit Iepen Mienskipsfûns van provincie Friesland
- € 20.000 uit Subsidieregeling dorpen en wijken van gemeente Waadhoeke
- € 20.000 uit het Oranje Fonds
- € 15.000 via de BOSA-regeling (tweede deel van nog eens € 15.000 is nog niet toegewezen)
De subsidies zijn nog niet toereikend voor de kaatsmuur (€ 30.000) maar de meeste wensen zijn gerealiseerd. Ook de Elan Onderwijsgroep – waar de Oanset onder valt – deed een donatie, vanuit de visie dat ze als school ook zo veel mogelijk voor de omgeving van betekenis willen zijn.
Het open karakter van de beweegtuin ofwel het dorpsplein moet bijdragen aan de sociale veiligheid. Vanuit dorpshuis ‘De Rede’ heb je vrij zicht op de beweegtuin en ook diverse woningen kijken erop uit. Een blinde muur is weggehaald. Tijdens de pauzes en gymlessen is de school verantwoordelijk voor toezicht. Mogelijke geluidsoverlast van muziek en hangjongeren zijn op voorhand niet genoemd als probleem. Dat moet in de zomer 2024 worden ondervonden, zodra de beweegtuin intensief in gebruik is.
Wat betreft onderhoud en beheer is de school verantwoordelijk voor de panna-kooi en het podium. Voor de rest van de beweegtuin is er een vrijwillige schoffelgroep van gepensioneerde dorpsbewoners. Zij zorgen elke vrijdagmorgen voor het onderhoud.
Lees meer
De foto boven dit artikel is van Jelle Faber
