Bijna 1 op de 4 Nederlanders rookt. Bijna de helft van de mensen ouder dan 20 heeft overgewicht, van wie 13,7% obesitas. Bijna 1 op de 10 mensen drinkt overmatig. Wie de cijfers ziet, begrijpt dat er wat betreft leefstijl nog veel gezondheidswinst te behalen valt. Belangrijk, want een ongezonde leefstijl leidt naast individueel leed tot maatschappelijke problemen en hoge ziektekosten. Daarom moet een gezonde leefstijl de norm worden: gemakkelijk en normaal voor iedereen.
Dit thema krijgt steeds meer aandacht. Ook vanuit de beleidskant, met eerst het Nationaal Sportakkoord en vervolgens het Nationaal Preventieakkoord. Waar het Sportakkoord tot doel heeft dat iedereen met plezier kan bewegen, focust het Preventieakkoord op het terugdringen van een ongezonde leefstijl. Beide akkoorden hebben veel raakvlakken. In de eerste plaats omdat bewegen onlosmakelijk verbonden is met gezondheid, daar kun je als sportaanbieder dus een belangrijke bijdrage leveren. Daarnaast zijn sportlocaties ook een sociale plek, waar mensen meer of minder gezonde keuzes maken.
Wat zijn de ambities van het Preventieakkoord
Het Preventieakkoord heeft drie ambities voor 2040:
- Een rookvrije generatie
- Minder obesitas en overgewicht
- Minder overmatig en zwaar alcoholgebruik
Ruim 70 partijen ondertekenden eind 2018 het Preventieakkoord: patiëntenorganisaties, zorgaanbieders, zorgverzekeraars, gemeenten, sportverenigingen en -bonden, bedrijven, maatschappelijke organisaties en de Rijksoverheid. Het idee is dat (lokale) partijen de krachten bundelen om vanuit allerlei hoeken samen te werken aan een gezonder Nederland.
Denk aan een fysieke omgeving die uitnodigt tot de gezondere keuze. Een sociale omgeving die het goede voorbeeld geeft. Laagdrempelig sport- en beweegaanbod en voorlichting. Zo moet de focus verschuiven van zorg naar preventie: voorkomen is beter dan genezen. Speciale aandacht krijgen kwetsbare groepen met een minder gezonde leefstijl, zoals mensen met een lage sociaaleconomische status. Lees alle maatregelen onder de drie hoofdambities.
Van nationaal naar lokaal
Net als het Sportakkoord, krijgt ook het Preventieakkoord een lokale variant. Lokaal mag je ook nieuwe thema’s toevoegen, zoals een gezonde leefomgeving of mentale gezondheid. Informeer bij jouw gemeente welke partijen hierin samenwerken en hoe je vanuit de sport een bijdrage kunt leveren. Voor de uitvoering van de afspraken zijn middelen beschikbaar. Een lokaal Preventieakkoord mag ook worden ingevuld met bestaande plannen of projecten, zoals een eerder gesloten Sport- of Leefstijlakkoord. De beschikbare middelen zijn dan te gebruiken ter versterking van wat er al ligt.
Lees meer over de lokale Preventieakkoorden of bekijk welke mogelijkheden tot ondersteuning en budget er per gemeente mogelijk zijn.
Kansen voor de sport
Hoewel sport en bewegen geen hoofdambitie zijn in het Preventieakkoord, spelen zij een belangrijke rol bij het realiseren van de doelstellingen. Bewegen is immers essentieel voor gezonde leefstijl en daarbij spelen verenigingen, fitnessscholen en andere sportaanbieders een rol. We geven een aantal tips om je rol te pakken en lokale kansen te benutten.
Sportclubs en sportscholen willen hun aanbod nog beter toegankelijk maken voor mensen die niet genoeg sporten of bewegen.”
Nationaal Preventieakkoord
Passend aanbod
Wil jouw gemeente een actieve leefstijl bevorderen om overgewicht te bestrijden? Veel commerciële sportaanbieders hebben al aanbod op de thema’s gezonde leefstijl, voeding en beweging. Maar wellicht kun je als sportvereniging ook aanbod organiseren waarbij dat doel centraal staat.
Sport- en beweegaanbod sluit aan bij de behoefte van de inwoners, waar nodig worden aanbieders ondersteund met het opzetten en organiseren van nieuw/aangepast aanbod.
Healthy Hillegom, lokaal Leefstijlakkoord in Hillegom.
In het leefstijlakkoord ‘Venray Beweeg’ vind je de Multi Sports Club Venray, een proeftuin vanuit zorginstellingen en sportaanbieders. Mensen met een verstandelijke beperking en/ of een psychiatrische kwetsbaarheid kunnen lid worden van deze club en wekelijks sporten uitproberen bij reguliere sportaanbieders. Het doel is dat ze uiteindelijk lid worden van een reguliere sportvereniging. Daarbij is er veel aandacht voor een gezonde leefstijl. Deelnemende sportverenigingen investeren door mee te doen in een positieve sportcultuur en kunnen nieuwe leden werven.
In het Sport- en Preventieakkoord ‘Gezond Coevorden’ bieden lokale sportverenigingen activiteiten aan voor speciale doelgroepen. Eén doel in het akkoord is dat meer kinderen een gezond gewicht hebben. De korfbalvereniging geeft daarom sportlessen op school. En in de ambitie ‘sport en bewegen voor iedereen’ staat centraal dat ook kwetsbare groepen met plezier kunnen bewegen, zoals asielzoekers van het plaatselijke AZC. In dat kader verzorgt de lokale voetbalclub activiteiten.
Kwetsbare groepen betrekken: schakel de buurtsportcoach in
Ook kun je als sportvereniging proberen de meer kwetsbare groepen aan te trekken. De buurtsportcoach van de gemeente kan hierbij helpen. Een buurtsportcoach kan hierbij een verbindende rol spelen. Bijna alle gemeenten werken met een buurtsportcoach. Deze leggen verbindingen tussen bijvoorbeeld scholen, welzijnsorganisaties, zorginstellingen en sport- en beweegaanbieders. Of ze verzorgen zelf sport- en beweegactiviteiten voor kwetsbare groepen zoals jongeren die in armoede opgroeien, en migranten. De buurtsportcoach heeft een groot lokaal netwerk en kan jou als sportaanbieder helpen de juiste contact te leggen.
Maar denk ook aan een actie met de lokale supermarkt waarbij klanten een gratis proefles kunnen volgen, of een speciale sportcursus voor kwetsbare mensen die de huisarts doorverwijst.
Praktijkvoorbeeld Achterhoek
Samenwerkende gemeenten in de Achterhoek hebben sport en bewegen een prominente plek gegeven in hun regionale Preventieakkoord Gezondheid & Geluk voorop in de Achterhoek. De ondertekenaars van deze ambitie komen uit allerlei hoeken: van de zorgverzekeraar tot de huisartsenpraktijk, van de school tot de GGD en van de gemeente tot de sportclub. Daarbij wordt de link gelegd met het Sportakkoord ‘Achterhoek in Beweging’.
De drie speerpunten binnen deze ambitie zijn:
- Iedere Achterhoeker beleeft een leven lang plezier aan sporten en bewegen
- Samenwerken aan een toekomstbestendig beweeg- en sportlandschap
- Bewegen en sport optimaal inzetten als middel voor een gezonde leefstijl
Programma’s en interventies die de partners in de Achterhoek inzetten:
- Old Stars
- Vitale collega
- Open Clubs en Vitale Sportparken
- Uniek Sporten (Achterhoekse Unieke Spelen)
Praktijkvoorbeeld Rotterdam
Het Preventieakkoord van Rotterdam-Rijnmond kent de Proeftuinen Gezond Gewicht, een initiatief gericht op mensen met overgewicht in bepaalde wijken. Partners uit verschillende domeinen werken samen om deze kwetsbare groep gezonder te maken. Laagdrempelig en passend beweegaanbod is daarbij belangrijk. Sportaanbieders spelen een sleutelrol in deze samenwerking, zodat hun aanbod aansluit op de behoeften van deze groep én zodat lokale zorgprofessionals hen weten te vinden.
Met wie ga je lokaal aan de slag?
Kortom: het is belangrijk dat ook sportaanbieders aan tafel zitten bij het invullen van de lokale preventieakkoorden. Zeker omdat er middelen te verdelen zijn. Nieuwe acties en samenwerkingen kunnen bovendien een impuls geven aan het aantrekken van leden en het werven van vrijwilligers. Lees de factsheet ‘Ambitie van sportverenigingen om te werken aan thema’s uit het Nationaal Preventieakkoord’ van Mulier Instituut. Of laat je inspireren door reeds gesloten Lokale Preventieakkoorden.
De beleidsambtenaar Sport van jouw gemeente kan je meer vertellen over de lokale invulling van het Preventieakkoord en ontwikkelingen op dit gebied. Maar denk ook aan samenwerking met deze mogelijke partners:
- De gemeente
- Lokale gezondheidsorganisaties zoals GGD, CJG, ziekenhuizen, huisartsen, fysiotherapeuten, diëtisten, psychologen
- Zorg- en welzijnsinstellingen
- Wijkteams, jongerenwerkers, thuiszorgorganisaties
- Scholen
- Andere sportorganisaties en -verenigingen
- Het lokale bedrijfsleven
De sport geef het goede voorbeeld
Tot slot hebben sportaanbieders zelf ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid om bij te dragen aan een gezonde omgeving voor iedereen. Denk aan een rookvrije sportvereniging en een gezonde kantine. Hier ligt ook een kans om je imago te versterken: een gezondere vereniging maakt je aantrekkelijker voor (potentiële) leden. We delen enkele tips:
Roken en sport
Steeds meer sportverenigingen sluiten zich aan bij de rookvrij-beweging. Niet alleen om rokers te ontmoedigen, maar ook omdat er veel jeugd rondloopt op de clubs. En: zien roken doet roken. Een rookvrije club draagt zo bij aan de ambitie om in 2040 een rookvrije generatie te hebben. Lees in dit artikel tips en praktijkvoorbeelden van sportverenigingen die rookvrij zijn geworden. Download het informatiepakket voor de rookvrije vereniging.
“In 2020 zijn 2.500 sportverenigingen rookvrij, zodat kinderen niet meer in aanraking komen met roken.”
Nationaal Preventieakkoord
Overgewicht en sport
De inrichting van de sportomgeving speelt mee in de strijd tegen overgewicht. Serveer je in de kantine frikadellen of fruit? Het programma Team:fit voor een gezonde sportkantine kan je vereniging hierbij ondersteunen.
Vanaf 2020 bieden minimaal 2.500 sportclubs hun leden en bezoekers gezondere voeding aan in de kantine.
Alcohol en sport
Alcohol levert veel gezondheidsrisico’s op en moet dus minder vanzelfsprekend worden. Ook bij sportverenigingen. Denk aan het aanbieden van meer alcoholvrije drankjes en het weghalen van alcoholreclame langs de amateurvelden. Ook duidelijke afspraken over het schenken van alcohol horen hierbij, zoals niet schenken tijdens jeugdwedstrijden. Ontdek hoe Team:Fit je vereniging kan ondersteunen om bewuster met alcohol om te gaan.
Bekijk de tools en materialen van het Trimbos Instituut of download de infosheet ‘Verantwoord Alcoholbeleid voor sportverenigingen’ met tips voor een bewuste kantine.
Lees ook: Zo stimuleer je gematigd alcoholgebruik binnen de sportvereniging
In 2040 bieden sportkantines geen happy hours of meters bier meer aan.”
Nationaal Preventieakkoord
