Drie vertegenwoordigers van vernieuwende sport- en beweegactiviteiten uit Denemarken en Nederland en een vertegenwoordiger van het internationaal opererende Streetfootballworld hebben hun tips daarover gedeeld. Dat gebeurde tijdens het internationale kenniscafé dat Kenniscentrum Sport eind november 2017 organiseerde in Eindhoven, speciaal voor deelnemers uit de hele wereld aan het Play the Game congres. Dit artikel is tot stand gekomen op basis van dit kenniscafé, met als thema ‘nieuwe trends in sportparticipatie’.
Suppen, urban sports en streetfootball in openbare ruimte
Wat opvalt bij een aantal nieuwe trends in sportparticipatie, is dat het zich vooral afspeelt in de openbare ruimte, waarbij niet of nauwelijks accommodaties nodig zijn. Een voorbeeld hiervan is suppen, staand peddelen op een surfplank. Je kunt het overal doen, mits er water in de buurt is. Het enige dat je nodig hebt is een surfboard en een peddel. Je hebt er geen specifieke kracht of technieken voor nodig, dus het is geschikt voor jong en oud. Het is makkelijk aan te leren en je kunt het zowel in clubverband als individueel beoefenen, zo wordt duidelijk uit het verhaal van Maurice Leeser van het Watersportverbond en Jacob Faerch (Danish Surf and Raft federation).
Ook Urban Sports (gepresenteerd door Morten Bo Andersen van Game Denmark) en het wereldwijd opererende Streetfootballworld (Louis Moustakas; hoofdkantoor in Berlijn) vallen onder deze trend van flexibiliteit en beschikbaarheid. In beide gevallen biedt de stad de speelruimte. Op straat kunnen activiteiten plaats vinden als breakdance, pleintjes basketball en -voetbal en skateboarden. Er zijn nauwelijks materialen voor nodig. Iedereen kan eraan meedoen op elk moment van de dag. Vrijheid, blijheid is het motief.
Sociale participatie
Een van de waarden van sport is dat het kan bijdragen aan sociale interactie en dat je er en passant ook wat van kunt leren op bijvoorbeeld op het maatschappelijk vlak. Bij een nieuwe trend als straatvoetbal is dat geïntegreerd in het spel. Het gaat hier niet om het winnen, vertelt Louis Moustakas van Streetfootballworld. Er is ook geen scheidsrechter, alleen een mediator. De deelnemende kinderen stellen hun eigen regels op, die nooit hetzelfde zijn. Via de zelfbedachte regels kunnen bijvoorbeeld ook maatschappelijke problemen aan de orde worden gesteld. Je kunt bijvoorbeeld de regel instellen dat als een meisje scoort er twee punten worden toegekend en bij een goal van een jongen één punt. Dat kan een discussie op gang brengen over de sociale ongelijkheid tussen mannen en vrouwen.
Vrijwilligersprojecten
Om mensen actiever te maken, kunnen ook participatieprojecten voor vrijwilligers worden opgezet. In Denemarken worden bijvoorbeeld in het kader van Urban Sports projecten gedaan in achterstandswijken, waarbij de deelnemers als vrijwilliger aan de slag gaan om sportactiviteiten te begeleiden of om accommodaties op te knappen. Playmakers heten deze vrijwilligers, en ze krijgen een opleiding van vier weekendkampen, opgebouwd rond hun favoriete activiteiten, variërend van het organiseren van evenementen of het coachen in street basketball, straatvoetbal, street dance of parkour. Op deze manier sla je twee vliegen in een klap: je vergroot de sportparticipatie en je levert een bijdrage aan het vrijwilligersprobleem in de sport of lost het zelfs op, zoals in Denemarken. Game Denmark is als NGO ook actief in het buitenland, met een eigen locatie in Libanon en ook projecten in Somalië.
Speciale projecten heeft Urban Sports om kinderen met een mentale achterstand uit hun sociale isolement te halen. Zij kunnen samen met een familielid deelnemen aan straatsportprojecten, waarbij de focus niet ligt op competitie, maar juist op samenspel.
Innovatie en techniek
Nieuwe technologieën als gaming en social media zorgen er vaak voor dat mensen minder gaan bewegen. Je kunt echter technologie ook inzetten om mensen juist actiever te laten worden of om een sportactiviteit in het dagelijks leven vlotter te laten verlopen.
Zo heeft Springlab uit Utrecht een aantal projecten bedacht die het dagelijks sporten in de openbare ruimte makkelijker maken en dichter naar de mensen toebrengen. Met de ‘Flo’, die inmiddels in Utrecht is toegepast, wordt fietsen door het centrum een stuk prettiger. Als je eenmaal een bepaalde snelheid hebt, staan alle stoplichten op groen door middel van de toegepaste technieken en kun je lekker doorfietsen. Om beweging van ouderen te stimuleren heeft Springlab de zogenaamde Tovertafel bedacht, die nu door Active Cues naar de markt wordt gebracht. Een magische tafel die bij aanraking oplicht en mensen aanzet tot beweging en sociale interactie. De tafel is bijvoorbeeld al in gebruik bij demente bejaarden in verzorgingstehuizen om ze actiever te maken.
Eveneens interessant voor sportparticipatie is het project Moontrees. Een combinatie tussen een videogame en een bordspel, maar dan wel in de vrije natuur. Het is door iedereen te gebruiken, op elk moment. Het spel is al toegepast bij Klimbos Veluwe in Apeldoorn. Ook de klimbosexploitant ziet de meerwaarde van de technologie om via deze innovatie de sportparticipatie in de toekomst te kunnen vergroten.
Uitdagingen sportparticipatie
In de Sport Toekomst Verkenning (STV) van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en het RIVM wordt de verwachting uitgesproken dat de sociale tweedeling in sport in 2030 zal toenemen. In de verkenning wordt gesignaleerd dat de kloof tussen hoger opgeleiden en lager opgeleiden in sportparticipatie steeds groter wordt, zoals ook al in deze infographic van SCP helder wordt.
Volgens Jan Willem van der Roest van Mulier Instituut zou dit in de toekomst voor problemen kunnen zorgen. ‘Er worden steeds meer eisen gesteld aan sportclubs op het maatschappelijke vlak maar ook op het gebied van wet- en regelgeving, die veel kennis van zaken vraagt. Het is de vraag in hoeverre clubs met relatief veel laag opgeleide leden, aan deze eisen kunnen blijven voldoen. En of dit verder ten koste zal gaan van de sportparticipatie van deze groep.’
Ook vanuit de veranderingen in de bevolkingssamenstelling liggen er uitdagingen. De sportdeelname daalt door de effecten van vergrijzing en migratie: ouderen en niet-westerse migranten sporten gemiddeld minder. Aan de andere kant heeft de toenemende aandacht voor een gezondere leefstijl volgens Van der Roest juist weer positieve effecten op de sportparticipatie. En dan de jongeren: gamen, ‘facebooken’ en ‘netflixen’ staan bovenaan de activiteitenlijst. Het is de vraag of de behoeftes van jongeren nog wel aansluiten op het huidige sportaanbod. Moet het niet allemaal wat flexibeler en minder prestatiegericht?
Structuren
Een andere vraag bij de opkomst van nieuwe vormen van sport, zoals streetfootball: passen deze wel binnen de bestaande structuren en is er eigenlijk helemaal geen behoefte aan een vorm van structuur? Hoewel niet altijd alles georganiseerd hoeft te worden en soms ook activiteiten spontaan kunnen ontstaan, is enige vorm van organisatie wel wenselijk, zeker ook met oog op de continuïteit.
Nieuwe vormen van sportparticipatie kunnen binnen bestaande sportorganisaties worden georganiseerd. Zo is suppen in Nederland bijvoorbeeld ondergebracht in het Watersportverbond. Internationaal is er overigens een voor buitenstaanders vrij hilarische discussie of suppen een afgeleide is van surfen (want ze gebruiken ook een board) of bij kanovaren (want zonder peddel kan het niet)…
Sportverenigingen zouden zich ook meer open kunnen stellen voor nieuwe activiteiten. Multisport-verenigingen zijn een andere optie. Ze vergroten de keuze- en de ontwikkelingsmogelijkheden van de leden. Het vraagt vaak wel om aanpassing van de accommodatie.
Het oprichten van een stichting om de verschillende sport- en vrijwilligersactiviteiten in onder te brengen behoort ook tot de mogelijkheden. In Denemarken gebeurt dat bijvoorbeeld met Urban Sports, waar in elke gemeente een eigen Game Zone organisatie wordt ingericht. Ook in Nederland zijn er diverse stichtingen die in samenwerking met een open club, sportpark, buurtsportcoach en de gemeente diverse sport- en beweegactiviteiten organiseren.
Flexibele en ongebonden sport in openbare ruimte
Conclusie: er zijn volop nieuwe initiatieven om de sportparticipatie in de toekomst te vergroten. Ze kenmerken zich vooral door flexibiliteit in ruimte en tijd, het ongebonden karakter van de activiteiten en het gebruik van de openbare ruimte. Het competitie-element is veelal vervangen door maatschappelijke doelstellingen zoals toegankelijkheid, sociale gelijkheid, integratie en vooral ook plezier. Ook technologie kan een probaat hulpmiddel zijn om de sportparticipatie te vergroten en bewegen aantrekkelijker te maken voor tal van doelgroepen.
De organisatie van nieuwe innovatieve vormen van sportparticipatie kan zowel binnen als buiten de bestaande structuren plaatsvinden, als iedereen bereid is om mee te bewegen als het gaat om aanpassingen in bijvoorbeeld accommodatie, logistiek en communicatie. Dus om in stijl van het internationale kenniscafé te blijven: anyplace, anytime, anywhere…
Meer weten?
- Inspirerende sprekers en betrokken publiek, met zelfs pitches in rap-vorm: belangrijke ingrediënten van het internationale kenniscafé van Kenniscentrum Sport. Kijk hier terug op het event via het Engelstalige filmpje.
- Vanuit het Play the Game congres is ook een Engelstalig artikel geschreven over het thema ‘nieuwe trends in sportparticipatie’.
- De toekomst van de sport in Nederland in vier trendscenario’s van de STV
