Met medewerking van Petra Pluimers.
In het verleden werd er in Nederland – ook buiten carnavalstijd – regelmatig in de openbare ruimte gedanst. Naast traditionele volksdansen (rondedansen, polka’s, schotsen, mazurka’s, kontradansen, kadril, horlepiep, walsen etc.) op straat en op het plein, was er zwieren op het ijs in de winter. Deze elegante vormen van bewegen zie je niet veel meer op straat in Nederland. Maar daar komt misschien verandering in. Denk hierbij aan de Urban Dance (hiphop, streetdance, breakdance), bootcamps op muziek en andere voorbeelden die gekopieerd worden uit het Verre Oosten, Mediterranee of Latijns Amerika.
Potentie van dansen in openbare ruimte als beweeginterventie voor meiden
Een deel van de jongeren beweegt weinig, of heeft geen interesse in traditionele sport of de gymles. Eén van de redenen hiervoor, is dat deze jongeren liever deelnemen aan niet-competitieve outdoor activiteiten (Christiana e.a., 2014). Een combinatie van sociale en ruimtelijke factoren is hierop van invloed: invloed van ouders en leeftijdsgenoten, eerdere ervaringen, persoonlijke keuze en plezier, buiten zijn, waardering voor natuur en aanwezigheid van beschikbare beweegmaterialen.
Verschillen jongens en meisjes
De aanwezigheid van voorzieningen speelt een belangrijke rol in de openbare ruimte. Maar er zijn verschillen tussen jongens en meisjes in activiteiten op de al bestaande plekken (Karsten et al., 2001):
- Op ongeveer 60% van de playgrounds zijn jongens (met name van niet westerse afkomst) oververtegenwoordigd (Frelier & Jansens, 2007).
- Jongens doen meer aan sport in de openbare ruimte en zijn meer op formele ontmoetingsplekken te vinden – zoals op het voetbalveld (Karsten et al., 2001; Filius & Van Melik, 2011).
- Mogelijke oorzaken zijn dat speelplekken en andere openbare ruimtes in woonwijken meer gericht zijn op jongens. En dat een deel van de meisjes (bijvoorbeeld van Turkse en Marokkaanse afkomst) worden beperkt in het gebruik van de openbare ruimte door regels van hun ouders (Kalle, 2011).
Een nieuwe groep bereiken: voorbeeld uit Utrecht
Als je met een sport- en beweeginterventie inspeelt op behoefte van niet-sporters en ongeorganiseerde sporters, bereik je misschien een nieuwe groep. Met name jonge meiden kun je zo wellicht stimuleren om meer te gaan bewegen. Dit is precies wat ze in Utrecht hebben gedaan. Een onderzoek onder jongeren wees uit dat zij graag in hun eigen tijd, niet gebonden en dichtbij huis willen sporten en ontmoeten, bij voorkeur buiten. Uit een inventarisatie aan suggesties (ruim 500) onder de jongeren, bleek dat er animo was voor “iets met dansen”.
Een andere optie om meer jongeren aan het bewegen te krijgen in de openbare ruimte, is het faciliteren van burgerinitiatieven. Omarm de ideeën van jonge inwoners, in plaats van ze te weren. Lees het voorbeeld Urban Dance in Londen in het kader.
Kopenhagen: 3 voorbeelden van danspleinen
In Kopenhagen verrezen de afgelopen jaren meerdere danspleinen, op hele verschillende plekken.
Praktijkvoorbeeld: Urban Dance in Stratford Shopping Centre, Londen
Sinds 2011 zijn vanwege bezuinigingen in Newham (Oost-Londen) veel jeugdclubs en danszalen gesloten. Veel buitenruimte in Londen is privé eigendom. Bovendien worden jeugdgroepen geweerd van veel plekken in de openbare ruimte. Daarom vonden jongeren hun toevlucht in een commercieel winkelcentrum. Zodra de winkels sluiten rond 20:00 uur bezetten rolschaatsers, skateboarders en streetdancers de ruimte (Da Silva, 2016).
Deze groep (16 tot 28 jaar oud) herdefinieert het winkelcentrum tot tijdelijke playground, om op een gezonde manier te ontsnappen aan de dagelijkse routine. Er worden zelfs gratis danslessen gegeven aan de jeugd die gewone danslessen niet kunnen betalen. Het is een groot overdekt dansplein, dat tevens waarde creëert voor de maatschappij: zoals gratis entertainment en gratis ‘beveiliging’.
De burgemeester van Londen ziet de waarde van dans in en liet een beleidsstuk maken om de dansgelegenheden in zijn stad te beschermen. Daarbij gaat het vooralsnog echter alleen om binnenruimtes.
Outdoor Dance Fitness Bootcamp, Nairobi
Een ander mooi voorbeeld van outdoor dansen vinden we in Kenya. Een startende bootcamp met Outdoor Dance Fitness voor vrouwen werd al snel een succes. Deze bootcamp richt zich op vrouwen omdat het voor hen – vanwege alle verantwoordelijkheden – moeilijk is naar een fitnesscentrum te gaan. “Dance is something which gives a person the opportunity to lose track of time, while making it preferable to running on the treadmill for more than an hour.” “Everyone who attends the bootcamps keeps coming back and in a few months, I foresee us running out of space – having filled the 300 capacity at JD Academy.” (Chao-Blasto, 2015). Met een draagbare vloer willen ze op diverse plekken in Nairobi de bootcamps geven.
De effecten van dansen
Dansen is een manier van bewegen en draagt dus ook bij aan de beweegrichtlijnen. We gaan hier niet in op de vele onderzoeken naar de effecten van bewegen an sich, maar we zoomen specifiek in op onderzoeken naar de effecten van dansen.
Lichamelijke gezondheid
Jia e.a. (2018) geven diverse gezondheidsbaten aan van pleindansen in het algemeen én pleindansen in een groene omgeving:
- vermindering van risico op hoge bloeddruk (20-45% verlaging, tot 55-85% verlaging in groene omgeving)
- vermindering risico op zogenoemde ‘coronaire hartziekten’ (35-55% verlaging, tot 75% verlaging in groene omgeving)
- vermindering op een hartaanval (25% verlaging, tot 45% in groene omgeving)
Yu e.a. (2018) geven aan dat regelmatig deelnemen aan pleindansen zorgt voor een verlaging van bloeddruk en vermindering van stress voor 45- tot 79-jarigen met hoge bloeddruk.
Mentaal welzijn
Zhang e.a. (2014) geven aan dat pleindansen zorgt voor vermindering van stress en depressieve gevoelens. Overigens waren deze positieve effecten nog significanter voor een groep die Tai Chi beoefende als sport. Onderzoek van Wang e.a. (2019) naar ouderen met een cognitieve stoornis, laat de positieve effecten van pleindansen zien ten aanzien van de gehele cognitie, depressieve symptomen, balans en kwaliteit van leven.
Da Silva (2016) stelt dat zelfgeorganiseerde en informele straatsporten (skating, dancing) mogelijk sociale verschillen kunnen overbruggen. Dat ze bijdragen aan het opbouwen van de eigen identiteit van de urban sporter. En dat ze bijdragen aan de ontwikkeling tot een autonome burger. Deze activiteiten zijn toegankelijk voor bijna iedereen, want goedkoop en je hoeft geen professionele skills te bezitten. Deelnemers krijgen vertrouwen door uit te blinken op hun eigen niveau.
Sociale betrokkenheid
De openbare ruimte maakt ontmoeting tussen mensen met verschillende achtergronden mogelijk. Dat kan de sociale cohesie van een wijk bevorderen. Ook draagt het bij aan het ontdekken van nieuwe dingen en het creëren van een eigen identiteit (Peters, e.a., 2010; Abott Chapman & Robertson, 2009). In China zagen we: hoe langer mensen aan dansen doen, hoe meer sociaal betrokken ze zijn (Jing Liao e.a., 2019). Deelnemers aan het onderzoek die minder dan een jaar dansten, waren minder tevreden met hun sociale relaties dan de groep die tussen 1-5 jaar danste en de groep die langer dan 5 jaar danste.
Kurkova e.a. (2014) geven aan dat dansen ook voor mensen met een (gehoor)beperking positieve effecten heeft. Dansen gaf mentale ontspanning, plezier en tevredenheid. Ook voorzag dansen in langdurige vriendschappen. Mensen met gehoorverlies zien dansen als een mooie manier om in contact te komen met nieuwe mensen en ervaringen delen met anderen met dezelfde problemen.
Carrièreperspectief
Voor dansers is er professioneel een diversiteit aan beroepsmogelijkheden, denk aan: festivals, theaters, televisieprogramma’s, competities, scholen, restaurants, themaparken, cruiseschepen enzovoorts.
Voorbeeld uit Latijns Amerika
De tango in Argentinië, capoeira in Brazilië, salsa in Midden-Amerika zijn voorbeelden van dansvormen die in de openbare ruimte plaatsvinden. De auteur van dit artikel bezocht in 2009 een dansplein in Merida (Mexico). Dat plein had livemuziek van 10:00 tot 12:00 en van 15:00 tot 17:00. Vele mensen uit de wijk kwamen naar het plein om mee te doen of te kijken. Tussendoor is er dan tijd voor lunch en siësta.
Potentie van dansen in openbare ruimte als beweeginterventie voor volwassenen
Heeft pleindansen ook potentie voor volwassenen? Daarvoor kijken we naar China: daar is deze beweegvorm al langer populair en er is al veel onderzoek naar gedaan. Pleindansen (guǎng chǎng wǔ) heeft in China een oorsprong in de oudheid en volksdansen was in de midden twintigste eeuw een middel voor propaganda. Sinds midden jaren negentig is dansen sterker in opkomst, omdat vrouwen van middelbare leeftijd gedwongen met pensioen gingen en zij zichzelf bezig wilden houden (Jacobs, 2016).
Vanwege tekort aan specifieke danslocaties in China, kiezen dansers vaak de openbare ruimte als plek voor hun sport. Mensen dansen op de straten, op stoepen, op pleinen, in parken, onder bruggen, … Volgens de General Administration of Sport waren er in 2017 maar liefst 180 miljoen actieve dansers in China. Er zijn in dat jaar meer dan 10.000 competities op provinciaal en nationale niveau gehouden, aldus professor Li Xiangru (Capital University of Physical Education and Sports) in de Straitstimes.
Wie pleindansen?
Pleindansen in de openbare ruimte is in China zeer populair bij mensen van middelbare leeftijd en ouderen – vooral vrouwen (Straitstimes, 2018). Het zijn vaak hoogopgeleide mensen op leeftijd met voldoende vrije tijd en een stabiele sociale omgeving (Jing Liao e.a., 2019). Peng e.a. (2020) voegt daar nog doelgroepen aan toe: gepensioneerden, mensen met een laag inkomen, burgers die het vertrouwen hebben in hun eigen vermogen om te dansen (self-efficacy) en mensen met hoge zelfbeheersing.
Wel zijn het afgelopen decennium wat bezwaren gerezen tegen pleindansers. Met name omdat zij bij een gebrek aan een goede locatie de publieke ruimte bezet houden en vanwege de luide muziek.
Potentie voor Nederland?
Ook Nederland is pleindansen langzaam aan het verkennen. Sinds 2016 wordt de tango in Amsterdam gedanst in het Oosterpark, met een vergunning van de gemeente.
Bronnen
- Abbott-Chapman, J. & Robertson, M. (2009). Adolescents’ favourite places: redefining the boundaries between private and public space. In: Space and culture, 12 (4), p. 419-434.
- Cevaal, A., Romijn, D., Meulen, R. van der & Breedveld, K. (2008). Eén jaar Cruyff Court FC Omniworld Veld. ’s-Hertogenbosch: W.J.H. Mulier Instituut.
- Chen Tong, B. E. (2013). Thesis: Square Dancing in the Streets, Xuanhua, China. Graduate Program in Landscape Architecture: The Ohio State University.
- Christiana, R., Davis M. & Freeman, M. (2104). “I’d Rather Dance Outside”: A Phenomenological Examination of Youth Experiences in Outdoor, Noncompetitive Physical Activity. In: The Qualitative Report 2014 Volume 19, Article 92, p. 1-16.
- Chao-Blasto, S. (11-09-2015). Outdoor dance fitness is the rage. In: Nairobi (Kenya): Business Daily.
- Frelier, M. & Janssens, J. (2007). Wat beweegt kinderen? een onderzoek naar het sport- en beweeggedrag van kinderen. Den Haag: NICIS.
- Filius, F. & Van Melik, R. (2011). Jongeren in de openbare ruimte; Hangen in Houten. In: Geografie nov/dec 2011 p. 28-30.
- Gemeente Utrecht. (2018). Utrechts Gezondheidsprofiel 2018. Utrecht: Gemeente Utrecht.
- Greater London Authority. (2019). The case for dance infrastructure: cultural infrastructure plan 2019. London: Greater London Authority.
- Jacobs, A. (2016). China puts a hitch in the step of dancing grannies. In: followcn.com.
- Jia X., Yu Y., Xia W., Masri S., Sami M., Hu Z., Yu Z. & Wu J. (2018). Cardiovascular diseases in middle aged and older adults in China: the joint effects and mediation of different types of physical exercise and neighborhood greenness and walkability. In: Environmental Research, ISSN: 1096-0953, 2018 Nov; Vol. 167, pp. 175-183.
- Jing L., Sanmei C., Sha C. & Yung-Jen Y. (2019). Personal and Social Environmental Correlates of Square Dancing Habits in Chinese Middle-Aged and Older Adults Living in Communities. In: Journal of Aging & Physical Activity Oct2019, Vol. 27 Issue 5, p. 696.
- Kalle, L. (2011). “Wat heb ik aan een voetbalveld?! Ik ben een meisje!”. Een onderzoek naar hoe meisjes de openbare ruimtes in de wijk Brabantpark in Breda gebruiken en beleven en in hoeverre hun gebruikswensen aansluiten bij het openbare ruimtebeleid van de gemeente Breda.
- Karsten, L., Kuiper, E. & Ruebsaet, H. (2001). Van de straat? De relatie jeugd en openbare ruimte verkend. Assen: Koninklijke Van Gorcum & Comp.
- Kurková, P. & Maertin, J.J. (2014). Komunikace osob se sluchovým postižením ve Square Dance. In: Communication of persons with hearing impairment during the Square Dance. In: Aktivity v Teorii a Praxi 2014, Vol. 5 Issue 2, p. 38.
- Kurková, P. & Maertin, J.J. (2014). The benefits of Square dancing as a means of physical activity for Czech dancers with hearing loss. Faculty of Physical Culture, Palacký University, Olomouc, Czech Republic.
- Lenneis, V., & Pfister, G. (2017). When girls have no opportunities and women have neither time nor energy: the participation of Muslim female cleaners in recreational physical activity. Sport in Society, 437(June), p. 1–20).
- Peng F., Yan H., Sharma M., Liu Y., Lu Y., Zhu S., Li P., Ren N., Li T. & Zhao Y. (2020). Exploring factors influencing whether residents participate in square dancing using social cognitive theory: A cross-sectional survey in Chongqing, China. In: Medicine, 2020 Jan; Vol. 99 (4), pp. e18685. Lippincott Williams & Wilkins.
- Peters, K., Elands, B. & Buijs, A. (2010). Social Interactions in Urban Parks: Stimulating Social Cohesion? In: Urban Forestry and Urban Greening 9, (2), p. 93-100.
- Pluimers, P. (2020). Implementatie reflectieverslag Urban Dance Ground.
- Silva, C. da (2016). Stratford Centre: Reimagined Playground. In: Antae, Vol. 3, No. 3 (Dec., 2016), p. 286-309.
- Wang S., Yin H., Meng X., Shang B., Meng Q., Zheng L., Wang L. & Chen L. (2019). Effects of Chinese square dancing on older adults with mild cognitive impairment. In: Geriatric Nursing, 2019 Nov 12.
- Yu Y., Gao Q., Xia W., Zhang L., Hu Z., Wu X. & Jia X. (2018). Association between Physical Exercise and Biomarkers of Oxidative Stress among Middle-Aged and Elderly Community Residents with Essential Hypertension in China. In: Biomed Research International, 2018 Jul 03; Vol. 2018.
- Zhang X., Ni X., Chen P. Cell (2014). Study about the effects of different fitness sports on cognitive function and emotion of the aged. In: Biochemistry And Biophysics, 2014 Dec; Vol. 70 (3), pp. 1591-6.
