Transities in het sociale domein
Sport heeft de geboden kansen aangegrepen om zich beter te verbinden met andere lokale partijen en de leefbaarheid in haar directe omgeving te vergroten. Sport en bewegen zijn meer dan daarvoor als katalysator omarmd bij thema’s als gezondheid, preventie, leefbaarheid, integratie, leefbaarheid in kleine kernen en wijkaanpak. Sport speelt bijvoorbeeld op het gebied van de jeugdzorg een bescheiden, maar goede rol in preventie en curatie van criminaliteit, ondanks dat sport en zorg betrekkelijk gescheiden circuits zijn. Gemeenten zoeken in samenwerking met de sport naar kansen en mogelijkheden.
Dit geldt bijvoorbeeld ook voor het stimuleren van een gezonde leefstijl en het voorkomen of bestrijden van overgewicht, het stimuleren van meedoen en het voorkomen van isolement. Sport weet de aansluiting met maatschappelijke kwesties in haar omgeving steeds beter te vinden. Tegelijkertijd draagt zij ook stevig bij aan de veerkracht in haar omgeving, door de intrinsieke waarde van sport en bewegen. De vereniging is anno 2017 een organisatiewijze die niet aan actualiteit heeft ingeboet; een vorm van zelforganisatie waar veel mensen burgerschapsvaardigheden oefenen. Niet onbelangrijk is dat verenigingen gemeenschappen zijn waar mensen met heel verschillende achtergronden samenkomen, iets dat steeds minder het geval is in een samenleving die steeds sterker individualiseert.
Omgevingswet: vanaf oktober 2022 of januari 2023
Nu deze eerste grote transitie volop praktijk is, staat een nieuwe en nog grotere verandering op stapel waar ook de sport mee te maken gaat krijgen: de Omgevingswet. De kern van die verandering betreft nu niet de sociale, maar de fysieke omgeving. Daar gaat het enerzijds om het vergroten van de samenhang tussen milieu, veiligheid en ruimtelijke ordening en leefomgeving, en tegelijkertijd om het in een vroeg stadium meenemen van burgers en organisaties bij planvorming.
Het is een beweging die er voor moet zorgen dat zaken simpeler en sneller worden en beter passen bij de lokale situatie; het is in Groningen anders dan in Waddinxveen of Bentelo. De wet is ontwikkeld in een open proces met maatschappelijke organisaties (waaronder VNO-NCW en MKB-Nederland, milieu- en natuurorganisaties, brancheorganisaties en bedrijven uit de energiesector), de bestuurlijke koepels (IPO, VNG en UvW) en andere partijen. Er is geëxperimenteerd met de wet met het oog op een goede uitvoering in 2022. Je kunt lezen over de eerste ervaringen met de wet die geëvalueerd zijn door het Ministerie van Infrastructuur en Milieu.
Bouwstenen van een beweegvriendelijke omgeving
Kenniscentrum Sport & Bewegen heeft een e-book ontwikkeld met daarin de werkzame mechanismen, bouwstenen en ontwerpprincipes van een beweegvriendelijke omgeving. Deze bouwstenen worden ruimtelijk verbeeld, waarbij de vertaling wordt gemaakt naar de instrumenten van de Omgevingswet. Lees hier het E-book ‘Bouwstenen van de beweegvriendelijke omgeving’.
Een richtinggevend plan voor de fysieke lokale omgeving
Het idee is op strategisch niveau verbanden in de fysieke leefomgeving te leggen en één overkoepelend en richtinggevend beeld over dat gebied voor de langere termijn te maken. Dat moet leiden tot een duurzame ontwikkeling van de leefomgeving. In een programma kan de uitwerking van beleid plaatsvinden: bepaalde beleidsthema’s of gebiedsontwikkelingen worden hierin geconcretiseerd. Tegelijkertijd geldt hier, net als in de transitie in het sociale domein, dat zaken simpeler, effectiever en beter passend bij de lokale situatie moeten worden ingericht, samen met burgers en lokale organisaties. Voor de overheid geldt het uitgangspunt: het moet eenvoudiger en beter. Zorg ervoor dat zaken samenhangend en integraal worden aangepakt en maak slim gebruik van digitale middelen.
Mix van algemeen geldende uitgangspunten en een goede verbinding met lokale kenmerken: blind opvolgen werkt hier niet.
Rol van gezondheid in de Omgevingswet
De Omgevingswet wordt zo een haakje voor tal van thema’s uit de lokale situatie. Te denken valt aan een gezonde leefomgeving door bijvoorbeeld scholen, kinderopvang, sportcomplexen en zorgcentra niet te dicht langs drukke wegen te plannen (minder luchtverontreiniging en minder geluidshinder). Voorbeelden over de verbinding met gezondheid in het kader van gezond leven. Beweegvriendelijke openbare ruimte heeft een preventieve werking op de gezondheid van mensen en levert daarmee een belangrijke bijdrage aan Healthy Ageing. Zorg dragen voor openbare ruimte die prikkelt omdat ze aantrekkelijk is nodigt uit tot wandelen of hardlopen, zoals een veilig breed fietspad tot fietsen leidt.
Een groene leefomgeving motiveert om te spelen en bewegen, stimuleert de gezondheid en verlaagt stress en depressiviteit. Groen filtert vervuilde lucht en verlaagt de temperatuur van de omgeving. Beweegvriendelijke ruimten stimuleren gemeenschapsvorming, wat de leefbaarheid en veerkracht in een wijk vergroot. Door mensen te laten bewegen en elkaar te laten ontmoeten kunnen zorgkosten dalen en kan sociaal-maatschappelijke problematiek worden teruggedrongen. Zelfredzaamheid, veerkracht en adaptief vermogen passen ook bij de doelstellingen van de Omgevingswet. Sportaccommodaties zoals zwembaden, sportcomplexen en het gebruik ervan zijn onderwerpen die in deze toekomstgerichte planvorming een plaats zullen krijgen. Sportorganisaties en burgers worden uitgenodigd mee te denken en mee te praten over deze plannen.
Wat kunnen sport en bewegen betekenen in de Omgevingswet?
Voor de sport zijn de inrichting van de openbare ruimte, accommodatiebeleid, zwembaden en sportvelden, preventie en samenwerking en burgervaardigheden aspecten die verbonden zijn met deze nieuwe verandering. Of de thema’s zoals de praktijk van Bentelo als proeftuin liet zien: wonen voor alle doelgroepen, bedrijvigheid en bedrijventerreinen, agrarische bedrijvigheid, recreatie en groen, maatschappelijk vastgoed (sport, cultuur, school en kerk), verkeer en veiligheid.
Meer lezen?
Vind publicaties over de omgevingswet in de Kennisbank Sport en Bewegen, zoals dit document met voorbeelden van gemeenten met 25.000 – 50.000 inwoners die een beweegvriendelijke omgeving een plek hebben gegeven in hun omgevingsvisie.
