We zien nieuwkomers met plannen als: iedereen tot 21 jaar gratis sporten en een nationaal programma sport en bewegen. In het algemeen zien we meer inhoudelijke aandacht voor de toegang tot sport en schoolzwemmen – ook zijn er partijen die sport niet noemen in hun verkiezingsprogramma. Vanuit diverse lobby’s wordt aangedrongen op een ‘sportverenigingsakkoord’ (Register voor Verenigingsbestuurders), een Speeltuinwet (Jantje Beton) en ‘landelijke regie, bindende maatregelen en doorlopende financiering, zodat er een nieuwe generatie opgroeit voor wie dagelijks (sportief) bewegen de norm is’ (Gezonde Generatie met gezondheidsfondsen). Ook lijkt de Sportwet weer meer kans van slagen te hebben, afgaande op de geluiden uit de sportdebatten.
De voor velen belangrijkste bijzaak in het leven – namelijk sport en bewegen – schoof in het begin van de verkiezingscampagne met de grote maatschappelijke opgaven voor Nederland en de conflicten in de wereld wat naar de achtergrond. Het grootste binnenlandse thema van links tot rechts voor deze verkiezing is bestaanszekerheid. De kiezer wil met alle gestegen kosten financieel overeind kunnen blijven, wil in een geschikt en betaalbaar huis wonen en wil met alle druk zijn (fysieke en mentale) gezondheid behouden.
In een peiling van Ipsos voor NRC (betaalmuur) naar de belangrijkste verkiezingsthema’s bungelt welzijn en sport in de onderste regionen. Van de 1.013 stemgerechtigde geënquêteerden vindt 1,6% het een prioritair thema. De uitdaging voor de sportsector is dan ook om de juiste toon aan te slaan om relevant te zijn. Uit een onderzoek van Kantar in opdracht van NOC*NSF komt een ander beeld naar voren. Daarin zegt 69% van de ondervraagden meer investeren in sport en bewegen (heel) belangrijk te vinden. Kanttekening: het betreft 3.299 respondenten in de leeftijd van 5 tot en met 80 jaar die deze vragen hebben beantwoord in een online onderzoek naar sportgedrag, dus niet echt vergelijkbaar met de context van de politieke steekproef onder stemgerechtigden van Ipsos.
Overzicht sportieve politieke ambities
In het overzicht Tweede Kamerverkiezing: de sportieve politieke ambities van Kenniscentrum Sport & Bewegen zijn alle relevante teksten met betrekking tot sport en bewegen uit de verkiezingsprogramma’s opgenomen.
Campagne sportsector: Sport gaat niet vanzelf
Een kleine maand voor de verkiezingen is de aandacht voor sport en bewegen flink toegenomen door filmpjes van lijsttrekkers met topsporters. Sport gaat niet vanzelf. Politiek, kom in beweging! is de campagneslogan waarvoor een groot aantal belanghebbende partijen hebben gekozen. Deelnemers zijn de Koninklijke Nederlandse Voetbalbond (KNVB), Platform Ondernemende Sportaanbieders, Maatschappelijke Organisaties in de Sport, Sportkracht12, Sportbedrijven Nederland en NOC*NSF. Kennispartners zijn Mulier Instituut en Kenniscentrum Sport & Bewegen.
De overkoepelende boodschap van de sportsector is dat sporten niet meer vanzelfsprekend is voor veel Nederlanders en dat de sport zelf onder druk staat. De oproep: ‘Zet de kracht van sport in voor een sterker Nederland. Laat sport meedoen in alle beleidsterreinen: in onderwijs, gezondheidszorg, bij de inrichting van de publieke ruimte en natuurbeleid’. Iedere partner in de campagne legt vervolgens weer eigen accenten: zo pleiten de ondernemers voor ‘fiscaal vriendelijk sporten’ voor werkenden, willen de maatschappelijke organisaties zoals fondsen van ex-topsporters meer sportaanbod in kwetsbare wijken en wil de KNVB een verdubbeling van de belastingvrije vrijwilligersvergoeding.
Het terugdringen van bewegingsarmoede en kansenongelijkheid in de sport: daarover spreken kickbokser Rico Verhoeven met Dilan Yeşilgöz (VVD), voetballer Nathan Rutjes met Frans Timmermans (GroenLinks/PvdA) en atleet Dafne Schippers met Rob Jetten (D66). De filmpjes van de sportcampagne gaan viraal, waarbij ook ophef ontstaat, met name over die met Rico Verhoeven. Tegelijkertijd wordt een serie krantenartikelen in NRC over sport- en beweegbeleid in Nederland veel gedeeld. En schrijven coryfeeën als Louis van Gaal en Erik Scherder een gezamenlijke open brief over broodnodige investeringen in sport en bewegen. Samen zorgt het ervoor dat het onderwerp sport en bewegen ook in tv-debatten aan bod komt en tegen de verwachtingen in op de voorgrond komt te staan.
Wat zeggen de nieuwkomers?
In hoeverre slaan al die boodschappen aan bij de landelijke politiek? Deels komen we deze daadwerkelijk tegen in de verkiezingsprogramma’s. Daarbij is het vooral interessant om te kijken naar partijen die nog geen profiel hebben opgebouwd op het gebied van sport en bewegen, maar wel veel potentiële kiezers trekken.
De grote uitdager Nieuw Sociaal Contract bleef lang een black box, maar inmiddels staat op papier welke ambities de partij heeft op het gebied van sport en bewegen. “Er komt een nationaal programma om sport en bewegen te stimuleren”, zodat “elke jongere en volwassene aan sport deelneemt en in beweging komt”. Waarbij in de voorbeelden over voetbal, hardlopen en judo de verenigingssport, de individuele sport en de ondernemende sport aan bod komt. Vanuit het uitgangspunt ‘gezondheid in alle domeinen’ wordt ingezet op een omgeving die bewegen, lopen en fietsen stimuleert.
BoerBurgerBeweging zit nu met één zetel in de Tweede Kamer en heeft op het gebied van sport nog geen motie ingediend. Maar in het verkiezingsprogramma blijkt de partij – die volgens de peilingen op een flink aantal zetels kan rekenen – wel plannen te ontwikkelen over met name gezonde leefstijl. Zo willen ze samenwerking van zorg en sport, mits bewezen effectief, vanuit de Zorgverzekeringswet vergoeden. Concrete voorbeelden die genoemd worden, zijn eerder behandeld in artikelen op Allesoversport.nl: Beweeghuis Limburg en Beweegmakelaars Deventer.
Aan de andere kant van het spectrum in de Tweede Kamer: relatieve nieuwkomer Volt heeft ook nog niet opvallend aan de weg getimmerd op het gebied van sport, maar heeft daar wel in het programma flink veel aandacht aan besteed. Concrete ideeën: zwemvaardigheden niet alleen van kinderen, maar ook van mensen met een beperking en van ouderen vergroten, gelijkwaardige behandeling van vrouwensport en parasport en meer clubkadercoaches.
En dan de PartijvdSport: die doet niet in alle kieskringen mee. In hun programma staat het logischerwijs bol van de plannen voor sport, bewegen en gezonde leefstijl. De voorbereidingstijd voor de campagne is wel erg kort, maar aan het enthousiasme van de betrokkenen – veelal uit de fitnessbranche en de zorg – zal het niet liggen. In het programma staat onder meer dat gezond gedrag financieel beloond moet worden en dat jongeren tot 21 jaar gratis moeten kunnen sporten.
Zijn we een land van sporters? Of een land van zittenblijvers?
Uit de campagne Sport gaat niet vanzelf. Politiek, kom in beweging!
Vertrek van woordvoerders sport
Partijen die al wel profiel hebben opgebouwd op het gebied van sport in de Tweede Kamer zijn VVD, CDA, D66, PvdA, GroenLinks, SP en sinds de laatste verkiezingen ook PVV. Deze politieke partijen hebben een vaste woordvoerder sport en zijn steeds aanwezig bij de sportoverleggen om het sportbeleid van demissionair minister Conny Helder van Langdurige Zorg en Sport te ondersteunen of bij te sturen. Overigens heeft de PVV niets over sport in het verkiezingsprogramma staan. Niet alleen het verkiezingsprogramma telt voor kiezers die ook sport willen laten meewegen in hun stem voor de Tweede Kamer. Woordvoerders sport hebben ook hun eigen ‘fanbase’ en kunnen daarmee voorkeursstemmen binnenhalen. Dat geldt dit keer niet voor de liberale partijen: daar vertrekken de vertrouwde gezichten Rudmer Heerema (VVD) en Jeanet van der Laan (D66).
2021 versus 2023
Als we kijken naar de verkiezingsprogramma’s van 2021, kwamen daar de volgende onderwerpen bovendrijven bij een groot aantal partijen: aandacht voor de fiets, de noodzaak voor investeringen in preventie, plus warme pleidooien voor inclusief sport- en beweegbeleid en sport op school. We zijn nu twee jaar verder met de tussentijdse verkiezingen na de val van kabinet-Rutte IV in juli 2023. Zijn de verkiezingsprogramma’s op het gebied van sport en bewegen helemaal opnieuw geschreven of herkennen we nog veel van wat er twee jaar geleden in de programma’s stond? Kort samengevat: door nieuwe partijen en actuele beleidskwesties (denk aan mensenrechten en het wereldkampioenschap voetbal in Qatar en de discussie over de Sportwet) zijn er toch wel nieuwe geluiden te horen, naast de bekende stokpaardjes.
Traditiegetrouw scoort D66 met een uitgebreide paragraaf over sport en bewegen, maar dit jaar krijgt de partij daarin ook concurrentie van met name Volt, BBB, NSC en PartijvdSport. De variatie in onderwerpen is groot, waarbij de roep om sport en bewegen op school – meer en beter – kamerbreed gedeeld wordt. De onderzoeksserie van NRC over Bewegen in Nederland, net in de maand voor de verkiezingen gelanceerd, kan mogelijk nog bijdragen aan het gevoel van urgentie in de politiek. Ook relatief veel genoemd: verenigingslidmaatschap voor jeugd gratis of voor specifieke groepen goedkoper; meer beweegaanbod voor ouderen om zorgkosten te voorkomen en meer samenwerking tussen zorg en sport.
Samenwerking tussen zorg en sport en bewegen
Gezondheidszorg en bestaanszekerheid staan bovenaan in de prioriteitenlijst van de Nederlandse kiezer volgens het eerder genoemde NRC-artikel over de peiling van Ipsos. Samenwerking zorg en sport en de betaalbaarheid van sportdeelname: dat zijn de sportthema’s die daarbij het meest aansluiten en zo ook de grootste kans maken daadwerkelijk in een coalitieakkoord genoemd te worden. Ter herinnering: in het laatste coalitieakkoord van kabinet-Rutte IV werd de focus geheel op de sportvereniging gelegd. “Bij de sportvereniging begint een gezond leven. Daarom helpen we sportverenigingen om straks klaar te staan Nederlanders weer aan het sporten te krijgen.”
In de tussentijd is de rol van de ondernemende sportaanbieder in het kader van gezond leven ook meer in het vizier gekomen van demissionair minister Helder en de Tweede Kamer, maar in de verkiezingsprogramma’s zie je dat nog maar beperkt terug. Met uitzondering van de PartijvdSport, die voortkomt uit de fitnessbranche: daar is het ondernemersperspectief wel zichtbaar.
Hoe nu verder met de Sportwet?
De verkenning van de Sportwet, in 2021 nog een hot item, werd de dag voor de val van het kabinet (juli 2023) door een onverwachte interventie van CDA en VVD op de lange baan geschoven. De wens voor zo’n wettelijk kader voor sport en bewegen staat nu nog wel vermeld bij D66, PvdA/GroenLinks en SP. Opvallend: tijdens het Nationaal Sportverenigingsdebat (november 2023) van het Register voor Verenigingsbestuurders (RVVB) bleken de kandidaten van CDA (Inge van Dijk) en VVD (Simone Richardson) toch een stuk positiever gestemd over de mogelijkheden om via een wet meer gelijkheid in sportmogelijkheden in gemeenten te garanderen. De verkiezingsuitslag en een coalitieakkoord zullen duidelijk maken of hier alsnog de handen voor op elkaar komen. Het woord Sportakkoord is niet terug te vinden in de verkiezingsprogramma’s.
Topsport: wat is de rol van de overheid?
Er wordt verschillend gedacht over de rol van de overheid op het gebied van topsport. Vele partijen geloven in de verbindende kracht van topsport en ook topsportevenementen (bijvoorbeeld VVD, D66, BBB, Belang van Nederland (BVNL), Splinter, JA21 en Volt). Andere partijen vinden dat dat geld beter aan breedtesport kan worden besteed (ChristenUnie en SGP).
BBB en Splinter vinden dat topsporters wel wat meer terug kunnen doen om jeugd te inspireren. D66 pleit vurig voor het binnenhalen van het wereldkampioenschap voetbal voor vrouwen in 2027 en een betere financiële positie van topsporters. Volt pleit voor inclusie van transvrouwen in de topsport. VVD benoemt investeren in de opleiding van trainers en coaches als basis voor toekomstig topsportsucces. NieuwSociaalContract (NSC) benoemt topsport in het geheel niet.
Schoolzwemmen komt in acht programma’s terug: CU en JA21 zijn het meest expliciet met verplicht schoolzwemmen. PvdA/GroenLinks, BBB, SP, 50Plus, Splinter en Samen voor Nederland willen wel meer scholen waar zwemmen weer op het lesrooster staat.
Conclusie
Hoe meer politieke partijen, hoe groter de diversiteit aan onderwerpen die aan bod komen in de verkiezingsprogramma’s. Dat varieert van concrete punten als transgender-inclusief sporten en meer clubkadercoaches tot vagere uitspraken als ‘extra investeringen in sport en bewegen’ en ‘topsport moet worden gefaciliteerd’. De sportsector heeft het tij mee doordat de oproep ‘Sport gaat niet vanzelf’ nu breed wordt gedeeld. Het blijft voorlopig spannend of daadwerkelijk aan het tweede deel van de oproep wordt gegeven: ‘Politiek, kom in beweging!’.
