Ontwerp speelplekken ook geschikt voor buitenspelen in de regen

Waarom buitenspelen in de regen steeds belangrijker wordt

Het regent gemiddeld 192 dagen per jaar in Nederland. Het meest (in uren) in de maanden november (11%) en december (10%)^[2]. Door klimaatverandering regent het niet vaker, maar wel harder^[3]. In de laatste eeuw is de totale hoeveelheid neerslag met 9% toegenomen^[3]. In augustus valt gemiddeld gezien de meeste regen (in hoeveelheid)^[2]. In de zomer regent het vaakst tussen 12.00 en 15.00 uur^[4] en de meeste neerslag valt dan in het weekend^[4]. Dat zijn nou net mooie momenten om buiten te spelen.

Canadees onderzoek laat zien dat het aantal weeralarmen is toegenomen^[5]. De onderzoekers zien klimaatveranderingen (met toenemende weeralarmen, bosbranden, overstromingen, slechtere luchtkwaliteit) als een nieuwe belemmering voor de jeugd om buiten actief te zijn. Dit zou kunnen betekenen dat kinderen dan niet kunnen buitenspelen, speelkwartier en andere pauzes binnen plaatsvinden en sportwedstrijden en schooldagen worden afgelast. Dat zou leiden tot meer zitten en schermtijd, wat uiteindelijk invloed heeft op de motoriek en gezondheid.

Belemmeringen voor spelen in de regen

Het aantal uur dat kinderen gemiddeld per week buitenspelen is met 2,5 uur afgenomen sinds 2022^[6]. Kinderen van 8-11 jaar spelen minder vaak buiten dan jonge kinderen (4-7 jaar)^[7]. De grootste belemmering voor buitenspelen is slecht weer. Meisjes noemen dit vaker dan jongens. Een tweede belemmering zijn de digitale speelmogelijkheden, want die zorgen dat het alternatief om binnen te spelen nog verleidelijker wordt. Als derde belemmering wordt gesteld dat er te weinig andere kinderen buiten zijn. Dat zou kunnen versterkt worden door de digitale speelmogelijkheden en het slechte weer?^[6]

Regen kan een spelbreker zijn en weerhoudt kinderen van buitenspelen. Of zijn het de ouders en scholen die de kinderen ervan weerhouden buiten te spelen in de regen? Laten we het eens omdraaien: kunnen we speelplekken juist aantrekkelijk en avontuurlijk maken door het gebruik van regenwater? Dat biedt nieuwe kansen voor buitenspelen.

Wat vinden kinderen leuk om buiten in de regen te doen?

Na trampolinespringen vinden kinderen spelen met water het leukst om te doen in de buitenruimte^[6]. In de regen zijn er voldoende mogelijkheden om te spelen met water: 

• In een plas stampen, er overheen springen of er doorheen fietsen
• Spelen in of met modder (maken van taarten, figuren, forten en schilderingen, moddergevecht)
• Drijfexperimenten met blaadjes, takjes of met zelfgemaakte bootjes in grote plassen of kanaaltjes
• Een regenmeter maken om hoeveelheid neerslag te meten
• Een muziekinstrument maken met potten, pannen, blikken en plastic bakjes
• Regenkunst of foto’s maken in de regen
• Kamperen in de regen in een tent of in een zelfgemaakte schuilhut
• Regenwandeling maken (genieten van het geluid en de geur)
• Zwemmen in de regen
• Tijdens en na een regenbui dieren (slakken, wormen, kikkers) zoeken

Ontwerptips voor aantrekkelijke speelplekken in de regen

Hoe kun je spelen in de regen aantrekkelijker maken? Door bij het ontwerpen van een speelplek rekening te houden met regen en benut het hemelwater.

• Creëer speelaanleidingen waar beekjes, waterlopen en diepe plassen ontstaan. 
• Overweeg stapstenen om over het water te kunnen springen of een swingtouw, touwladder of touwbrug over het water.
• Creëer plekken waar met water gespeeld kan worden, denk aan waterspeeltafels, zelf bedienbare dammen en modderpoelen.
• Integreer de waterafvoer op een speelse manier in het ontwerp. Laat regenwater via zichtbare goten, pijpen of watervallen naar beneden stromen, waar kinderen ermee kunnen spelen. Ontwerp de goten zo dat als het niet regent ook gebruikt kunnen worden met emmers water of door balletjes of knikkers er door te laten rollen.
• Denk aan natuurlijke elementen als stenen, hout en beplanting om speelse landschappen te creëren die veranderen met de regenval en ruimte biedt aan beestjes als slakken, wormen, kikkers etc.
• Overweeg route(s) te maken met een speciale regenspray waar alleen tijdens de regen afbeeldingen zijn te zien (zie voorbeeld: Rainwalks Rotterdam, Rainwalks Amsterdam en Esperantoplatsen in Gothenburg (voetafdrukken van ijsberen [8]).
• Zorg voor overdekte speelruimtes voor (tijdelijk) schuilen tijdens stortbuien. Denk aan overkappingen, hutten of speelhuisjes die ook bij droog weer speelwaarde bieden.
• Overweeg de speelplek in te richten als wateropvang (hier wordt geen WADI bedoeld) zodat bij een overvloed aan hemelwater dit wordt opgevangen. Het opgevangen water kan worden gebruikt voor waterspelen in de zomer of bewatering van het groen in de speelplek in drogere periodes (zie de waterpleinen in Rotterdam). 
• Voorzie een speelplek van een pomp (bijvoorbeeld aangedreven door een wipwap).
• Voorzie een schoolplein van een waterspuit om kleren en schoenen schoon te maken en mee te spelen.

Denk wel aan veiligheid en toegankelijkheid:

• Ontwerp de speelplek zodat deze toegankelijk is voor kinderen van alle leeftijden en met verschillende vaardigheden.
• Gebruik antislip-materialen op looppaden, trappen en andere oppervlakken om ongelukken te voorkomen.
• Zorg voor goed onderhoud van de speelplek, vooral na regenbuien. Verwijder obstakels, controleer de waterafvoer en repareer eventuele schade. Controleer ook onder de grond of er geen slijtage is als toestellen in plassen of in het water staan.
• Overweeg toestellen en zitplekken iets aflopend te ontwerpen zodat ze na het ophouden van de regen sneller droog zijn.

Stimuleer buitenspelen in de regen

Niet alleen kinderen moeten gestimuleerd en verleid worden om buiten te spelen. Ouders, kinderopvang en scholen moeten ook overtuigd worden van de meerwaarde. Buitenspelen in de regen is niet alleen leuk en gezond, het kan ook een pedagogisch element hebben bij het leren over klimaat, ecologie, biologische diversiteit en het belang van water in de kringloop van de natuur. In ieder geval moeten de kinderen niet binnen blijven zitten. Zowel scholen, speeltuinen als ouders kunnen activiteiten bedenken die kinderen aanmoedigen om met water te gaan spelen (met emmers, goten, buizen, etc.) of speurtochten om de natuur in de regen te ontdekken, zoals het observeren van regenwormen, paddenstoelen en andere organismen die gedijen in natte omstandigheden. 

Slecht weer bestaat niet, slechte kleding wel. In Scandinavische landen hebben kinderen standaard hun buitenspeelkleren op school hangen. Als kinderen vies zijn geworden van buitenspelen, hangen er slangen buiten om waterdichte kleding en laarzen schoon te spuiten. Scholen en kinderopvang moeten hier wel rekening houden met ruimte creëren voor het opbergen en uithangen van de natte kleding. 

Omarm de regen in beleid

In Gothenburg regent het zo’n 40% van de tijd en heeft daarom een ‘regenvisie’ ontwikkeld: Rain Gothenburg. In plaats van regen als een obstakel te zien, omarmen ze de kans om creatieve en unieke speelervaringen te creëren. Dit omdenken levert verschillende projecten op, waaronder regenspeelplaatsen, regenschoolpleinen en regenkunst (voorbeelden in kader). 

Door water op een speelse manier te integreren, te zorgen voor geschikte voorzieningen en veiligheid te waarborgen, kunnen we ervoor zorgen dat kinderen ook op regenachtige dagen kunnen genieten van buitenspelen.

Lees ook

• Ebook buitenspelen: Buut vrij!
• Ontwerp speelplekken ook voor buitenspelen in de sneeuw