Urban sport is cool en hot

Wat zijn urban sports?

Urban sport is een verzamelnaam voor sport- en beweegactiviteiten waarbij je je vaardigheden laat zien in de bebouwde omgeving. Denk aan het springen van gebouw tot gebouw. Of het uitvoeren van trucs met een skateboard, fiets of step. Ook zijn er straatvarianten van volkssporten, zoals street football. Urban sports zijn booming en het stadium van hype al voorbij.

De term ‘urban’ betekent stedelijk en wordt gebruikt om stromingen binnen muziek, dans en kunst aan te duiden. Denk aan rap, hiphop en grafitti. Urban sports volgt dus in feite de muziek en kunst. De basis van dit alles? Die ligt in Urban Culture, de eigen cultuur die jongeren in de grote steden ontwikkelden. Urban Culture is “de verzamelnaam van verschillende unieke, muzikale, visuele, fysieke en creatieve uitingsvormen van (jonge) mensen, die wonen en leven in de stad of in de stedelijke omgeving” (definitie uit: Wij zijn Urban Eindhoven). “Urban Culture is eigendom van jongeren, het is op straat gefabriceerd, maar dat betekent niet dat anderen er niet van mogen genieten. Urban Culture is kunst. En wat doe je met kunst? Precies; je laat het zien!” (Dansh, sportbureau).

Urban sport biedt kansen voor gemeenten

Urban sport kan een middel zijn voor het behalen van beleidsdoelstellingen ten aanzien van bewegen, gezonde leefstijl en sportparticipatie. Deze voordelen zijn in verschillende domeinen te zien:

• Sport- en cultureel domein: het nieuwe activiteitenaanbod stimuleert een gezonde, actieve leefstijl en meedoen in de samenleving. Deze sporttrend biedt een uitgelezen kans om een doelgroep te bereiken die niet altijd even makkelijk te bereiken is voor gemeenten.
• Sociaal en maatschappelijk domein: de urban scene bereikt nieuwe doelgroepen en vormt een community die werkt aan weerbare en initiatiefrijke mensen. Ze draagt bij aan kwaliteiten als zelfredzaamheid, ondernemerschap en talentontwikkeling.
• Ruimtelijk domein: locaties voor urban sports zijn goedkoper dan officiële sportaccommodaties. Helemaal als locaties al vanaf het ontwerpproces bij gebiedsontwikkeling beweegvriendelijk worden ingericht. De stad als podium en/of playground voegt waarde toe aan de openbare ruimte. Bovendien spelen urban sports een rol bij hergebruik van leegstand.
• Economisch domein: urban culture is een creatieve en artistieke lifestyle die gebaseerd is op learning by doing, ondernemerschap en innovatie (Wij zijn Urban Eindhoven, p4). De urban scene voegt nieuwe activiteiten toe aan het stadsleven, het bindt jongeren aan de stad en door het hippe imago creëert de urban scene ook economische meerwaarde bij gebiedsontwikkeling.

Noord-Brabant investeert

De provincie Noord-Brabant investeert in urban sports, omdat dit volgens haar bijdraagt aan de hierboven genoemde domeinen. Ze is hiermee een voorloper die inspeelt op de verschuiving naar de do-it-yourself mentaliteit die nu plaatsvindt in de samenleving. Speerpunten van het ambitieplan Urban sports & Culture Brabant zijn:

• de organisatie van top urbansport evenementen,
• de realisatie van een aantal top urbansport centra
• de realisatie van een Urban Sports Performance Center
• de creatie van een urban sports evenementenkalender
• het organiseren van urban sportactiviteiten in de wijken en buurten. Alleen deze laatste doelstelling richt zich op breedtesport.

De geleerde lessen na 3 jaar urban sportbeleid staan in het document ‘Lessons learned: 3 jaar urban ambitie beleid‘.

“Heerlen goes Urban”

De gemeente Heerlen ziet haar binnenstad als stedelijke woonkamer, economische motor, cultureel centrum en toegangspoort van Parkstad. Heerlen kiest voor een urban profiel met vier zones in de binnenstad: Urban living, Urban heritage, Urban culture en Urban experience.

Sport en bewegen krijgen in de binnenstad van Heerlen meer aandacht binnen de herinrichting en vergroening in de openbare ruimte, aldus strategisch beleidsadviseur sport Ivo Reuvers. Heerlen biedt ruimte aan lokale (experimentele) initiatieven. En zet daarbij vooral in op urban sports die op één of andere manier al geworteld zijn in de stad: Skate en scoot, BMX en MTB, Breakdance, Freerunning, Urban team sports (3×3 street basketbal, voetbal, hockey), bouldering, outdoor fitness en pop-up beach sporten.

Urban sports spots zijn bij uitstek geschikt voor crossovers met andere ambities in het bidbook (events en leisure) en urban arts. Reuvers ziet een meerwaarde in het verbinden van sportfaciliteiten aan evenementen in de stad. De urban sports spots vergroten de mogelijkheden voor side events. En ze vergroten de legacy van evenementen, zoals pop-up beach Park Urbana en streetart (bouldering in combinatie met streetart-interventies).

Lessen uit de praktijk

Bij het maken van (urban) sportbeleid wil je weten wat succes- en faalfactoren zijn. Gelukkig leveren praktijkvoorbeelden wijze lessen op. Wat zijn do’s en don’ts?

1. Kies de juiste locaties

Noord-Brabant heeft de doelstelling om urban activiteiten te organiseren in de wijken en buurten. Dit vindt plaats op scholen. In vijf Brabantse steden kunnen de groepen 6, 7 en 8 van de basisschool kennismaken met urban sports, zoals mobiele hindernissen (ramps) op school. Het is de vraag of dit wel de juiste locatie is. Urban sports hebben hun roots namelijk in de wijk en buurt. Misschien moet je ze daarom niet naar school halen. De jump-rage was bijvoorbeeld snel voorbij toen gymleraren jumpen in de gymles gingen geven. Het is dus belangrijk om de effecten te onderzoeken van het in de gymles introduceren van urban sports zoals parkour en skaten.

2. Denk na over de juiste doelgroep

De gekozen doelgroep in Noord-Brabant is groep 6, 7 en 8. Dit lijkt vissen in dezelfde vijver als de reguliere sportverenigingen. Waarom niet ook richten op de eerste twee klassen van de middelbare school om de dropout daar te verminderen? Of ga gericht aan de slag met de maatschappelijke inzet van freerunning bij aandachtskinderen uit achterstandswijken of kinderen met overgewicht.

3. Streef naar duurzame oplossingen

Urban sports zijn bij uitstek buitenactiviteiten. Toch zijn er steeds meer overdekte faciliteiten voor deze sporters. Onderzoekster Lotte Salome noemt dit proces de indoorisation of outdoor sports. Deze urban sportaccommodaties bevinden zich vaak in leegstaande gebouwen. Daardoor is de levensduur onzeker, bijvoorbeeld door nieuwe plannen voor het gebouw (Arnhem) of de wijk (Breda), of door gebrek aan financiering (Middelburg). Tegelijkertijd bieden urban sports ook kansen om gebouwen te benutten op tijden dat ze niet of minder gebruikt worden. Zo traint Rollerderby Arnhem in de parkeergarage van het Centraal Station.

4. Betrek de doelgroep

Ga in gesprek met vertegenwoordigers van de urban scene en kijk wat de gemeente voor hen kan betekenen en andersom. Het is niet vanzelfsprekend dat deze groepen de juiste weg vinden in beleidscycli. Het betrekken van de doelgroep vergroot vaak de effectiviteit van de inspanningen. In Engeland richtte een gemeente bijvoorbeeld een freerunning plein in waarvan het gebruik enorm tegenviel. Uit navraag bij de doelgroep bleek dat de freerunners liever de stad gebruikten dan gymtoestellen. De gemeente vroeg daarop aan de experts of zij les wilden geven aan beginnende jeugd. Vervolgens werd het plein wel gebruikt. De experts werden namelijk op basis van hun expertise gevraagd: een vorm van erkenning die goed was voor hun imago.

5. Combineer locaties met evenementen

In 2017 werd op 22 locaties in Amsterdam de Urban Sports Week gehouden. Zelfs het Museumplein werd omgetoverd tot urban sports walhalla. Daar demonstreerden diverse toppers hun kunsten in sporten als BMX, inline skating, breakdance, freerunning en skateboarding. Het Europees kampioenschap ​​3×3 basketbal vond er zelfs plaats. In 2018 volgde Arnhem het voorbeeld van Amsterdam door zelf ook een Urban Sports Week te organiseren. Daar combineerden ze het evenement met het Wereld Kampioenschap inline skaten. Een ander voorbeeld: marketingbureau Triple Double en evenementenbureau TIG zijn bezig met het voorbereiden van de Urban Sport Series in Amsterdam, Utrecht, Arnhem, Eindhoven, Rotterdam en Den Haag.

The city is your playground

Eric van der Burg, wethouder ten tijde van de Urban Sports Week in Amsterdam, 2017.

6. Maak werk van urban sports

Urban sport valt voornamelijk in de categorie niet- of anders georganiseerde sport. Voor gemeenten is het soms lastig om deze sporters te bereiken met bestaande netwerken. Maak gebruik van experts uit deze groep om de jeugd te bereiken. Je kunt daarom denken aan het aanstellen van een urban-buurtsportcoach of een urban city manager. Durf te experimenteren in het beleid. Maar voorkom de fuik van institutionalisering (Wij zijn Urban Eindhoven, p. 8). Dat druist namelijk in tegen alles waar de urban-cultuur voor staat.

Conclusie: mooie kansen voor gemeenten

Gemeenten kunnen zich profileren met urban sports. Ook draagt het bij aan de sportparticipatie. Urban sports helpen dus bij het behalen van beleidsdoelstellingen. Daarbij is investeren in sport en bewegen in de openbare ruimte van belang. Urban sporters kun je verleiden met evenementen (pop-up locaties) en straatmeubilair dat uitnodigt tot bewegen. Soms kun je met het gebruik van andere materialen bepaalde plekken multifunctioneel maken. Denk aan het gebruik van skate-vriendelijk materiaal voor een plein. Op die manier kunnen op verschillende tijden meerdere doelgroepen ervan gebruikmaken.