Effecten van groen op sport en recreatie
- Meer groene ruimte stimuleert tot meer beweging. Dat geldt van jong tot oud: in ‘groene’ buurten wordt 10% meer buiten gespeeld. En door te werken en wandelen in beweegtuinen in woonzorginstellingen bloeien licht dementerenden op. Lees er meer over in het rapport Groen loont![1].
- Mensen in een groene omgeving kiezen er vaker voor om te gaan wandelen, en een groene omgeving kan helpen om beter beweeggedrag langer vol te houden[2].
- De toegankelijkheid van groene ruimten beïnvloedt niet alleen de kans op fysieke activiteit, maar ook de frequentie ervan. Hierbij is het percentage groene ruimte van belang; groene ruimte binnen een straal van 1 tot 3 kilometer had een significante relatie met de waargenomen algemene gezondheid[3].
Effecten van groen op ‘actief transport’
Een groene omgeving nodigt uit tot meer bewegen bij ouderen. Buurtbewoners in groene wijken laten vaker de auto staan en kiezen voor ‘actief transport’ – fietsend of lopend naar de plek van bestemming gaan. Uit het onderzoek naar de Gezonde Wijk[4] blijkt onder meer dat een centraal gelegen park dat duidelijk is afgebakend uitnodigt tot actief transport daarnaartoe.
Effecten van groen op het (beweeg)gedrag van ouderen
Welke gedragseffecten kunnen we koppelen aan groenvoorzieningen in de leefomgeving van ouderen? Een aantal interessante studies op een rij:
- Ouderen gaan vaker wandelen als er meer groenvoorzieningen aanwezig zijn en er weinig straatvuil is. Ook door minder graffiti en minder vandalisme bewegen ouderen meer. Naast het effect van een ‘groenere’ leefomgeving op bewegen, leidt deze ook tot meer zelfredzaamheid en een verbeterd welzijn[5].
- Een eigen tuin stimuleert de lichamelijke activiteit van senioren. Een goed functionerend park in de buurt heeft een nog grotere invloed op de lichamelijke activiteit van buurtbewoners[4].
- Naast effecten op beweeggedrag, leveren stedelijke groene ruimten ook kansen en mogelijkheden op voor sociale interactie. Dit kan helpen om sociaal isolement bij ouderen te verminderen, sociaal kapitaal te genereren en het kan leiden tot meer persoonlijke weerbaarheid en welzijn[6].
- Het groen rondom de zorginstelling kan een letterlijke verbinding vormen met de buurt. En zo zorgen voor maatschappelijke integratie en buurtparticipatie[7].
- Zorgboerderijen nodigen mensen met dementie uit om actief en in beweging te zijn. Mensen met dementie ervaren de activiteiten op de boerderij als nuttig en zinvol, waardoor zij zich onderdeel blijven voelen van de samenleving en het idee hebben nog iets te kunnen betekenen[8].
- Natuur en een groene leefomgeving hebben een stressreducerende werking. Natuur vermindert pijn en geeft een sneller herstel. Stress of negatieve emoties zoals angst en boosheid verdwijnen sneller en aangename gevoelens nemen toe[7].
Brede SPUK
Een aantrekkelijke en uitnodigende leefomgeving creëren voor ouderen is een actueel en urgent thema. Vitaal ouder worden is namelijk één van de doelstellingen van het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA). En met het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO) wordt ingezet op zo lang mogelijk zelfstandig kunnen zijn, regie kunnen houden op je eigen leven en wonen op een plek waar je je thuis voelt. In beide komt ook de doelstelling terug van een leefomgeving die uitnodigt tot bewegen en ontmoeten. En dat is met het deelakkoord ‘ruimte voor sport en bewegen’ ook onderdeel van het Sportakkoord II.
De Brede SPUK biedt middelen om hier integraal op in te zetten. Lees meer in de Brede SPUK Sport- en Beweegwijzer en het artikel Eén uitkering voor gezondheid, sport en bewegen, cultuur en sociale basis.
Kansen benutten voor groen en bewegen binnen lokaal beleid
De Omgevingswet biedt gemeenten de gelegenheid om meer ‘groene recreatie’ te verwerken in visies en plannen voor de stedelijke leefomgeving. In het rapport Gezond groen in en om de stad van de Gezondheidsraad[9] vind je achtergronden, samenvattingen en aanknopingspunten voor lokaal beleid.
Lokaal investeren in een beweegvriendelijke omgeving is noodzakelijk om ouderen zelfredzaam en gezond te houden. Maar hoe doe je dat concreet? En hoe doen andere gemeenten dat? In een reeks van acht artikelen gaan wij in op de beweegvriendelijke leefomgeving. In het algemeen, maar ook met aandacht voor groen. Uiteraard geven we veel voorbeelden en praktische stappenplannen.
Interventies
Plannen om lokaal met groen aan de slag te gaan om ouderen in beweging te krijgen? Neem dan eens een kijkje in de online database met erkende interventies. Deze aanpakken hebben al resultaten geboekt op verschillende plekken in Nederland. En ze sluiten wellicht ook mooi aan op jouw lokale vraagstuk.
Praktijkvoorbeelden
Beweegtuin Burgum
Drempels in woonerven, lastige voorrangsregels en verkeerslichten die te snel op rood springen… voor veel ouderen is meedoen in het verkeer soms knap lastig. In Burgum is daarom een beweegtuin ingericht. Een prikkelarme omgeving waar ouderen kunnen oefenen met verschillende verkeerssituaties en hulpmiddelen. De tuin functioneert ook als ontmoetingsplaats waar jongeren en senioren elkaar treffen en van elkaar leren.
Zilverroutes Oostende
In het Belgische Oostende zijn wandeltrajecten voor ouderen uitgezet in de binnenstad. Deze zogenaamde zilverroutes van zo’n 1,5 tot 3,5 kilometer zijn zo uitgestippeld dat je wandelt van zitbank naar zitbank. De afstand tussen de rustpunten is telkens maximaal 250 meter.
Inspiratiegids
Lees meer over het ontwerpen van een beweegvriendelijke omgeving voor ouderen in de online inspiratiegids inclusieve beweegvriendelijke omgeving. Daar vind je ook hoe je ouderen stimuleert om (meer) te bewegen in de openbare ruimte.
Aan de slag
Zelf aan de slag met het inrichten van een beweegvriendelijke omgeving voor ouderen? Neem dan contact op met Mitchell Tollenaar (specialist ouderen) en Dianne Scholte (specialist beweegvriendelijke omgeving) van Kenniscentrum Sport & Bewegen.
Bronnen
- Bade, T., Smid, G., & Tonneijck, F. (2011). Groen loont!: over maatschappelijke en economische baten van stedelijk groen. De Groene Stad.
- Vries, S. de, Langers, F., Meis, J.J.M., Berendsen, B.A.J., & Kremers, S.P.J. (2016). Blijven bewegen na de BeweegKuur: de rol van groen in de woonomgeving. Wageningen: Alterra Wageningen UR (University & Research centre).
- Maas, J., Verheij, R.A., Groenewegen, P.P., Vries, S. de, & Spreeuwenberg, P. (2006). Green space, urbanity, and health: how strong is the relation?. Journal of Epidemiology and community health 60(7). (pp. 587-592).
- Hertog, F.R.J. den, Bronkhorst, M., Moerman, M., & Wilgenburg, R. van (2006). De gezonde wijk: een onderzoek naar de relatie tussen fysieke wijkkenmerken en lichamelijke activiteit. Amsterdam: EMGO instituut.
- Schop-Etman, A. (2017). Built environment, physical activity, and frailty among older persons. Rotterdam: Erasmus Universiteit Rotterdam.
- Lee, A.C., Jordan, H.C., & Horsley, J. (2015). Value of urban green spaces in promoting healthy living and wellbeing: prospects for planning. Risk management and healthcare policy, 8, 131–137. doi:10.2147/RMHP.S61654
- Blanken, H., Zon, R. van, Maas, J., & Verheij, R.A. (2009). Eindadvies natuur op recept: communicatiestrategie. Nijmegen: NovioConsult BV.
- Bruin, S. de, Hop, P., Molema C., Stoop A., Baan C. [2015]. Factsheet dagbesteding op zorgboerderijen. Bilthoven: RIVM.
- Gezondheidsraad (2017). Gezond groen in en om de stad. Den Haag: Gezondheidsraad.
