Het vroegtijdig betrekken van zowel burgers als lokale organisaties draagt bij aan het verkrijgen van draagvlak voor de gemeentelijke plannen en de uitvoering van het sport- en beweegbeleid. Bovendien vergroot het hun betrokkenheid bij de uitvoering van deelprojecten van het sport- en beweegbeleid in wijken. Deze betrokkenheid is ook belangrijk om projecten ingebed te krijgen in de wijken waar de burgers wonen. Immers, burgers weten het beste wat er speelt in hun wijk. Door hen te consulteren en inspraak te geven in de uitvoering sluit het beleid beter aan bij de realiteit en is de kans op succes groter.
Burgers van grote waarde bij de evaluatie van sportprojecten
Realiseer je dat burgers van grote waarde kunnen zijn bij de evaluatie van sportprojecten in wijken. Je kunt ze betrekken in het merendeel van de fasen van het evaluatieproces zoals deze staan beschreven in de Monitoring- en Evaluatiewijzer van het Sport- en Beweegbeleid. Zij kunnen een actieve en meebeslissende rol spelen in de uitvoeringsfase en de analysefase van het monitoring- en evaluatieproces zoals bijvoorbeeld:
- In de planning van de evaluatie en het maken van het evaluatieontwerp;
- in het verzamelen en analyseren van de gegevens;
- bij het identificeren van de bevindingen, conclusies en aanbevelingen naar aanleiding van de evaluatie;
- in het verspreiden van resultaten en het opstellen van een actieplan om het programma te optimaliseren.
Deze vorm van evaluatie heet ook wel participatieve evaluatie oftewel in het Engels participatory evaluation. Deze evaluatievorm draagt niet alleen bij aan het vergroten van de betrokkenheid bij het wijkprogramma en de doelen daarvan. Het vergroot ook de sociale cohesie en samenhang met andere initiatieven in de wijk. Burgers zullen voor bepaalde onderdelen van de evaluatie getraind moeten worden, bijvoorbeeld voor het afnemen van vragenlijsten, het doen van een wijkschouw of het voorzitten van een discussie met andere wijkbewoners. Hiermee verkrijgen zij niet alleen nieuwe competenties die ook elders weer inzetbaar zijn maar dit zal ook bijdragen aan het gevoel dat zij een actieve bijdrage kunnen leveren aan welzijn in de wijk. Participatieve evaluatie kan daarmee bijdragen aan empowerment.
Zeven tips voor het betrekken van burgers in de monitoring en evaluatie van sportprojecten in de wijk:
- De inwoners van de wijk voeren de evaluatie daadwerkelijk zelf uit, niet onderzoekers of epidemiologen van buiten de wijk, zoals vaak gebeurt.
Echter, een of meerdere evaluatie experts of evaluatoren van buiten dienen wel als ondersteunend begeleiders in het proces te worden betrokken. Deze evaluator fungeert als mentor, als trainer, procesbegeleider van de groep en als onderhandelaar bij onenigheden. - Voordat je burgers betrekt bij het evaluatieproces moeten de grote lijnen en randvoorwaarden van de evaluatie vast staan. Denk aan bepaalde te gebruiken methoden, de planning, de logistiek en de financiering. En dat deze bekend zijn bij de begeleider van de evaluatie.
- Begin het participatieve evaluatie proces altijd met een of meerdere workshops van de begeleider en de burgers.
Het doel is om consensus te bereiken over het doel van de evaluatie; het verfijnen van de reikwijdte van het werk en de rollen en verantwoordelijkheden van de deelnemers en de begeleider verduidelijken (zie ook tip1); bespreek de planning, logistieke regelingen en de tijdslijnen; en geef de deelnemers een basistraining in gegevensverzameling en -analyse. Met de hulp van de begeleider kunnen burgers evaluatievragen die ze willen beantwoorden definiëren. Zij selecteren vervolgens geschikte methoden, ontwikkelen zo mogelijk instrumenten voor het verzamelen van gegevens en maken een planning voor de analyse noodzakelijk om de evaluatievragen te beantwoorden. - Burgers kun je selecteren of ze kunnen zichzelf actief aanmelden.
Houd beide opties open maar probeer wel echt vertegenwoordigers van de doelgroep te betrekken en welke basis competenties wellicht handig zijn. Elke wijk heeft zijn sleutelfiguren, dit zijn mensen die de wijk goed kennen en die burgers kunnen aandragen die geschikt zouden zijn. Sleutelfiguren zouden zelf ook mee kunnen doen. Wees vanaf het begin af aan duidelijk over de tijdsinvestering bij deelname en over de duur van de evaluatie, over mogelijk te ondernemen activiteiten zoals de deuren langs gaan met vragenlijsten of foto’s maken van de openbare ruimte. En vergeet niet om duidelijk te maken wat ze ervoor terugkrijgen, denk aan een training, contacten in de wijk, leiderschapservaring, een grote of kleine compensatie voor geïnvesteerde uren. - Vanzelfsprekend zijn er dan straks verschillende type mensen in de groep. Zorg ervoor dat ieders stem gehoord wordt, niet alleen die van de grootste lawaaimakers. Breng burgers die meedoen regelmatig bij elkaar en zorg ervoor dat de mening van een ieder telt. Tijdens deze bijeenkomsten, waarin de evaluatie vorm krijgt en waarin het evaluatieproces en de resultaten besproken worden, krijgen burgers steeds meer inzicht in het programma en de prestaties ervan. Door zorgvuldige procesbegeleiding van alle deelnemers verkrijgen zij bovendien meer inzicht in de standpunten van andere belanghebbenden. Dit draagt bij aan beter begrip en meer sociale cohesie in de wijk.
- Niet iedere evaluatie is geschikt voor het betrekken van burgers.
Bedenk vooraf goed waarom je burgers wilt betrekken bij de evaluatie en of er voldoende budget en tijd voor beschikbaar is. Participatieve evaluaties zijn met name handig wanneer je twijfelt over de implementatie van een bepaald programma in een wijk of wanneer je vragen hebt over de effecten van het programma op de burgers. Wanneer je behoefte hebt aan een onafhankelijk oordeel van buitenaf of wanneer gespecialiseerde informatie nodig is dan is een traditionele evaluatie een betere oplossing. - Meer weten over participatieve evaluatie, hoe het op te zetten of welke dataverzamelingsmethoden goed kunnen worden uitgevoerd door burgers? Bekijk eens de volgende Engelstalige publicaties. Ze zijn al wat ouder maar nog steeds zeer helder, compleet en eenvoudig geschreven:
- Zukoski & Luluquisen (2002) Participatory evaluation, what is it? Why do it? What are the challenges?
- B. Checkoway & K Richards-Schuster (2003) Participatory evaluation with young people
- U.S. Agency for International Development (1996) Conducting a Participatory Evaluation
En natuurlijk is er ook informatie beschikbaar bij het Loket Gezond Leven:
- Sport en bewegen: Burgers en doelgroepen betrekken
- Burgerparticipatie – Betrek inwoners bij lokaal gezondheidsbeleid
Concreet
- Stel een evaluatie expert als begeleider aan
- Pas participatieve evaluatie in het programma plan in, denk aan tijdlijnen en additionele kosten
- Wees zorgvuldige in de selectie van burgers bij de evaluatie
- Wees duidelijk over de taak en de mate van invloed van de burger in het evalueren van het programma
- Maak duidelijke afspraken over wie wat doet en wie waar voor verantwoordelijk is
