Sport heeft direct positieve invloed op je gevoel van welzijn

Elk uur sporten per week zorgt gemiddeld voor een toename van 0,02 punt op een schaal van 0-10 in welzijn. Een maandelijkse inkomensstijging van € 245 zou dezelfde winst in gevoel van welzijn opleveren. Dat wijst het onderzoek van Hogeschool Arnhem en Nijmegen (HAN) uit. Daaruit blijkt ook dat het effect van sport op welzijn drie keer zo groot is voor Nederlanders die kampen met neerslachtigheid en ernstige eenzaamheid.

Van welvaart naar welzijn

Over de effecten van sport en bewegen op de fysieke en mentale gezondheid (zie het Human Capital Model) is al veel bekend. Welke effecten sport en bewegen op het algemene gevoel van welzijn hebben, is lastiger aan te tonen. Een Nederlandse verkenning over de rol van sport in het geluksgevoel bevestigt de positieve relatie tussen sportdeelname en welzijn, maar toont niet de oorzaak-gevolgrelatie^[1]. Het onderzoek van de HAN legt een causaal verband en stelt vast dat door te sporten het welzijn wordt verhoogd, ook op de lange termijn.

Deze constatering is belangrijk, want bij beleidsvorming staan, in plaats van enkel het bruto binnenlands product of de economische groei, steeds vaker welzijn, geluk en tevredenheid van de inwoners centraal. De Europese Raad bracht in 2020 al een advies uit om mensen en hun welzijn centraal te stellen in het beleidsproces^[2]. Ook in Nederland wordt sinds 2022 de Nederlandse begroting getoetst aan verschillende indicatoren voor brede welvaart, in aanvulling op economische indicatoren^[3].

Resultaten

Het onderzoek van de HAN toont aan dat (meer) sporten over het algemeen leidt tot een hoger welzijn. Een uur sporten per week zorgt voor een gemiddelde toename van 0,02 punt op een schaal van 1-10 in welzijn. De meeste welzijnswinst zit in het eerste uur sporten. Elk uur levert extra winst op, al neemt de nettowinst per extra uur wel af na vier uur sporten.

Ook voor bewegen is de relatie met welzijn onderzocht. Voor bewegen is geen directe relatie met welzijn gevonden. Daar zijn verschillende mogelijke verklaringen voor. Zo kan het zijn dat bewegen een indirect effect heeft via gezondheid op het welzijn. Door te bewegen word je gezonder en ervaar je minder stress, waardoor je een hoger welzijn ervaart^[4]. Ook kunnen sociale contacten bij het sporten zorgen voor een hoger welzijn ten opzichte van bewegen – en heeft sport dus een directere invloed op het welzijn ten opzichte van bewegen.

Een andere mogelijke verklaring is de zogenaamde beweegparadox. De beweegparadox stelt dat veel lichaamsbeweging door veeleisend werk ongezond kan zijn, terwijl bewegen in de vrije tijd juist goed is voor de gezondheid. Werk met een hogere intensiteit en duur, korte hersteltijd en zware werkomstandigheden, is mogelijk van negatieve invloed op de gezondheid en het welzijn. Het onderzoek naar welzijn maakt geen onderscheid tussen beweging op het werk en in de vrije tijd, waardoor het effect van bewegen op welzijn mogelijk verstoord is.

Sterker effect voor bepaalde groepen

Sporten heeft volgens het onderzoek een nog groter positief effect voor Nederlanders die kampen met een slechte gezondheid, neerslachtigheid, ernstige eenzaamheid of een laag zelfvertrouwen. Het welzijn van deze groep is lager dan gemiddeld, waardoor het waardevol is dat hun welzijn wordt verhoogd. In dit onderzoek is niet onderzocht of sport neerslachtige of eenzame gevoelens voorkomt of oplost. Wel blijkt dat sport tot een beter gevoel leidt. Sport is voor deze groepen als het ware een medicijn om vooral het welzijn te verhogen.

Compensatiemethode als duiding van het cijfer

Ondanks de focusverschuiving van euro’s naar welzijn, is een 0,02 punt stijging per uur sporten lastig te interpreteren. Wat zegt zo’n getal? Om dit tastbaar te maken, is er in het onderzoek gebruikgemaakt van de compensatiemethode. Deze methode zet de impact van sport en bewegen op ons welzijn af tegen het benodigde inkomen dat dezelfde winst in gevoel van welzijn oplevert. Tabel 1 laat zien om welke bedragen dit gaat.

De uitkomsten laten zien dat gemiddeld een uur sporten per week zorgt voor evenveel welzijn als € 245 extra inkomen per maand. Bij mensen die neerslachtige of eenzame gevoelens ervaren, kan dit per week oplopen tot € 738 per uur sporten. Volwassenen die sporten, sporten gemiddeld 3 uur per week^[5]. Bij een gemiddelde sporter, staat de waarde van welzijn dus gelijk aan € 735 extra inkomen per maand. Deze monetaire waardering helpt in te schatten welke impact sport heeft op onze maatschappij als het gaat om het gevoel van welzijn. Het laat zien hoeveel waarde ertegenover staat om je goed te voelen.

Onderzoek in het kort

De HAN onderzocht in opdracht van Kenniscentrum Sport & Bewegen hoe sport en bewegen bijdragen aan ons welzijn. Uitgangspunt was het kunnen aantonen van een causaal verband (oorzaak-gevolg). De HAN maakte gebruik van een paneldatabase waarvan de onderzoekers van 1.925 personen tussen de 21 en 65 jaar 14.564 observaties analyseerden. Deze personen werden over minstens zes jaar op 40 verschillende variabelen gecontroleerd die mogelijk het sport- en beweeggedrag beïnvloeden, zoals leeftijd, opleidingsniveau en gezondheid. Als personen eerst niet sportten en dit later wel zijn gaan doen of in de loop van de jaren meer zijn gaan sporten, met een positief effect op hun welzijn tot gevolg, zonder dat de controlevariabelen zijn veranderd, dan is dit een sterke aanwijzing dat sporten of bewegen dit heeft veroorzaakt.

De compensatiemethode is toegepast om te bepalen welk inkomen dezelfde impact op het welzijn kan realiseren. Dit is berekend voor een gemiddeld persoon van 21 tot en met 65 jaar. Ook is gekeken welke groepen meer of minder profiteren van de effecten van sport en bewegen. Wil je meer informatie over hoe dit is berekend, bekijk dan het onderzoeksrapport.

Wat toont het onderzoek wel en niet aan?

Een kanttekening bij de compensatiemethode is dat je de bedragen niet direct terugziet in de portemonnee. Het geeft vooral aan hoeveel baat we er als samenleving bij hebben om te sporten. De bedragen kunnen voor sociaal-economische studies worden gebruikt om beleidskeuzes te maken.

Hoe nu verder

Nu de focus steeds meer ligt op een hogere brede welvaart en welzijn, is het belangrijk om bij beleidsvorming geen kans onbenut te laten. Bepaalde groepen ervaren een lager welzijn dan anderen en sport kan een sleutel zijn om hun welzijn te verhogen. Ga met de onderzoeksresultaten onder de arm het gesprek aan met collega’s van andere domeinen – zoals sport, welzijn, sociaal domein en gezondheid – om gezamenlijk lokale sportieve kansen te ontdekken.

Ook sociale sportinitiatieven kunnen dit onderzoek benutten om de waarde van hun aanpak voor het vergroten van welzijn beter te onderbouwen en tastbaar te maken voor (potentiële) financiers. Gebruik de Sport & Bewegen Impactwijzer om de maatschappelijke impact van een project of initiatief vast te stellen en laat de uitkomsten van het welzijnsonderzoek daar een rol in spelen.

• Ben je benieuwd naar de achtergrondinformatie en berekeningen? Bekijk het onderzoeksrapport
• Wil je meer lezen over de sociaaleconomische waarde van sport en bewegen? Lees dit artikel