Sportevenementen bieden deelnemers een podium, liefhebbers vermaak en inspiratie, vrijwilligers een unieke ervaring, en sponsoren en politici een gelegenheid om hun betrokkenheid bij de sport te tonen. Maatschappelijke impact ontstaat niet zomaar. Het is belangrijk dat de organisatoren van het evenement heel bewust inzetten op het genereren van die sociale betekenis.
Dit zijn uitkomsten uit het rapport ‘Creating social impact with sport events‘ dat het Mulier Instituut en de Universiteit Utrecht samen opstelden in het kader van het Nederlandse EU-voorzitterschap. Doel van het onderzoek was de bestaande kennis over de maatschappelijke impact van sportevenementen in kaart brengen. En daarnaast strategieën en voorwaarden op een rij zetten die de impact nog kunnen bevorderen.
Hebben sportevenementen echt impact?
Overal ter wereld worden door overheden aan sportevenementen maatschappelijke en economische winstmogelijkheden toegedicht. Zowel kleinere lokale sportevenementen zoals de Giro in Gelderland, als grote internationale evenementen zoals de Olympische Spelen worden gezien als instrumenten voor sociale en economische ontwikkeling. De laatste jaren rijst echter regelmatig de vraag: is dat ook zo? Er is al veel onderzoek gedaan naar de economische effecten van sportevenementen. Begrijpelijk, omdat ook sponsoren deze informatie graag willen hebben. Naar de maatschappelijke effecten is wetenschappelijk onderzoek echter nog nauwelijks voorhanden.
Wat is de maatschappelijke impact van sportparticipatie?
Met maatschappelijke impact bedoelen we ‘de manier waarop een sportevenement veranderingen in de collectieve en individuele normen en waarden, gedragspatronen, gemeenschapsstructuren, levensstijl en levenskwaliteit aanbrengt’. De onderzoekers bekeken of de drie hoofdeffecten als door onderzoek bewezen zijn:
- wat is het effect op sportparticipatie
- wat is het effect op individueel gedrag / gevoel
- wat is het effect op sociale cohesie
Zien sporten doet sporten?
De eerste vraag is: bestaat het ‘demonstratie-effect’? Ofwel: meld je jezelf na het zien van het EK Atletiek op tv, zelf ook aan voor een atletiekvereniging? Door het kijken naar het evenement zouden mensen de sport ook zelf gaan beoefenen. Vastgesteld wordt dat dit effect op z’n zachtst gezegd gemengd is. Als er al mensen door gaan sporten, dan is dat vaak tijdelijk, zijn dat zelden mensen die voorheen inactief waren en geldt het vaak ook slechts regionaal. Toch is ook zichtbaar dat de sportsector als geheel (clubs, accommodaties, bonden) wel positieve effecten ondervindt.
Trots op sport, of trots op Nederland?
De onderzoekers keken ook naar individueel gedrag en gevoel. Daarbij lag de focus op trots en welbevinden. Topsportprestaties tijdens een evenement (Dumoulin die een Touretappe wint) leveren meestal inderdaad gevoelens van trots onder een aanzienlijk deel van de bevolking. Die leiden echter niet automatisch ook tot een verhoogd gevoel van trots op het land. Het organiseren van een sportevenement kan wel zorgen voor een gevoel van trots onder veel betrokkenen, zoals lokale bewoners, vrijwilligers en bezoekers. Wetenschappelijk bewijs dat een sportevenement het gevoel van welbevinden onder de bewoners van de stad of het land verhoogt, is daarmee geleverd. Maar het is niet gegarandeerd, want er zijn ook evenementen geweest, waarbij dat effect niet is vastgesteld.
Fun-factor en sociaal kapitaal
Het derde type effect, de sociale cohesie, hangt sterk af van het betrekken van mensen bij het evenement. Belangrijk is dat er een gevoel van plezier (fun-factor) ontstaat. Dat gevoel kan sociale drempels opheffen en betere sociale verhoudingen creëren. Denk aan het oranje gemeenschapsgevoel tijdens een WK Voetbal. Het bezoeken van het evenement zelf, of deelnemen aan een side-event, leidt nog tot meer ‘sociaal kapitaal’. Maar negatieve sociale effecten liggen ook op de loer. Bijvoorbeeld doordat mensen uit hun huizen gezet worden om accommodaties te kunnen bouwen. Dit was bijvoorbeeld bij de Olympische Spelen in Rio de Janeiro een probleem.
Klein of groot?
Het lijkt er overigens op dat de sociale effecten voor omwonenden bij middelgrote evenementen groter zijn, dan bij heel grote evenementen. Dit kan te maken hebben met de bottom-up strategie in de organisatie van lokale evenement en side-events. Die kunnen een sterker gevoel van mede-eigendom bij de omwonenden teweeg brengen.
6 Strategieën voor sociale impact
Mulier Instituut bekeek ook welke strategieën je kunt volgen, om zoveel mogelijk van die positieve sociale effecten te creëren.
- Zorg er in de planning proactief voor dat de organiserende stad profiteert van het evenement. En maak het evenement duurzaam.
- Leg verbindingen met bestaand beleid en organisaties, en institutionaliseer deze.
- Betrek stakeholders (burgers en burgerorganisaties) in het gehele proces, zodat je ieders belangen behartigt.
- Gebruik betrouwbaarheid, betrokkenheid, prestaties en transparantie om goed bestuur en juiste besluitvorming zichtbaar te maken.
- Verbind diverse terreinen (muziek, theater, sport) om een breder publiek te bereiken en zo een breder sociaal effect te bewerkstelligen.
- Besteed aandacht aan de vraag of de publieke of de private sector een voortrekkersrol moet spelen om het proces van verbetering te leiden.
Legacy creëren
De algemene indruk uit het onderzoek is dat sportevenementen zeker potentie voor maatschappelijke impact hebben. En dan vooral voor de primaire doelgroep (deelnemers, bezoekers en vrijwilligers). Maar deze effecten zijn niet gelijkmatig verdeeld en vaak niet langdurig. Het lijkt erop dat er meer mogelijk is aan maatschappelijk effect dan er tot nu toe bereikt wordt. Projectleider van Mulier Instituut Paul Hover legt uit: “Legacy staat bij veel organisatoren van sportevenementen op het netvlies, maar in de praktijk gaat verhoudingsgewijs veel energie en geld naar het evenement zelf, en minder naar activiteiten om het evenement voor mensen en groepen buiten de sport van waarde te laten zijn. Het zijn vooral sporters die op sportevenementen afkomen.”
Betrek ook niet-sporters
Veelbelovend lijkt het betrekken van groepen mensen, die zich normaal gesproken niet zelf zouden melden voor het event. Bijvoorbeeld de niet-sporters, of mensen uit sociaal lagere klassen. Maak expliciet zichtbaar dat het evenement onderdeel is van een breder beleid om maatschappelijke problemen op te lossen. Daar zouden organisatoren van sportevenementen de komende jaren mee aan de slag moeten gaan, om zo kennis, goede voorbeelden en draaiboeken te ontwikkelen, die bewijzen dat sportevenementen inderdaad positieve maatschappelijke effecten hebben. Hover: “Dit onderzoek zet een aantal kansrijke strategieën op een rijtje. Van belang is dat evenementenorganisatoren en hun stakeholders, zoals publieke en private sponsoren, bewuster inzetten op het genereren van maatschappelijke betekenis.”
Verder onderzoek
Het onderzoek zette de huidige kennis op een rij. Waar liggen de kansen voor de toekomst? Hover: “De sociale impact van sportevenementen is een veelomvattend thema. In een vervolg kan meer aandacht worden besteed aan kosten-baten analyses en de voors en tegens van het in cijfers uitdrukken van sociale effecten. Er wordt nu vooral in economische termen geëvalueerd. Ook kunnen we nog meer kennis verwerven over de manieren waarop betrokkenen als clubs en sportbonden sportevenementen kunnen benutten en op welke manier evenementen van waarde kunnen zijn voor de bredere samenleving.”
Lees meer
- Lees het complete rapport Creating social impact with sport events.
- Lees hoe effect van sportevenementen wordt gemeten.
- Een lokaal voorbeeld van economische effecten van sportevenementen.
- Hoe creëer je toegevoegde waarde door side-events?
Meer lezen? Vind meer publicaties over maatschappelijke effecten van sportevenementen in de Kennisbank Sport en Bewegen.
