In dit artikel staat het opzetten van het fietsroutenetwerk op de Veluwe centraal en vind je tips en adviezen voor als je zelf aan de slag gaat met gemeente overstijgende projecten.
I Historie samenwerking
Sinds 2006 hebben twintig Gelderse gemeenten een samenwerking om gezamenlijk een recreatief routenetwerk aan te bieden (en in stand te houden). Het fietsknooppuntennetwerk Veluwe is een gezamenlijk project van de gemeenten: Apeldoorn, Arnhem, Barneveld, Brummen, Ede, Elburg, Epe, Ermelo, Harderwijk, Hattem, Heerde, Nijkerk, Nunspeet, Oldebroek, Putten, Renkum, Rheden, Rozendaal, Voorst en Wageningen.
In eerste instantie was de focus op de Veluwe als binnenlandse vakantiebestemming. In 2006 introduceerde de regio als eerste regio boven de grote rivieren een fietsknooppuntensysteem, naar Belgisch voorbeeld. Bezoekers kunnen door middel van fietsrouteknooppunten een eigen fietsroute ontwerpen, wat veel flexibiliteit geeft. Het beheer van het fietsknooppuntensysteem was in handen van het Veluws Bureau voor Toerisme (VBT). Het VBT ging in 2014 failliet en de twintig gemeenten stonden voor de opgave om nieuwe afspraken te maken over de toeristische marketing. In de slipstream kwam een vraag over diverse lopende projecten o.a. Wat moeten we met het beheer van het fietsnetwerk?
II Reorganisatie van de samenwerking
Het routenetwerk dat uit de failliete boedel van VBT kwam, was aanleiding voor twee ambtenaren van Ermelo en Apeldoorn om zich daarover te buigen. Daarbij stelden zij zich ook de vragen hoe de fietsroutes zouden kunnen bijdragen aan de zonering van recreatie en natuur, en hoe verbindingen gelegd kunnen worden met andere ambities van de Veluwe? Zij kwamen met een plan waar alle twintig gemeenten mee in stemden. In een samenwerkingsovereenkomst regelden de twintig gemeenten onderling dat ze met elkaar het geld inleggen. Ze gaven de opdracht aan de gemeente Ermelo en Apeldoorn om het werk uit te voeren. Inhoudelijke afspraken zijn vertaald in een beheerprotocol met o.a. welke kwaliteit wordt nagestreefd. Samenwerking op de Veluwe was niet stevig georganiseerd maar met de Veluwe-agenda krijgt dat steeds meer vorm.
Namens de twintig gemeenten kregen twee beheerders structureel 20 uur voor projectleiding en projectondersteuning, om het knooppuntennetwerk dynamisch te beheren en voor productontwikkeling. Maar er was ook een kwaliteitsverbetering nodig want het oorspronkelijke ontwerp was gebaseerd op 2006. Het denken over fietsknooppunten heeft zich verder ontwikkeld en bovendien was er de bestuurlijke ambitie om het steviger te positioneren. Daarom werd er in 2017 eenmalig extra geld beschikbaar gesteld door de provincie en door de deelnemende gemeenten voor aanpassingen van het fietsknooppuntennetwerk. Tevens investeren gemeenten, provincie, Visit Veluwe en gebiedspartners samen in de kwaliteit van recreatieve voorzieningen.
Na uitgebreid onderzoek naar wensen en waardering van het aanbod (in NL en D) hebben de trekkers van de samenwerking , voor het optimaliseren van het netwerk, ook een rondje langs gemeenten en terreinbeheerders(boswachters, handhavers) gedaan. Eind 2017 is het nieuwe netwerk (2.040 km routes) gerealiseerd voor in totaal 900.000 euro. Er zijn 575 locaties met informatie over de routes (www.routesopdeveluwe.nl). Veel meer tracés zijn nu onderdeel van het netwerk en de routes zijn beter gepositioneerd omdat er verbinding is gezocht met andere beleidsterreinen: verkeersveiligheid, cultuur en erfgoed, sport, economie en natuur & ecologie. De keuzes zijn beter afgestemd op de wensen van de diverse sectoren:
- “Slimmer aanleggen is niet altijd de kortste route van A naar B maar een route met de mooiste veluwebeleving”. Soms valt de keuze op een minder mooie route om een druk belast recreatie- of natuurgebied te ontzien (recreatiezonering).
- Voor de verbinding met sport en de betekenis van de routes voor eigen inwoners zijn er vanuit de steden meer uitgaande routes om de stad uit te fietsen.
- Ook zijn de routes meer als product gepositioneerd in de gebiedsmarketing. Bijv.: routes met een bepaald thema (liberation route arnhem, watermolens op de veluwezoom, streekproductenroute, Hanze route, rondje Posbank, fiets naar het middelpunt van Nederland, …).
Het routenetwerk ontwikkelt zich van ‘ontwikkelfase’ naar ‘beheerfase’. In deze fase speelt promotie een grote rol. Er is meer lokale informatievoorziening, zoals info voor recreanten en toeristen, maar ook meer aandacht voor bewoners in huis-aan-huis-krantjes, e-nieuwsbrieven, etc… “De veluwe is een beweegvriendelijke omgeving, maar je moet bekend zijn om de grote omgeving in te gaan. Voor bewoners is het al een opgave laat staan voor bezoekers.”
III Nieuwe ambities: wandel-, mountainbike- en ruiterroutes
Na het vernieuwen van het fietsknooppuntennetwerk zijn de twintig gemeenten gaan nadenken over andere voorzieningen die de Veluwe heeft voor recreëren en sport in de buitenruimte: wandelen, ruitersport, mountainbiken, nordic walking, trail running, skeeleren, varen. Op 15 november 2017 kwamen vertegenwoordigers van de Veluwse gemeenten, terreinbeherende organisaties (Staatsbosbeheer, Geldersch Landschap, Natuurmonumenten, Kroondomein, Park De Hoge Veluwe, ….) en toeristisch bedrijfsleven bij elkaar. Ze hebben besloten dat naast de voorziening in fietsroutes ze ook gaan investeren in gemeenschappelijke voorzieningen voor wandelaars, mountainbikers en ruiters en de daarbij behorende startpunten. Doelstelling is een beoogde groei op terrein van recreatief productaanbod dat:
- moet leiden tot economisch rendement;
- aantrekkelijkheid van de Veluwe voor inwoners en bezoekers vergroten;
- bijdrage aan recreatiezonering;
- en de Veluwe mooier en beter maken.
Een nieuw opgericht Routebureau Veluwe krijgt de opdracht een knooppuntennetwerken van wandelroutes, een knooppuntennetwerk van ruiter- en menroutes en een samenhangend netwerk van mountainbikeroutes te ontwikkelen. Deze routes worden zo gepositioneerd dat ze geschikt zijn voor zowel eigen inwoners als voor bezoekers (o.a. combineren met aanbod als NS-wandeltochten, Klompenpaden, LAW-routes, etc.). Een wandelroute is eenvoudig te verplaatsen, dus die moet makkelijk van OV-locaties te starten zijn! Doel is het ontzorgen en laagdrempelig aanbieden van de recreatiemogelijkheid.
IV Succesfactoren en aandachtspunten
“Expertise is noodzakelijk en die is niet in alle gemeenten voorzien” volgens Roelof Siepel (projectleider Routebureau). Het is eenvoudiger om 1 expert te hebben die voor meerdere gemeenten werkt. Het is voor een gemeente makkelijker om bijvoorbeeld 40.000 euro te betalen voor samenwerking dan alles zelf van nul af aan op te bouwen en aan te besteden. Tevens is het prettig dat de Veluwe één aanspreekpunt heeft en dat de Veluwe zich door één persoon kan laten vertegenwoordigen. De schaal waarop het op de Veluwe is georganiseerd met twintig gemeenten werkt! Voordeel is dat je 20 betrokkenen hebt maar nadeel is dat je 20 keer met de pet rond moet.
Regionale samenwerking kost geld, maar levert in dit geval meer op. Als dat geld op lokaal niveau ter discussie komt te staan, is de neiging bij gemeenten misschien om het toch weer zelf te gaan doen. Dit is volgens Roelof Siepel af te raden want overheden onderschatten nog al eens hoeveel tijd en geld zoiets kost. De (regionale)schaal leidt tot een efficiency die zowel inhoudelijk als financieel gunstig is voor alle deelnemende partijen. De meerwaarde van die samenwerking moet wel aangetoond worden, om te voorkomen dat alleen naar de financiële kant gekeken wordt.
Tips:
- Het is belangrijk dat de schaal waarin je de regionale projecten organiseert moet passen bij de opgave (ontwikkel kant) maar ook bij het beheer.
- Begin in een project en als dat succesvol blijkt kun je de samenwerking uitbreiden (o.a. vanwege toegenomen vertrouwen en het inzien van toegevoegde waarde).
- Zoek de juiste persoon die kan verbinden: Roelof Siepel was ambtenaar toerisme en recreatie van gemeente Ermelo maar had ervaring in andere beleidsterreinen (economische zaken, kunst en cultuur). Tevens kan hij de ambtelijke en bestuurlijke wereld bij elkaar brengen vanwege zijn ervaring in een politieke functie bij provinciale staten Flevoland.
Aandachtspunten:
Routes op de Veluwe heeft een meldsysteem waarbij gebruikers hun ervaringen met het fietsknooppuntennetwerk kunnen melden. Met enige regelmaat komen daar opmerkingen van gebruikers uit over:
- boomwortels of laaghangende takken;
- fietspad te smal;
- ontbrekende of beschadigde bewegwijzering;
- conflicten die ontstaan door snelheidsverschillen (elektrische fietsen, racefietsers, mountainbikers, recreatieve fietsers, kinderen, …) of verschillende gebruikers (mountainbikers, wandelaars met loslopende honden, ruiters, ..)
Er zijn situaties denkbaar die met recreatiezonering van te voren gemeden moeten worden zoals: wielrenners op het fietspad tussen scholieren of recreanten. Volgens Roelof Siepel moet je “vermenging van utilitair en recreatieve routes proberen te voorkomen”. Als er routes van het fietsknooppuntennetwerk in aanmerking komen voor opwaardering tot fietssnelweg gaan we bekijken of de positie van het betreffende pad in het recreatieve netwerk houdbaar is. “Fietssnelwegen zijn voor recreatieve gebruikers niet aantrekkelijk”, aldus Siepel. Hoewel hij wel wordt gevraagd om mee te denken heeft de projectleider geen rol op het gebied van utilitair fietsen. Toch zou ook hier een verbinding tussen verschillende sectoren de samenhang kunnen versterken wat betreft functioneel, recreatief en sportief gebruik maken van de buitenruimte.
Meer weten over Routes op de Veluwe? Kijk op de site https://www.routesopdeveluwe.nl/, of neem contact op met de organisatie via info@routesopdeveluwe.nldeveluwe.nl)
