Nederland en Japan werken samen bij de ontwikkeling van sport. Voormalig minister Schippers van VWS en haar Japanse collega Hirokazu Matsuno spraken dat in 2016 af, waarbij er veel aandacht is voor innovatie op het gebied van duurzaamheid en Circulaire Economie – mede omdat dit belangrijke thema’s zijn voor de Olympische Spelen van 2020 in Tokio. Zo zijn deze onderwerpen tot op politiek niveau een belangrijk onderwerp waarover wordt nagedacht en geïnvesteerd.
Deze ministeriële overeenkomst sluit aan bij een proces dat in de Nederlandse sport al enige tijd zichtbaar is. De Amsterdam Arena is uitgegroeid tot een proeftuin, ook voor duurzaamheid. PSV was in 2008 de eerste klimaatneutrale topclub ter wereld. Het Olympisch Stadion bevloeit het veld al jaren met water uit de nabijgelegen Schinkel. Het rivierwater wordt daarna gezuiverd voordat het terugvloeit. NOC*NSF, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, Rijkswaterstaat en de Stichting Waarborgfonds Sport toerden in 2016 zelfs gezamenlijk door het land om overheden en sportclubs voor te lichten over duurzaamheid.
Sport & Strategie dook verder in dit thema en sprak de drie grootste organisatoren van loopevenementen: Stichting Zevenheuvelenloop, Le Champion en Golazo Sports Nederland. (Uiteraard is de atletiek- en loopwereld is natuurlijk veel groter met onder meer de Atletiekunie, de Wandelvierdaagses, de sportindustrie en de sportmedische tak.)
Hardlopen: de grootste groeisport
Het Mulier Instituut bracht in 2016 de betekenis van atletiek in Nederland in kaart. Het ging dan niet alleen om de Atletiekunie en aangesloten clubs en leden, maar ook om mensen die in ander verband een loopsport beoefenen – onder meer via commerciële loopgroepen. Met enkele cijfers wordt meteen duidelijk dat het dan gaat om een serieuze industrie.
Ons land telt ongeveer 2,4 miljoen hardlopers. In 2015 werden meer dan 2.000 hardloopevenementen georganiseerd. Zes van de twintig meest bezochte sportevenementen zijn hardloopevenementen. Al die hardlopers geven per jaar ruim een half miljard euro uit – alleen al aan kleding, materiaal en schoenen ongeveer € 480 miljoen. Per jaar!
Volgens de onderzoekers is atletiek daarmee de grootste groeisport van de afgelopen tien jaar. In de laatste drie jaar is het aantal hardloopevenementen met 50% gestegen. Het aantal deelnemers is daarbij geëxplodeerd. De marathon van Amsterdam bijvoorbeeld trok in 1975 ongeveer 300 mensen. Veertig jaar later is dat 150 (!) keer hoger, de deelnemers bij de andere afstanden meegeteld.
Hardlopers in Nederland geven een half miljard euro uit aan materiaal. Per jaar!
Mulier Instituut
Zoveel hardlopers, zoveel evenementen, zoveel benodigd materiaal – met recht kunnen we inmiddels spreken van een hardloopindustrie. ‘Ondernemende organisatoren komen met nieuwe concepten om de hype te blijven voeden’, schreef het Mulier Instituut daarom, doelend op kids runs, lady’s runs, obstacle runs en alle andere bewegingsvormen die eindigen op run.
Gemeentes en provincies werken steeds meer samen, vaak met de hoop op een mooie economische impact en een sportief imago. Aan de lopende band verschijnen hierover onderzoeken, maar helaas wel wat beperkt. ‘Over de bredere maatschappelijke betekenis is beduidend minder bekend,’ aldus het Mulier Instituut. En dat geldt al helemaal voor het besef van duurzaamheid bij hardloopevenementen.
Zevenheuvelenloop: goedkope treinkaarten voor deelnemers
De Stichting Zevenheuvelenloop uit Nijmegen is al tientallen jaren koploper op het gebied van duurzaamheid. “In 2008 was onze 25e editie”, zegt directeur Ronald Verbeek, “waarbij we de ambitie uitspraken om het meest duurzame loopevenement van Nederland te worden. Het is moeilijk te meten, maar die ambitie wilden we wel uitspreken.”
In 1992 werden afspraken gemaakt met de NS voor goedkopere treinkaarten voor de deelnemers. De route werd zelfs verplaatst zodat start en finish nu dichter bij het treinstation liggen. Mensen die toch met de auto komen, betalen vijf euro meer. Die toeslag wordt in de regio in duurzame projecten geïnvesteerd, zoals voor de aanleg van zonnepanelen op daken van scholen in Nijmegen.
Verder hebben de organisatoren de papieren brochure afgeschaft, net als de goodiebags. Ook een opvallende maatregel is dat deelnemers korting krijgen als ze afzien van een medaille. “Dat scheelt grondstoffen voor de productie”, aldus Verbeek, “vooral met onze grote aantallen lopers.” Veel van deze ideeën komen van de vrijwilligers, waar de organisatie graag naar luistert.
Le Champion: barometer duurzaam organiseren
Bekende evenementen als de TCS Amsterdam Marathon, de Dam-tot-Damloop en de Halve van Egmond worden door Le Champion georganiseerd. Jan Willem Mijderijk is als senior event manager verantwoordelijk voor duurzaamheid. “De TCS Amsterdam Marathon en Dam tot Damloop hebben wij als eerste beetgepakt om te verduurzamen, samen met Stichting Duurzaam Organiseren. Bij andere events zetten we nu ook stappen, zoals de Saucony Egmond Halve Marathon.”
Le Champion gebruikt hiervoor de barometer duurzaam organiseren, waarbij een organisatie na een reeks maatregelen kan scoren op goud, zilver en brons. De TCS Amsterdam Marathon en Dam tot Damloop waren de eerste sportevenementen met een bronzen certificaat. “We willen dat al onze events minimaal brons gaan scoren en kijken of we richting zilver kunnen gaan.”
Met dit duurzaamheidsbeleid, zo zegt Le Champion op de website, moet de positieve impact van de eigen bedrijfsvoering worden vergroot, waar de negatieve gevolgen juist minder moeten worden. “De ketenpartners ondernemen aantoonbaar duurzaam of maatschappelijk verantwoord. Zo moet een positieve bijdrage worden geleverd aan de maatschappij.”
Golazo Sports Nederland: geen woorden maar daden
Golazo Sports Nederland is sinds 2014 een belangrijke organisator in de Nederlandse hardloopwereld – volgens eigen zeggen met een totaal aantal deelnemers van ongeveer 240.000. De organisatie opereert onder leiding van CEO Mario Kadiks. Enkele bekende evenementen zijn de NN Marathon Rotterdam, de Ladiesrun Eindhoven en de Singelloop Utrecht.
Kadiks is direct betrokken bij de NN Marathon Rotterdam. “Wat de duurzaamheid betreft, zijn wij echt Rotterdams: geen woorden, maar daden.” Op de website is daarom hierover niets te vinden. “Wij doen het gewoon, onder meer door een footprint van de marathon te laten maken. De mobiliteit heeft dan veruit de grootste impact, alhoewel het bij ons veel minder is dan bij Amsterdam met veel lopers uit het buitenland.”
Er zijn de nodige organisatorische veranderingen toegepast. Plastic bekers worden al een tijd niet meer gebruikt, maar zijn vervangen door afbreekbaar materiaal. In plaats via papier gaan inschrijvingen en alle communicatie met deelnemers nu digitaal. “We organiseren hiervoor sessies met onze sponsors,” aldus Kadiks, “waarbij wij wijzen op het materiaal dat we wel en niet willen gebruiken.”
Duurzaam vervoer rondom het evenement
De meeste aandacht van de NN Marathon Rotterdam gaat uit naar de vervoersstromen, juist omdat de meeste deelnemers uit Nederland komen. “Wij werken daarom samen met de NS en het Rotterdamse vervoersbedrijf RET. We willen iedereen met het openbaar vervoer laten reizen.” Deelnemers en supporters krijgen twintig procent korting op een retour met de trein. Voor de toeschouwers zijn met de metro de belangrijkste punten van de marathon snel te bereiken. Kadiks: “Die dag is veruit de drukste dag van het jaar voor de RET, van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat.”
Het grote voordeel is dat Rotterdam net een nieuw, iconisch treinstation heeft. “Mensen willen dat graag eens zien; een extra reden om met de trein te komen. Het gezamenlijke reizen is ook nog eens sfeerverhogend en verbroederend, omdat de deelnemers onderweg al met elkaar in gesprek raken over trainingen en streeftijden. Het is niet alleen goedkoper om met het openbaar vervoer te komen, maar ook goed voor de sociale contacten. In de auto mis je dat allemaal.” Kadiks gelooft in deze aanpak: “Mensen moet je niet dwingen om zich anders te gedragen. Als organisatie moeten we ze verleiden om niet in de auto te stappen.”
Wat moet er nog meer gebeuren?
Zowel de Zevenheuvelenloop als Le Champion en Golazo Sports Nederland vindt dat er nog te weinig gebeurt met duurzaamheid. “Dit besef heeft niet overal de hoogste prioriteit,” aldus Veerbeek. “Loopevenementen moeten rekening houden met de duurzame kant en niet alleen maar aan de winst denken.” Wat wordt ondersteund door Mijderijk: “Ik denk dat het onderwerp nog meer aandacht moet krijgen.”
Kadiks benadrukt dat de aanpak veel breder moet zijn dan alleen de organisatoren van de loopevenementen. “Dit kunnen we niet alleen, maar moet ook bij de overheid een grotere rol gaan spelen.” De cijfers uit het onderzoek van het Mulier Instituut tonen dat hier inderdaad ruimte is, want zestig procent van alle organisatoren van loopevenementen geven aan de samenwerking met gemeenten te willen verbeteren, onder andere op het gebied van citymarketing. Dit kan dan natuurlijk ook gebeuren bij maatregelen voor duurzaamheid.
Richting circulaire economie
En waarom zou het allemaal niet nog een stap verder kunnen richting Circulaire Economie, al was het maar omdat die ook goed zijn voor citymarketing, groei en imago? Het Mulier Instituut had tenslotte al geconstateerd dat er in de hardloopindustrie telkens nieuwe concepten komen om de hype te voeden. Dan zijn er vast ook creatieve ondernemers te vinden die een verdienmodel kunnen ontwikkelen met Circulaire Economie.
Bij producenten gebeurt er in ieder geval al het een en ander, weet Gijsbregt Brouwer, trendwatcher in de sport. Adidas is erin geslaagd om een schoen te maken van plastic afval uit de oceanen, waar Nike is begonnen met het gebruik van gerecyclede PET-flessen. En dan is er nog een opmerkelijke innovatie: shirts gemaakt van koffie en afvalplastic! Afval wordt zo een grondstof, waarmee een belangrijk principe van Circulaire Economie de hardloopindustrie heeft bereikt, de wereld met een schreeuwende behoefte naar sportschoenen en shirts.
Economie versus ecologie?
Brouwer is nog wel wat cynisch. “Het is me niet geheel duidelijk of het een serieuze verandering is of slechts een paar innovaties om de schijn op te houden. Tenslotte willen Nike en Adidas gewoon veel schoenen verkopen.” Economie of ecologie, het lijkt opnieuw een tegenstelling, waarbij duurzaamheid het als eerste aflegt.
Er zijn voor de hardloopindustrie echter mogelijkheden om aan die tegenstelling te ontsnappen door zich op Circulaire Economie te storten, gebruik makend van de communities op sociale media en loop-apps. Duizenden hardlopers gebruiken die nu al voor het maken van afspraken of het uitwisselen van tips en data, zowel onderling als via de commerciële aanbieders van apps. Het vormt een gigantisch netwerk, waarlangs inzamelingen van sportmateriaal kunnen worden georganiseerd. Veters bijvoorbeeld zijn relatief makkelijk om te recyclen. Schoenzolen zijn in vermalen vorm de vulstof voor de vloer van een sporthal. Vezels van shirts kunnen opnieuw worden gebruikt.
Sportafval inzamelen
Sportafval wordt zo de grondstof voor andere producten zolang er een goed distributiesysteem wordt ontwikkeld om het op te halen. “Dan krijg je alleen al snel te horen dat het een leuk idee is, maar echt heel lastig,” zegt Brouwer hierover. “Terwijl het voor een bedrijf als Nike of Adidas weer een manier kan zijn om klanten terug te halen naar de winkel. Als de consument daar zijn sportafval kan achterlaten kan die meteen weer iets nieuws kopen. Als je slim bent, haal je daarom alle schoenmerken op en niet alleen je eigen. Dankzij de Circulaire Economie kan je dan zelfs nog nieuwe klanten aantrekken ook.”
En met meer dan 2.000 loopevenementen per jaar zijn er veel meer mogelijkheden om sportafval in te zamelen. De organisatoren kunnen hun netwerken mobiliseren, samen met commerciële en maatschappelijke partners. Geef korting bij het inleveren van sportafval. Atletiekverenigingen kunnen een afvaldepot inrichten voor de marathonlopers tijdens hun trainingen, zodat die niet zelf met tassenvol afval naar een loopevenement hoeven om het daar in te leveren. Die krijg je niet mee in de trein of op de fiets en dan komen ze alsnog met de auto en zijn we weer terug bij af.
Tien voorstellen voor duurzame evenementen
- Probeer het reisgedrag van deelnemers en bezoekers van loopevenementen te beïnvloeden. Is er al een samenwerking met de NS en regionale vervoersbedrijven? Bij de NS loopt hiervoor de actie Supporter van Bewegen. Hoe zit het met eigen vervoer van de organisatie? De EK atletiek in Amsterdam had hiervoor zeventig elektrische BMW’s, die werden opgeladen bij de nabijgelegen Sporthallen Zuid. De Stichting Duurzaam Organiseren kan hierbij helpen.
- Haal producten zoveel mogelijk uit eigen omgeving, indien mogelijk duurzaam geproduceerd. Dat scheelt niet alleen transportkosten en uitstoot, maar geeft ook een directe impuls aan de plaatselijke economie.
- Onderzoek de afvalstroom van uw evenement. Waar zijn hier verbeteringen aan te brengen? Schat vooraf het gebruik van catering en producten in om zoveel mogelijk afval te voorkomen.
- Overleg met partners, sponsoren en overheden over duurzaamheid. Kunnen deze partijen elkaar helpen met producten, kennis en ervaring? En weten zij er ook van dat het loopevenement werkt aan duurzaamheid? De NN Marathon Rotterdam heeft zulk overleg om de partners te informeren.
- Betrek de vrijwilligers en deelnemers bij het ontwikkelen van nieuwe ideeën. De Zevenheuvelenloop heeft hier goede ervaring mee.
- Onderzoek de mogelijkheden voor verschillende inschrijfkosten en kortingen. Hoe duurzamer het gedrag van de loper, hoe goedkoper de deelname. De Zevenheuvelenloop geeft korting aan mensen die geen medaille willen na afloop. In Rotterdam is een treinretour goedkoper tijdens de marathon. Uit onderzoek onder festivalbezoekers blijkt trouwens dat 36% bereid is om méér te betalen voor duurzaamheid. Hoe zit dat bij uw loopevenement?
- Maak in de communicatie duidelijk wat uw evenement doet aan duurzaamheid: op de website, in nieuwsbrieven, op informatiemarkten. Ook andere loopevenementen kunnen hier van leren. Het allerbeste is als er één openbare website is waar alle informatie wordt gebundeld en gedeeld, met namen en adressen van leveranciers en instellingen die gespecialiseerd zijn in duurzaamheid.
- Ondersteun duurzaamheidsprojecten in de eigen omgeving, ook buiten de sport.
- Gethematiseerde loopevenementen als color runs zijn tegenwoordig populair. Kan duurzaamheid ook zo’n thema zijn?
- Organiseer een inzameling van sportkleren en sportschoenen voor hergebruik. Op de website Nudge.nl kan zo’n duurzaam project worden aangemeld om medestanders te vinden.
Lees ook: Hoe duurzaam is de wielersport in Nederland?
Dit artikel verscheen eerder in Sport & Strategie en is onderdeel van een reeks over de duurzaamheid van de Nederlandse sport.
Meer lezen? Vind publicaties over duurzaamheid in de Kennisbank Sport en Bewegen.
