Instrumentenoverzicht BeweegVriendelijke Omgeving 

Instrumenten voor agendering

Deze instrumenten helpen om de beweegvriendelijke omgeving onder de aandacht te brengen op de (gemeentelijke) politieke agenda. De instrumenten zijn interessant voor beleidsmakers of -medewerkers in bijvoorbeeld de domeinen sport en ruimte.

• BVO-model: dit model is ontwikkeld om aan te geven uit welke elementen een beweegvriendelijke omgeving bestaat:
  • Hardware: de fysieke SPORT-infrastructuur:
    • Sportaccommodaties (sportvelden, sporthallen, …),
    • Playgrounds (speeltuinen, schoolpleinen, …),
    • Openbare groene ruimte (parken, plantsoenen, speelvijvers, …),
    • Routes & paden,
    • Toeristische & recreatieve natuurgebieden (bos, hei, strand, …).
  • Software: ABC-aanbod:
    • Activiteiten (sportaanbod, interventies, evenementen, …),
    • Begeleiding (buurtsportcoach, ouderenwerker, …),
    • Communicatie (voorlichting, campagnes, …).
  • Orgware: organisatie:
    • Monitoring & evaluatie,
    • Onderhoud & beheer,
    • Visie & beleid,
    • Eigenaarschap & financiën,
    • Samenwerking & burgerparticipatie.
• Stappenplan beweegvriendelijke omgeving is een e-learning voor professionals die aan de slag willen met beleid voor een beweegvriendelijke omgeving. De e-learning begeleidt je door het gehele proces en ondersteunt je met het beweegvriendelijker maken van jouw gemeente. Maak gebruik van de uitlegvideo’s, beschrijvingen, concrete tips en handreikingen.
• Handreiking Sport, Bewegen en de Omgevingswet is een stappenplan van de Vereniging Sport en Gemeenten (VSG) voor beleidsmedewerkers sport die actief zijn met het opstellen van omgevingsvisies, programma’s en plannen.
• De Gids Gezonde leefomgeving is voor iedereen die aan de slag wil met het gezonder maken van de leefomgeving. De Gids biedt informatie, inzichten, ruimtelijke data, instrumenten, werkvormen en handvatten om gezondheid mee te wegen binnen het omgevingsbeleid.

Instrumenten voor analyse

Deze instrumenten helpen om de beweegvriendelijkheid van een omgeving scherper in kaart brengen. Ze ondersteunen bij het maken van verschillende analyses over de beweegvriendelijke omgeving. Van data-analyses tot analyses om gebruikerservaringen te inventariseren.

Instrumenten voor kwantitatieve data-analyse

• Kernindicator Beweegvriendelijke Omgeving (KBO) is een meetinstrument dat inzicht geeft in hoe beweegvriendelijk Nederland is op basis van fysieke elementen in de leefomgeving voor sporten en bewegen. Met de kernindicator kan de beweegvriendelijkheid van de Nederlandse gemeenten worden gemonitord. De kernindicator bestaat uit 6 deelindicatoren:
  1. Sportaccommodaties (grasvelden, sporthallen, gymzalen en zwembaden)
  2. Speel- en sportplekken (playgrounds, schoolpleinen, speeltuinen, skateparken, trapveldjes en outdoor fitness)
  3. Sport-, speel- en beweegruimte (beweegtuinen, parken, plantsoenen, volkstuinen, speelvijvers en meren)
  4. Routes (wandelroutes, fietspaden en -snelwegen, ruiterpaden en skeelerroutes)
  5. Buitengebied (bos, hei, duin en strand)
  6. Nabijheid publieke voorzieningen (school, supermarkt, kerk en huisarts)
• Heatmaps is een methodiek waarmee de beweegvriendelijke omgeving van ieder adres in Nederland ruimtelijk weergegeven kan worden. Door het voorzieningenaanbod te koppelen aan demografie, kan een indruk verkregen worden of het aanbod, nu en in de toekomst, aansluit op de vraag.

Instrumenten voor inventariseren ervaringen gebruikers

• Met de BVO Scan krijg je op een snelle en simpele manier inzicht in de beweegvriendelijkheid van een buurt, wijk, stadsdeel of schoolplein. Onder de BVO Scan vallen meerdere scans, zoals de Wijkscan en Schoolpleinscan, die antwoord geven op de vraag of inwoners in hun directe leefomgeving voldoende worden gefaciliteerd en uitgedaagd om te lopen, fietsen, spelen en sporten.
• Quickscan beweegvriendelijke buitenruimte is een Vlaamse variant van BVO-scan. Ook een instrument voor het screenen van een buurt of plek op beweegvriendelijkheid dat kwaliteiten en beperkingen van een plek in beeld brengt.
• De Leefplekmeter is een vertaling van het instrument: Schotse Place Standard. Dit instrument helpt om een buurt, wijk, dorpskern of ander gebied te beoordelen. Naast sport en bewegen omvat het instrument ook thema’s als wonen, werken, veiligheid en meedoen.
• Quickscan Gezonde Leefomgeving (voorheen Gelderse Gezondheidswijzer) brengt de gezondheid van de leefomgeving in kaart aan de hand van 11 thema’s; van leefbaarheid en luchtkwaliteit tot bewegen en groen. Het biedt inzicht in de samenhang tussen gezondheid en leefomgeving op buurt- en wijkniveau. Zie instructievideo.

• Kinder Straat Scan is een vragenlijst die u kunt gebruiken om te onderzoeken hoe kindvriendelijk een bepaalde straat is. Daarmee meet u hoe geschikt de straat is om te lopen, te fietsen en te spelen.

Instrumenten voor ontwerpen 

Deze instrumenten zijn hulpmiddelen om over bewegen en gezondheid na te denken en ideeën te vormen in het ruimtelijk ontwerp.

• Het E-book ‘Bouwstenen van de beweegvriendelijke omgeving’ biedt inzicht in de werkzame mechanismen, bouwstenen en ontwerpprincipes van een beweegvriendelijke omgeving. En hoe je deze een plek kunt geven in het instrumentarium van de Omgevingswet.  
• Prettige plekken is een handboek met richtlijnen voor een gebruiksvriendelijke inrichting van de openbare ruimte, parken en pleinen.
• De Amsterdamse beweeglogica beschrijft de uitgangspunten voor een stad die uitnodigt tot bewegen.
• De beweegvriendelijke stad beschrijft hoe een beweegvriendelijke stad eruitziet. Het biedt inspiratie en ontwerptools.
• Gezond ontwerp is een magazine over de gezonde stad. Hieronder vallen onder andere de bewegingsvolle stad, de mobiele stad en de groene stad.
• Handboek Spelen met Ruimte gaat in op het proces van ontwikkelen, uitvoeren en beheren van speelruimte, als onderdeel van de openbare ruimte.
• Omgevingsanalyse Daily Mile is hulpmiddel om inzicht te krijgen waar je op een makkelijke manier snel met de hele klas een 15 minuten kunt gaan rennen of lopen.
• Active Design guidelines voorziet in strategieën om gezondere gebouwen, straten en openbare ruimte te creëren die lopen, fietsen en recreatie bevorderen.
• Gezond ontwerpwijzer bundelt kennis over het gezond ontwerp en inrichten van de leefomgeving, denk aan gezonde mobiliteit, veiligheid, openbare ruimte, groen en water, milieukwaliteit, sport en spelen en binnenmilieu.

Voor meer en andere instrumenten kunt u terecht in de Kennisbank Sport en Bewegen.

(Heeft u een nieuw of aanvullend instrument? Neem dan contact op met de auteur van dit artikel).