Sport en bewegen kan op veel verschillende domeinen een bijdrage leveren aan beleidsdoelstellingen. Niet alleen op het gebied van gezondheid, maar ook binnen het sociale domein. Denk aan minder schooluitval en een hoger slagingspercentage in het onderwijs. Of meer binding in de wijk en buurt. Binnen werk en onderwijs is sport en bewegen een middel om de participatie te bevorderen en zo de druk op zorg en ondersteuning te verlagen. Als het gaat om wonen draagt een gezonde groene omgeving bij aan de woontevredenheid en de waarde van het vastgoed. Wanneer mensen meer fietsen en wandelen kan dat ook de milieuvervuiling verminderen. Tegelijkertijd kan een groene en gezonde gemeente extra toeristen trekken. Het ‘gezondheidsmes’ snijdt dus aan meer kanten.
Succesvol samenwerken
Een goed begin is om met andere beleidssectoren te bespreken wat zij al doen op het gebied van sport en bewegen en hoe dat versterkt kan worden. Hoe meer oog er is voor de prioriteiten en belangen van alle betrokken sectoren, hoe succesvoller de samenwerking zal zijn! Daarna kan de gemeente met partners alle doelstellingen vertalen naar een concreet uitvoeringsprogramma, met een lokale mix van samenhangende interventies.
De 5 pijlers van de integrale aanpak
De integrale aanpak berust op vijf pijlers: de inrichting van de omgeving, regelgeving en handhaving, voorlichting en educatie, signalering en tot slot advies en ondersteuning.
Pijler 1: inrichting van de omgeving
De inrichting van de fysieke omgeving en de sociale norm die een omgeving impliciet uitdraagt zijn van invloed op hoe mensen zich gedragen. Denk aan sportkantines die de tap sluiten tijdens jeugdwedstrijden en ouders die niet drinken op een kinderfeestje. Maar ook praktische omgevingsingrepen zoals het aanbieden van aantrekkelijke alcoholvrije alternatieven en het weren van alcoholreclames dragen bij. Een gemeente kan in verschillende maatschappelijke sectoren dergelijk alcoholbeleid stimuleren én naar het eigen alcoholbeleid kijken.
Meer voorbeelden van pijler 1: inrichting van de omgeving: sportvoorzieningen op loop- en fietsafstand, schoolpleinen die stimuleren om te bewegen.
Pijler 2: regelgeving en handhaving
Met lokale regelgeving, de inzet van (preventief) toezicht en het investeren in handhaving beschikken gemeenten over instrumenten om de volksgezondheid te beschermen.
Een voorbeeld van pijler 2: regelgeving en handhaving: belemmeringen wegnemen die kansrijke verbindingen in de weg staan tussen de sportsector en andere sectoren.
Pijler 3: voorlichting en educatie
Met voorlichting kan kennis worden vergroot, bijvoorbeeld de kennis over de wet, de risico’s en de mogelijkheden voor hulp bij problemen. Ook kan voorlichting zorgen voor agendasetting in het publieke of maatschappelijke debat en bijdragen aan draagvlak voor beleid. Scholing of training (educatie) is intensiever dan voorlichting en kan gebruikt worden om bij verschillende doelgroepen vaardigheden aan te leren, te oefenen en te toetsen. Voorlichting en educatie kunnen op zichzelf echter geen gedrag veranderen. Daarvoor moet het zijn ingebed in een integrale aanpak.
Voorbeelden van pijler 3: voorlichting en educatie: sport stimuleren met een publiekscampagne, voorlichting over het voorkomen van blessures.
Pijler 4 en 5: signalering, advies en ondersteuning
Problemen vroegtijdig signaleren en daarna adequaat reageren voorkomt dat problemen verergeren en dat zwaardere zorg nodig is. Het tijdig signaleren van problemen kan daarnaast andere problemen aan het licht brengen, zoals gezins-, relatie- en opvoedingsproblemen en psychische problematiek. Het niet of niet tijdig onderkennen van problemen staat een effectieve aanpak van andere problemen in de weg.
Handreiking Gezonde Gemeente
Sport en bewegen is één van de thema’s in de Handreiking Gezonde Gemeente. De handreiking helpt gemeenten lokale gezondheidsproblemen en doelgroepen in kaart te brengen. Er staat in welke samenwerkingspartners binnen en buiten het gemeentehuis een rol kunnen spelen. Ook zijn concrete voorbeelden van beleidsdoelen en een integrale aanpak beschreven. Verder komen de randvoorwaarden (budget en capaciteit) en de evaluatie aan bod.
Tips, praktijkvoorbeelden, interventieoverzichten en links naar relevante websites helpen gemeenten snel op weg bij een integrale aanpak om sport en bewegen te stimuleren.
